И йикъара газетдин редакциядиз пенсияда авай муаллим, зегьметдин ветеран, чахъ галаз датIана алакъа хуьзвай Абдулашим Гьажимурадов мугьман хьана. Ам вичин хайи макандин — Муьгъверганрин хуьруьн — тарих хъсандиз чидай, кьилиндини, вичин хуьруьхъ, адан абадвилихъ рикI кузвай, гьахъвал кIандай кас тирди чаз фадлай чида. Ада хуьруьн хци месэлаяр къарагъарай, абурукай газетдани кхьей дуьшуьшар тIимил туш. И сефердани ада хуьруькай, дуланажагъдикай авур ихтилатрихъ галаз сад хьиз, рикIик секинсузвал кутазвай месэлани къарагъарна. Амни, мискIинда ремонтдин кIвалахар акьалтIардайвал, пулдин такьатар кIватIуниз, аниз куьмек гуниз талукьди я…
— 1936-йисуз чи куьгьне хуьре керпичрикай школадин дарамат эцигнай, ам 2 классдикай ибарат тир. Хуьре кьел, нафт, запун, са гафуналди, виридалайни чарасуз сад-вад шей маса гудай са туьквен тир авайди, — рикIел хкизва агъсакъалди. — Колхозар хьайидалай кьулухъ халкьдин гьал-агьвал яваш-яваш хъсан жез гатIунна. Сифте алай чкадилай масаниз куьч хьайи Муьгъвергандал школадин цIийи дарамат эцигна. Библиотека, культурадин кIвал, гьар са шей маса гузвай туьквенарни пайда хьана. Советрин девирда къадагъа алаз хьайи мискIиндини хуьруьн юкьва чка кьунва. Ам эцигдайла къуьн кутур ксарин тIварарни рикIел алама. ИкI, Гьажимурад Гуьлмегьамедова вичин пенсияни гьаниз рекье тунай. Смяли Исмаиловни еке куьмекар гайи ксарикай сад я. Ахьтинбур мадни ава. Чпелай виридалай Аллагь рази хьурай! – алхишзава ада.
Абдулашим муаллимдин гафарай малум хьайивал, Муьгъверганрин хуьруьн мискIинда саки 400 касдиз кьван чка ава. Къенин юкъуз ремонтдин хейлин кIвалахарни кьилиз акъуднава. ИкI, цIийи къавар янава, къуба хкажнава. Дишегьлийриз капI ийидай кьилдин чка туькIуьрзава. МискIиндин къене чимивал гудай къурулуш кардик кутунва. Аниз яд гъанва. Ибадатханадин патав лагьайтIа, багъ кутунва, ана къелемар чIехи жезва. Абурухъ хуьруьнви Шихбабаев Шихбуба гелкъуьнилайни А.Гьажимурадова разивал къалурзава. МискIиндин имам Иса Мирземегьамедова ва адан куьмекчи Абдуллагь Мустафаева, абур кьведни Абдулашим муаллимди тарс гайи аялар я, хуьруьнвияр датIана гъавурдик кутунин кIвалах кьиле тухузва. Ислам диндин месэлайрин гъавурда твазва. КпIарин вахт алукьайла, азан гузва. Са гафуналди, чпин хиве авай везифаяр кьилиз акъудзава.
— Зун са кьадар уьмуьр акунвай кас я, — давамарзава вичин суьгьбет Абдулашим муаллимди. — Са кар заз хъсандиз чида — халкьдин къуват зурба я, амни чи садвиле ава. Инал заз чи хуьре яшамиш хьайи са кас рикIел хкиз кIанзава. Адан тIвар Гьашим тир. Ада лугьудай, гьатта тагькимардай: «Са чIавузни халкьдин къайгъуяр кьилди са хуьруьн кавхадин, райондин кьиле авай ксарин хиве твамир. Хуьруьн жемят сад хьана, вилик экечIна, гьар са кIвалах кьилиз акъудиз алахъ! И тегьерда гъиле кьур са месэлани кьилиз акъат тавуна амукьдач. Гьа чIавуз хуьруьн гьал хъсан жеда». И меслятдал зани разивал къалурзава. Хуьруьн гьал хъсан хьун патал чунни, ана яшамиш жезвай ксарни, къерех хьана акъвазна кIандач. Хуьруьн кьил, районрин кьиле авай ксар дегиш жезва, амма месэлаяр гьялна акьалтIариз жезвач. Эхь, гьукуматдин бюджетрай са кьадар кIвалахар кьилиз акъудзава. Виринра школаяр, аялрин бахчаяр, жуьреба-жуьре идарайрин цIийи дараматар эцигзава, рекьер туькIуьрзава. Кьилди къачуртIа, чи хуьре (мискIиндин патав гва а чка) гьукуматдин такьатрихъ аялар патал алай аямдин къугъвадай майдан туькIуьрзава. Мукьвара заз акурвал, чиле плитка твазва. Гьа са вахтунда хуьруьн администрациядин кьили, райондин кьиле авай ксари фикир гана кIанзавай хци месэлаярни муьгъверганвийрихъ тIимил авач. Кьилди къачуртIа, хъвадай ва багълар дигидай цин месэла иллаки хциди я. Алай вахтунда чаз кьве буругъдай насосрин куьмекдалди хъвадай яд акъудзава. Садбуру 4-5 шлангар кутуналди чпиз булвилелди яд тухванва, садбур, абурун жергеда зунни ава, са цицIибдиз гудай цихъни муьгьтеж хьанва. И месэлайрал хуьруьн кьиле авай касди гуьзчивал авун лазим я. Адалат квадарна виже къведач. Жавабдар къуллугърал хкязавайбуру чпи хиве кьур крар кьилиз акъудун герек я. Акси дуьшуьшда абур анжах наразивилинни туьнбуьгьрин иесияр жеда.
Заз кIевелай инанмишвал къалуриз кIанзавай кар ам я хьи, хуьруьнвийри, хайи макандихъ рикI кузвай ксари, чна гьар сада, садакьа яз, чалай алакьдай куьмек авуртIа, Аллагьни, инсанарни рази жедай кIвалах – мискIиндин ремонтар — кьилиз акъудиз алакьда. Ша чна садвал къалурин!
Рагнеда Рамалданова
