Туьтуьнин хат

Алатай сеферда гайи якIал рази тушиз, Негъиди и сеферда хуьруьн кьасабчидивай вичиз дуьз як гун тIалабна.

– Кьасабулагь, чан Кьасабулагь! ТIалабзава вавай, и за куь патав рекье тунвай жегьилдив вугана, заз са вад-цIуд кило як рекье хтун… Пакун тIвал-мал, къвалан буш-муш, цIум-мум ва мадни гьа икI… Куьрелди, гьа алатай сеферда хьиз. Мад квез чизвайди я кьван, гьикI ийидатIа. Амма и сеферда лацу жигердикайни тике-мике кутаз рикIелай алудмир, – къаб алаз рахана Негъи Кьасабулагьахъ галаз телефондай.

Як хкана. Негъиди, чилел суфра экIяна, са-са тике чантадай акъудиз, суфрадал эцигна. Лап гьа вичи лагьайвал авунва касди, Кьасабулагьа. Амма и сеферда чантадай ана тунвай кIус-тикедихъ галаз малдин туьтуьнин хатни акъатна.

Вахтар алатна. Са юкъуз Кьасабулагьа  лугьуда Негъидиз, бес, вичиз мал тукIваз кIанзава, лагь, гьикьван як тадатIа… Негъиди и сеферда Кьасабулагьан амалрикай адаз ачухдиз лугьудай   жуьрэтна.

– Вири, вуна гьикI лагьанвайтIа, гьакI авурди я, валлагь, – лагьана Кьасабулагьа. Гьа вуна лагьа-ай-вал, гьардакай са тике эцигайди я.

– Хьурай. Вири гьа за лагьайвал авурдай хьурай, – лагьана Негъиди, чин чIурна. –  АкI яз хьайила, а туьтуьнин хат вучтинди тир абурук квай, за куьне заз гузвай зегьримардик туьтуьнин хатни кутур лагьай чка авайни тахьайтIа?

– Ам дуьз лугьузва вуна, Негъи, – лагьана Кьасабулагьа, еке инанмишвилелди. – Анал вун лап гьахъ я. Туьтуьнин хтуникай вун, дугъриданни,  рахайди  тушир. А туьтуьнин хат  за терез дуьз атун патал ви якIал эхцигайди тир.

Гзаф-тIимил

Гатуз, гьарнихъай хкана, хуьр куьнуьйрив ацIанвай. Гьавиляй хуьре чпихъ куьнуьяр авайбурун  арада кимел гьуьжетар кьиле физва. Садбуру лугьузва, бес, мулкуна гьикьван чIижер гзаф хьайитIа, гьакьван хъсан я. Бегьердиз там-чуьл гужлу жеда… Масабуру масакIа лугьузва. Мулкуна гьикьван чIижер артух хьайитIа, гьакьван там-чуьл фад куьлягьдай аватда. Суьрсетдиз кьит  жеда…

– Квез чиз, – лагьана инал алаз хьайи хуьруьн муаллимди гьуьжетарзавайбурухъ элкъвена, абур дуьз фикирдал гъида лагьана, –  и чи хуьруьн чIурал нехир гзаф хьун хъсан яни, тахьайтIа – тIимил?

– Гьелбетда, гзаф хьун хъсан я ман, – лагьана Къембера.          – Нехир гьикьван гзаф хьайитIа, нубатар гьакьван геж къведа.

Фикирзавайбур

Кьве касди, хуьруьн кимел ацукьна, чпин фейи уьмуьрар тупIалай ийиз, уьмуьрдин гьакъиндай дерин хиялар ийиз, сада-садаз суьгьбетарзавай. Кьведан уьмуьрарни, сад хьиз, чеб чпиз ухшар тир. Садани чуьнуьхнач, садани тарашнач, садани къа­къуд­нач, садани садрани садазни са писвал авунач… Халкьди лугьудайвал, къайи циз уф гуз, чпин уьмуьрар кьиле тухвана. Гьамиша зегьмет чIугуна, аялар чIехи авуна, мехъерарна… Чпин веледризни гьахьтин тербия гана. Гьабурни михьивилелди яшамиш жезва… Гьа са вахтунда кьведан вилерикайни хуьре авай маса ксарин къаматарни карагзава. Абурунни крар, амалар тупIалай ийизва, къимет гузва…

Чуьнуьх-тарашзавайбур, къакъудзавайбур, гьарамзадаяр…кефиник ква, абур вилик физва, абуруз са дарвални авач. Аялрихъни машинар, кьакьан кIвалер, къуллугъар хьанва… Хиялрик акатнавай кьве хуьруьнвидини Аллагьдик умуд кутунва,  гьахълувилел гуьзчивал тухун адан хиве тунва. Уьмуьррикай хиялри абур къвердавай деринриз тухвана…

– Белки, чун чи уьмуьрда чIурукIа яшамиш хьанатIа, – лагьана сада вич хиялрикай уях хьайи са арада муькуьдаз, икьван гагьди анжах чилиз килигиз хьайи вичин вилер адал туькIуьрна, тухвай уьмуьрдал шаклу яз.

– Зани гьакI фикирзава, – лагьана муькуьдани.

Абур мадни яргъалди кисна.

КварквацIар

– Зун, са машин жагъурна, вацIа кIватIнавай кварквацIар хкиз фида, буба,  – лагьана хци.

– Ваъ, герек авач, – лагьана бубади. – КварквацIрикай исятда чна ийидай са затIни авач. Ваз кIвалахиз    акьван ашкъи аватIа, къачунвай шиферар хкана,  цурин къав туькIуьр хъия. Гьаваярни чIур жезва.

– За гьа фикирни авунвай, буба, – лагьана мадни хци. – Хкведайла за, гьа кварквацIрин винел хъияна, гьа шиферарни хкидайвал я.

– КварквацIрин винел алаз шиферар хкиз жедай затIар туш, вири кукIвар жеда, – лагьана бубади хциз, адан акьулди кьатIун тийизвайди акуна. – Санал хкидайвал ятIа, кварквацIар ядалди вилик машинда гьа шиферар эцигдайвал хьурай, – ада хциз вичин меслят къалурна.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 44-нумрадай.

__________________________________________ 

Дарман

Алидин жунгавдин кIвач кьецIи хьана им пуд югъ тир.

– Пуд йикъан къене, духтурдиз талгьана, акъваздай куьн гьихьтинбур хьуй, – лагьана къунши Сефера, – аял хьайитIани ракъура. Ам инихъ-анихъ алатдалди, фена эверрай.

Къурдул вич куьчедай къвез акуна, Алиди ам, атана агакьайвалди, вичин варциз чIугуна.

– Я духтур, вун, мурад тIалабайди хьиз атана, и зи гъиле гьатна ажеб хьаначни, за ваз эвериз тадайвални­ тир, валлагь. Жунгавдин… Де абур же­да, – лагьана Алиди, – садра инихъди ша вун. Винелди хкаж хьухь. Жуваз са истикан чай хъухъ.

Периназа чай-шекер гъана мугьмандин вилик эцигна, адавай жузун-качузун авуна. Итимди папаз вилерин ишара авуна. Папа Къурдулан вилик тIуьн гъана, эрекь авай шуьшени столдал эцигна.

– Я хизан сагъ хьайиди, – лагьана Къурдула, эрекь авай шуьшедиз са вил яна, – вун гьихьтин кас хьуй, зун кIвале авачирни, эвердай ман. Адахъ  хьун вуч авурди я ахпа?

– Хьун гила, за ваз вуч хьайиди ятIа ахъайин, – лагьана Алиди, – кьулухъ галай чапла кIвачин кьве кикен арада вуч хьанватIа хьанвай хьиз я заз. КIвач гьа закIамдивай дакIунва.

– Вичи кIвач экисзавани? – хабар кьуна Къурдула.

– Экис гила ийизва. Са жизви­ экисзава. Ахпа заз вичи са артух векь-кьални нез аквазвачир и йикъара.

– Абур вири туькIуьдайди я,– лагьана Къурдула, рюмка виликди авуна. – Рекъидалди и цанвай са-садар кьан чна.

– Яда, и зунни раб-дарман гвачирди хьана,– лагьана Къурдула са арада,– кIвалера таблетка-маблетка авачирни квез?

Папа фена «аптечка» гваз хтана.

– Ам гьанал эциг  садра, – лагьа­на Къурдула, кIане тIимил эрекь амай шуьшедиз килигна, –  аниз зун ахпа …

Къарагъна вич хъфидайла, Къурдул «аптечкада» къекъвена. Ана авай бинт-минт, таблетка-маблетка, гъил хуькуьриз, инихъди-анихъди авуна.

– Гьун, гьа им жеда, – лагьана ада Алидиз, са гъвечIи флакон гъиле кьуна, – гьа идакай  йикъа садра гьа кьве кикен арадиз кьвед-пуд стIал хъичич. Гьа им адаз артухни я.

Къурдула флакон столдин са пипIел эцигна, «аптечка» къерехдихъна.

Алиди флакондиз са вил яна.

– Я духтур, – лагьана Къурдулаз, – ам сухван дарман я. Фицакьра къаридин свах тIазва лагьана аптекадиз фейила, ана кIвалахзавай Салманан руша гайиди тир заз. Адакай гьайвандин кIвачиз вуч чара хьурай ахпа?

– Пагь-гьо, – авуна Къурдула, – малдиз гьам вуч дарман ятIа, вуч чида? Вунни, гьакI акваз, яда, лап авам я хьи.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 45-нумрадай.

_______________________________

Мезелияр

Гьам школада, гьам кIвале Кериман япарихъ галукьзавайбур гьа са ихтилатар тир: «Вун пинти*я». «Ви чан гьа хиперив акъатда». «Чубан». «Данарбан». «Нехирбан»…
Эхир вучда кьван. Керима вич гьа вирида лугьузвай хьтин пинти яз кьабулна ва, чIехи хьайила, хиперив фин кьетIна.
Са юкъуз хуьруьз Москвадай Кериман чIехи стха Муса хтана. Нянин арада Керим Мусадив агатна ва явашдиз адавай хабар ­кьуна:
– Стха, Москвада хипер авайди яни?
– Москвада — хипер? – хъуьрена Муса. – Хипер — ваъ, Керим. Хипер авайди туш.
– Ана школада пинтияр авайди яни? – мадни хабар кьуна Керима­.
– Пинтияр — эхь. Пинтияр гьанани авайди я, – генани хъуьруьн акатна Мусадик.
– Гьабур, гьа пинтияр, бес чIехи хьайила, квев фидайвал я ана, хипер авачирла? – лагьана Керима.
Муса, мягьтел хьана, стхадиз килигна.
________________________
*Пинти//бинти – (нугъатдин гаф) 1) тарсарай агакь тийизвай, тарсар чируник хев квачир аял, 2) кар, гьакъикъат дуьз, тир гьалда кьатIун тийидай кас.

* * *

Къаравулди багъдай кални дана акъудзавай. Инсафсуз къаравулдин хурукай хкатай кал садлагьана акъвазна. Хъвегь ягъиз, нефес дар хьанвай ам кьулухъ элкъвена, мез куьрсна, вичин данадиз килигна.
– Ягь! Вун адаз килиг-е садра, – лагьана къаравулди кализ, вичин гъилевай лаш виниз хкажна, лап хъел кваз. – Багъдиз атайдини вич хьайила, ида мезни заз экъисзава гьа.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 49-нумрадай.

___________________________________________________________________

*  *  *

— Гьа девирар гьахьтин кесиббур тир, балаяр. Гзафбуруз кIвалах авачир. КIвалахдай, суьрсет къазанмишдай чка авачиз, ийир-тийир хьанвай инсан­ри чпин хизанар хвена кIан­за­вай. Гьа икI тирвиляй Кесиб Абдуллагьан умуд анжах вичин «туьрездик» ква. Ада, туьрездихъ элкъвена, лугьузва: «Аман минет хьуй, вун я зи умуд. Балайриз суьрсет гъиз аван(и), туьрез?»…

Бязи вахтара, тIебиатдин чIу­ру шартIар себеб яз, лежберар чпин бегьердихъни агакьдачир. Ихьтин вахтара абур, гьахьтинбурукай яз Кесиб Абдуллагьни гишила амукьдай…, – суьгьбетзавай муаллимди аялриз тарсуна.

Вилик квай партадихъ ацукьнавай Кезима муаллимдин суьгь­бетдихъ  дикъетдивди яб акалзавай. Муаллим кис хьайи са арада аялди алава хъувуна:

– Ам гьакьван авам тирни, муаллим, гишила ацукьиз? – ла­гьана Кезима, шаирдин язух чIугунивди. – Адавай, фена­, атIа бейкарбурун биржадик кьванни экечIиз жезвачирни? Биржадик экечIдай ман.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 52-нумрадай.

__________________________________________

Пуд бакIан

Мукьвара хуьре кьиле фейи суварин гьакъиндай гьеле ихтилатар, веревирд авунар, гьуьжет алай рахунар инсанрин арада да­вам жезмай. Ихтилат-суьгьбет гила чамарра гъалиб хьайи ва чпи сад, кьвед, пуд лагьай чкаяр­ кьур балкIанрикай ва абурал алаз чамарар авур жегьилрикай хьана.

– Сад лагьай чка кьурди вуж я? – хабар кьуна кимел кIватI хьанвайбурун арада авай са мугьманди.

– Маламет. Зи гада! – вичин­ гададин тIвар кьуна Муртуза,­ гъилевай тIвал алагъариз-ала­гъа­риз­.

– БалкIан нинди тир? – хабар хкьуна суал гайида.

– БалкIан — зиди! – лагьана Мур­туза. Ада, дамах гваз, чукIул яргъалди чIугваз, тIвалунилай кьвед-пуд туьхъвел алудна. Хабарар кьазвайди Муртузаз килигна:

– Кьвед лагьай чка — низ? БалкIан нинди тир?

– Зи гададиз. Баламетаз. Бал­­кIан — зиди! — Муртуза, гьа дехь­не­ хьиз, тIвал алагъариз, вичин мез пIузаррал элкъуьрна. Са уьгьуь яна.

– Бес пуд лагьай чка низ хьана, гьа балкIан нинди тир? – мугьман кимел алайбурухъ эл­къвена.

– Къазаметаз, яда. Зи гададиз. Бал­кIанни — зиди! – вичин кьил са патал кьуна Муртуза.

– Аферин. Гаф авач, валлагь. Баркалла! – лагьана мугьманди Муртузаз.

Адаз чамарра гъалиб хьайи жегьилриз са гьер, юкь авачир элкъвей чIехи фу ва маса пишкешар гайидакай ван хьанвай. Мугьман, еке гьевес кваз, Муртузаз килигна:

— Акъажунра пуд чкани кьаз алакьай ви рухваяр сагърай! Ви балкIанар сагърай лугьузва за ваз лап рикIин сидкьидай! – лагьана, мугьман Муртузав агатна. Вичин кьве гъиливни Муртузан гъил кьуна, къарсурна, ахпа адан далудиз кап яна.

– Амайбур гьикI хьана? – хабар кьуна мугьманди. Амайбуруз руьгьдай ават тавун патал гудай пишкешар хьайитIани ганачни?

– Амайбуруз низ вуч гана кIан­­завай ваз? – лагьана Фейзи­рагьмана, вичин гъиле авай асадин кIвенкI чиле экъуьриз, – авайди вири гьа пуд балкIан хьайила.

 

Мезели

 

– Гьемзе, чан хва, ваз чи Навруз акунани? – хабар кьуна куьчеда сад лагьай классда кIелзавай аялдивай Мурада.

– Ам классда ава, халу, – жаваб гана Гьемзеди.

Мурада шегьре рехъ галай патахъ гьерекатна. Гьарнихъ вил экъуьрна. Ваъ, аквадай кас авач. Мурад гьа атайвал кьулухъди хъфена. КилигайтIа, адан Навруз куьчеда дехьнен  вичи  ам акунани  лагьана  ха­бар кьур аялдихъ галаз къугъваз­ва.

– Яда, Гьемзе, вуна заз Нав­руз трассада ава лагьаначирни? – хабар хкьуна Мурада, вич аял­рин­ патав агакьайла. – Трассада­ авайди ви патав гьинай, гьикI хтана?

– Классдай, – жаваб гана Гьемзеди, гъилелди школа галай пад къалурна.

Анжах гила вич гьакъикъат­дин гъавурда акьур Мурадак хъуьруьн акатна. Вич лугьумир кьван, Гьемзедивай «К» гьарф лугьуз жезвачир. Ада сивяй «к» гьарфунин чкадал «т» гьарф  акъудзавай.

«Лезги газетдин» 2024-йисан 1-нумрадай.

__________________________________________

Мезелияр

– Керим, вач, чан хва, атIа Алибуба халудивай гъилин­ ­пружиндин терезар гваз хъша. Заз терезар герекзава, – лагьа­на бубади аялдиз, яргъалай, гъил туькIуьрна, вичин кIва­лихъди хъфизвай Алибуба къа­лурна.

Аял терезар гвачиз хтана.

– Гьан, вуч хьана? – хабар кьуна бубади аялдивай. – Вун терезар гвачиз хтана хьи. Вун феначни?

– Ваъ, я дах. ГьикI фенач. За Али буба, я Али буба лугьуз­ эвериз-эвериз, ам, заз са вил яна, чин чIурна, чпин варциз гьахь хъувуна. Мад ам анай эхкъечIнач. Зун куьчедал, адаз эвериз, мекьила, гьикьван акъваздай кьван? – лагьана Керима­.

*  *  *

Муаллимди аялриз кIвале Н.Дроздова тухузвай «Гьайванрин алемда» передачадиз килигун меслят къалурна.

– Зун а передачадиз лап рикI алаз килигзавайди я, чан муаллим, – лагьана гъвечIи Керима. – Ада акьван марагълудаказ, акьван иердиз а передача тухузва хьи, муаллим, мад за квез лугьуда-е, бязи вахтара заз гьа Н.Дроздов вич гьайван хьиз жеда.

«Лезги газетдин» 2024-йисан 4-нумрадай.

___________________________

Мезелияр

Муаллимди аялриз кIвалера «Заз акур ахвар» темадай са гъвечIи гьикая кхьена хкун тапшурмишна. Арифа тапшуругъ кьилиз акъуднач.

— Завай кхьиз хьанач, муаллим, — лагьана ада тахсиркарвилелди.

— Вирида тамамарнава. Афе­рин аялриз. Бес вавай тапшуругъ кьилиз акъудиз тахьуни­н себеб вуч я? — хабар кьуна муаллимди Арифавай.

Заз, дуьз лагьайтIа, ахвар акунач, чан муаллим, — жаваб гана Арифа.

*  *  *

«Мяу-мяу» ийиз, кIвачери­вай гуьцI жезвай кацин шенпIи Людмилади гъиле кьуна.

— Яъ, я Кьасум! — лагьана эверна Людмилади вичин стхадиз.

— И шенпIидизни рикI ава-е, — лагьана ада. — Вун килиг на, гуп-гуп ийизва!

— Ёъ! Гьа-гьа-гьа! — хъуьрена Кьасум. — ШенпIидиз рикI жедачни бес. РикI авачирла адавай куьчедай кIвализ хквез жедани ахпа? Адан рикIелай кIвал алатдачни?

«Лезги газетдин» 2024-йисан 20-нумрадай.

_______________________________________

Мезелияр

 

Классда, кьуьлер ийиз, аялар секиндиз акъваззавачир.

— Ина вуч хьанва, им вуч тегьер я? — чин чIурна муаллимди аялриз. — Квехъ вуч хьанва?

— Ибуруз, — лагьана Керима, Тел­лини, Велини, Къулини Абас къалурна, — рекьяй къвезвай машин акуна, муаллим.

Ахпа Теллиди «Гьурра! Пенсияр! Пенсияр­ авай машин!» лугьуз гьарайна. Ахпа ибур вири кьуьлуьник экечIна…

— Хьурай, абур гьакI хьурай, — лагьана муаллимди. — Абуруз, чпиз гьа пенсияр къвезва­ лугьуз, шад хьайидини хьурай­. Бес вун вучтинди тир, абурун­ арада гьахьна, классда руг тваз­вайди, акI хьайила? — хабар кьуна муаллимди Керимавай.

— И вацралай башламишна, гьадани пенсия къачудайвал я, муаллим, — лагьана патавай Рагьима, — абурун бахди­ни дахди гьадазни пенсия туь­кIуьрнава.

_____________

Рекье

(Гьикая)

Шегьердай хквезвай зал автобусда Агъарагьим муаллим дуьшуьш хьана. Автобус анжах райцентрадиз кьван тир. Чаз кьведазни анлай винидихъни хъфидай рехъ амукьзавай. Заз — са цIуд, адазни — са пуд километр кьван. Агакьна, чун автобусдай эвичIна. КIвачи-кIвачи рекье гьат хъувуна. Агъарагьим муаллимди, заз чир хьайивал, шазалай чпин хуьре кIвалах хъийизмачир, са пуд километрдин яргъа авай маса хуьре гъвечIи классра тарсар гузвай. Ихтилат-суьгьбетди рекьик гурар кутада лугьудачни, Агъарагьим муаллимдин суьгьбетди и рехъ заз куьруь авуна.

— Сентябрь я, — эгечIна ам, — мектебдиз атай заз тарс тухузвай Ибадулагь муаллимдин ван жеда. ВацIай экъечIдайла ва рекьени жуваз къулай тирвиляй алукIнавай резиндин чекмеяр дегьлизда хутIунна, гъилик квай портфель патав гвай скамейкадал эцигна, ботинкаяр алукIзава за. «ЧIехи «а», «гъвечIи «а», — лугьузва ида. — Ихьтин «а» чIехиди я, ихьтин «а» — гъвечIиди». ТIанкь, тIанкь ийиз, гъилевай мел доскада эцядай ванерни къвезва. Гьан, куьтягь хьана тарс. Хкведа чун муаллимрин кIвализ.

— Я муаллим, — лугьуда за идаз, — вуна аялриз тарсуна вуч чирзавай?

— ГьикI вуч? — лугьуда ида заз.- Гьарф чирзавай ман.

— Сифте яз мектебдиз атанвай аялриз гьа атай юкъуз «а» гьарф чириз ваз гьина акурди я?

– «А» гьарф чир тавуна, сифте атанвай аялриз ваз за «я» гьарф чирна кIанзавани? — хъел атана идаз. — Я муаллим, — за идаз мадни, — сифте яз атана партайрихъ  ацукьнавай аялриз гьа атайвалди гьарфар чирдайди туш. Абур мектеб­дихъ, классдихъ, чпин цIийи везифайрихъ галаз танишардай адет я. Тарсар тухудай прог­рамма авайди я, гьа программайрай муаллимди вичин кIвалах тешкилдайди я.

— Эхь, эхь! — лагьана Ибадулагь муаллимди. — Идани заз вичин лекция кIелна. Гадди мектебдин гьаятда къугъваз хьайи абуруз мектеб вуч чка ятIа чизвач гила. Программа… Ваз авазвани а программа?

— Заз эхь, ам авачирла за жуван кIвалах гьикI тешкилда?

— ЯтIа, ам пака зазни гъваш, — лагьана ада.

Пакадин юкъуз программа мектебдиз тухун за рикIелай алуднач.

— Им вири? — Ибадулагь муаллимди, гьяз авачиз, кьелечI программадиз вил яна.

— Эхь, гила зун гьакьванди кIелиз ацукьнава. Ана вуч аватIа, вуна заз ви гафаралди лагь.

Программа ада къачунач. Зун ам гъавурда­ тваз алахъна. Программада эвелдай суьгьбетдин тарсар авайди я, четвертдин сад лагьай паюна гьабур тухудайвал я. Ахпа гьарфар, слогар­ чирдайди я. Абурулай гуьгъуьниз гафарал, пред­ложенийрал къведа. Аялриз кIелиз чирдайди я…

Агъарагьим муаллим акъваз хьана. Гъил туь­кIуьрна, ада заз вичи кIвалахзавай хуьр авай дереда хкатна аквазвай гъвечIи са тепе къалурна.

— Адаз а дереда авайбуру Керекулдин тун лугьуда. И чун хьиз, а тунан патавай а дередин кьве хуьруьн кьве агьали хъфизваз хьаналда. Чпин ихтилатар ийиз-ийиз, хъфизвай абурун кьилелай, лув гана, атана  керекул ацукьналда а тунал. Са хуьруьнвиди лагьаналда, бес, килиг вун, адак лацу чка гзаф ква. Муькуьда, керекулдиз килигна, лагьаналда, туш, адак чIулав чка гзаф ква. Сада — икI, муькуьда — акI. Акъатна абур еке гьуьжетриз. Хкведа сад — и хуьруьз, сад — а хуьруьз. Ванер атана, кIватI хьана и кьве хуьруьн жемятни, гьатна гьуьжетра, акъатна къалмакъалриз, ягъунриз. Кьилер хайибур, кьейибур… Гьавиляй, дуст кас, и тепедиз Керекулдин тун лагьанва. РикIел хуьх жуван. Вун тарихчи я кьван.

— Адаз Керекулдин тун ваъ, Къияматдин тун лагьана кIанзавайди тир, — лагьана за.

— Гьа кьей гада, — лагьана Агъарагьим муаллимди вичи-вичик, чун са тIимил рекьиз кисна хъфейдалай гуьгъуьниз. — Хъуьруьнни къвезва жуваз… Къведа са юкъуз райондай проверкаяр мектебдиз. Ви тарсарин планар гъваш лугьуда атанвайда Ибадулагь муаллимдиз.

— Гиламаз квез завай вуч планар кIанзава? — лугьуда Ибадулагь муаллимди. — Ктабдин сифте кьиле авайбур вири гьакIан шикилар я.

Атанвайди адаз килигиз амукьна. Ахпа гьа атайвал элкъвена хъфида. Мад чи мектеб галай патахъ ам хкведач. Чунни районда совещанидал михьиз барбатIна. Бес, дуст кас!

— Ибадулагь муаллимди гьина кIелнавайди тир? — хабар кьуна за.

— Вичи заз лагьайвал, «заочно латаратурный факультетда»… ЦIинин йисалай  анани мектеб амукьдайвал туш, — кисна, алава хъувуна  Агъарагьим муаллимди.

— ГьикI? — гъавурда акьунач зун.

— Аялар амач. Кьуд лагьай классда авай аялди мектеб куьтягьна. Къурбанни Лейли чпин кьветхверар галаз арандиз куьч хъхьана… Гила зун  мадни гьи дередиз акъатдатIа жувазни чизвач, — гуьгьуьл чIур хьана адан. — Акван, килигин. Пенсиядиз фин патал заз пуд-кьуд йис стаж кIама. КIвалах тавуна жезвач. КицI алаж лагьайтIани, чара авач. Ракъурай чкадиз фена кIанда.

— Бес а муькуь муаллим? — хабар кьуна за.

— Ахьтин пешекар кас кIвалах авачиз тадалдани вуна гьакимри?  Адакай вичин хушуналди яшлубурухъ гелкъведайбурун чIехиди хьанва. Ам и мукьвара зал гьалтнай. Машиндин суракьда авай, вичиз вацIун кьеряй физ-хкведай «Нива» кIанзавалда. Ара-бир яшлубурухъ гелкъвезвайбурун кIвалахдиз са вил вегьедайвал, райондиз отчетар хутахдайвал.

— Зун мягьтел я, ахьтинбуру гьикI кIелайди ятIа, абур кIвалахрал гьикI эцигзаватIа?..

— Яда, адахъ никIин са кьатI ацIай чIижерин куьнуьяр ава. Суьруьда анжах диде хиперни вишелай виниз. Хазвай цIувад-къад кал…, — Агъарагьим муаллим мад кисна.

Адан хуьруьз агакьдалди, рехъ гьикI акъат­натIа, заз чир хьаначир.

«Лезги газетдин» 2024-йисан 22-нумрадай.
_____________________________________________

 

 

Размерар сад тир

Гьикая

Неби, вичи лагьайвал, яна акIа­дар­навай дугун кIватI хъувуна, векьер хкидай улакьдин пата­хъай Агъа­кериман патав фена. Агъакерима, варцив акъвазна, пIапIрус чIуг­вазвай.

— Ама-а-а! Агъакерим! — эверна Небиди яргъалай. — Ам вун тушни?

— Ваъ, — лагьана Агъакерима, — са кьатI вун я… Зун тирди аквазвачни ваз? Ингье гьа им я ман, — ада тIуб цIве­лен кьилел элкъуьрна. — Лугьузвай затI, патав атана, лагь. Километрдай рахамир.

Неби Агъакеримаз мукьва хьана.

— Яъ! Вуна? — мягьтел хьана Неби.

— ПIапIру-у-ус? Гадарнава лугьудачирни?

— Ваз ни лугьузвай? Ам гадарайла, итим кьена лагь ман. Вун хьтинбур аквазвай, чIугун тавуна вучда?

— За чIугвазмач. Им къе дуьз са йисни цIусад варзни кьве гьафтени пуд югъ я за гадарна.

— Эхь, — авуна Агъакерима, — пуд сятни цIувад минутни ирид секундни я. Квахь!

— Ман за табзавач хьи, — лагьана Небиди. — АгъазвачтIа, ша Кварциялавай хабар кьаз фин.

— Ваз заз лугьудай ихтилат-затI, завай кIандай шей-шуьй аватIа, ша кIвализ.­ ТахьайтIа, эхь, гила зун, вуна пIапI­рус га­дарнавани-авачни чириз, ви папан патав фида. Маса кар амачир.

— За лагьана кьван, яраб и зи итимдихъ галаз икьван кIевиз рахазвайди вуж хьуй? — къецел килигна Надият. — Неби яни? Куьчейрал акъваздани, дерди авай кас кIвализ къведайди я.

— Де ша, — лагьана Агъакерима Небидиз, цIай кумачир пIапIрусдин кьатI зирзибилдин ракьун ведродиз гадарна. — Са кьас фуни неда,  вуна ви дердини ахъайда.

— Ваъ, исятда тIуьна атайди я, — Небиди вичин руфунилай кап алтадна. — Ама-а-а…

– Ви «амаяр» акъвазара! За вун гишила ава лугьузвач. И захъ галаз…

— Гъваш, я руш, ана вуч аватIа, — буйругъна Агъа­керима рак ахъазмаз кIвализ гьахь хъувур  папаз.

— Ваъ, ваъ! ТIуьна атайди я лугьузвачни за ваз? Кварцияла як квай хинкIар авунваз, вижеваз сергни яна, тIуьрди я. Захъай нини къвезвачни ваз?

— Анихъ къакъуд жуван сив, гъана зи нерив агудзава!

Надията ленгер гъана, столдал эцигна.

— Гьан, — лагьана Агъакерима, — вун заз ки­лигмир… ПIапIрус чIугваз, къецел экъе­чIай­ди тир зун. Вуна, давай, неъ.

— Де хьуй, — Небиди столда вил экъуьр­на. Ахпа са гъилив ленгердин къерех кьуна.

— Жуван кар аку… аку, — лагьана Агъакерима. — Зани вахъ галаз яваш-яваш са чай хъвада.

Небиди ленгер вичин виликди чIугуна. Вилерин кIаникай Агъакеримаз килигиз, нез эгечIна…

— Бесрай, — лагьана Небиди са арадилай, — мад гьикьван неда…

— Давай, давай! Неъ, — лагьана Агъакерима, — ана тадай вуч ама? Ахпа са чай вазни цада за, — ада чайдиз хупI авуна.

— За чай хъвадайди туш, — лагьана Небиди, сив элкъуьриз, — зиди къайи яд я.

— Ядни авайди я, — лагьана Агъакерима, — холодильникда. Садра жува неъ…

*  *  *

Векьер хкана, архайин хьанвай Неби пакадин юкъуз, са геренда кимел фида лагьана, кIваляй экъечIна.

— Агьан, агьан! — авуна Седредина. — АтIанай Неби къвезва. Кефер жедайди я. — ХинкIар тIуьна, атайди яни лагь вуна адаз, хинкIар, — лагьана Мурадхана Седрединаз явашдиз. — Як гьикьван кутунвай лагь Кварцияла.

— Хканайни вуна векьер? — лагьана Сед­редина Небидиз, кIуф хъуьрез, ам яргъал аламаз. — Багьачи я Агъакерим, багьачи. Гзаф багьаз акъвазнани рейсер, гьикI хьана?

— Ама-а-а… Ваз куьн хканай? — къарши суална Небиди, вичин хесет тирвал, нера тIуб аваз.

— Рейс — кьве виш манат, — лагьана Сед­редина къастунай, — гьикьван гудай кьван за адаз, вичи гьакьванди це лагьай?.. Вун алажналда хьи? — вичи гадайриз вил ­акьална.

— Завай ада артух къачуна ман, акI ятIа? Кьве вишни яхцIурни цIуд манат це лагьана гьар са рейсиниз. Мад мензил ятIа, мензил гьа сад я за хкай чкадизни, вуна хкай чкадизни авайди… Заз чизвай гьакI жедайди. КIвалевайдан кар хьана. Вирида хканва, са чибур ама, малар фида, барбатIда лугьуз, зак тади кутуна ада.

— Ам специально… специально гзаф къачунвайди я вавай Агъакерима, — лагьана Седредина. — Яда, вун гъиле къелем авай итим. Иналлай чун хьизни туш. Виликамаз эцигдай за адан вилик жуван условие. Ацаз тадайни жув? Ваз адан хесет течиз тирни?

— Улакь кIанз, вун Агъакериман лап кIва­лин къенез кьван фенвайни? — хабар кьуна Небидивай Мурадхана.

— Эхь, вуч хьана? — лагьана Небиди.

— Гьу-у-ун, — авуна Мурадхана, кьил юзуриз.

— Вуч гьун? — лагьана Небиди.

— Хкьунвайди я, — лагьана Мурадхана. — ХинкIар гьакI гьавая гудачир кьван ваз ада?

— ХинкIар вучтинди я? Са кьуд-вад пи­чIек…

Санихъай Седредина, муькуьнихъай гадайрини худда тур Неби яваш-яваш михьиз ахъа хьана. Ада Агъакериман ирид бубаяр рикIел хкана, абурун нукьсанар тупIалай авуна. Вич гунагь квачир малаикрив, михьи тир шейхерив гекъигна…

— Мад цIи хьайиди хьана, — лагьана ада эхирдай. — Къведай йисуз килигда зун…

*  *  *

— Ви кар хьана, — лагьана няниз Небиди вичин папаз, адакай хъел аваз. — Тади кутуна зак. Авайди са  Агъакерим тирни? Хъуьруьрна зал.

— Хъуьруьрайдини и вун хьайила, а ви гафарни вуна заз лугьузвани? — лагьана папа. — Ваз за Агъакериман кIвализ вач лагьанайни? Куьчедилай эверна, лугьузвайди лагьана, хъша лагьанай за ваз. Вуна вуч авуна? Адан ленгер ацIай афарар шуьткьуьрна хтана. Гьакьван каша авайни вун?

— Афарар вучтинбур я, пичIекар авай ленгер хьайила зи вилик гъайиди? ТIур-шишни алачир столдал, за гьакI гъилелди тIуьрди я. Гьамни, зал чин гьалдна, неъ лугьуз акурди.

— Къапар алачирни столдал? Жуваз недай са кьас афар, жуван  къапуниз акъудна недай. Ахпа вич кIелнавай, культурный кас я лугьуда. Фейи чкадани дуьз ацукьиз, дуьз къарагъиз чидач.

— Афарар, афарар лугьузва къенин югъди ида заз… — Небидик авайдалайни хъел акатна. — ПичIекар лагь. КIвале вичини зи вилик абур гъана ленгердаваз эцигзавайди я е! За гьана кьилдин къапунай тIуьна кIан хьана идаз.

— Ву-у-ув! ПичIекар тирни абур? — лагьана мадни папа. — Фена хабар яхъ.

— Э-э-э, вач! — гьарайна Небиди. — Жува хабар яхъ. Бубайрин мисал авайди я:  регъвяй хтайди — зун, хабарар гудайбур — кIаркIарар лагьана. ПичIекар тIуьрди — зун, афарар тир абур лугьузвайди — им!

— За хабар кьунва, — лагьана папа. — Жува фена Надиятан сив агала. Чпиз сад тун тавуна, вуна гьажай ленгер ацIайбур вучар тир лагь.

Гила Неби шаклу хьана. «Гена абур за гъилелди тIуьрди, Аллагьдиз шукур, — лагьана ада вичин рикIяй. — Анал за шишинин,­ тIурунин тIвар кьунайтIа, Агъакерим зал гьа­нални хъуьредай. Афарар шишиналди,­ тIуруналди недай Неби жедачирни зи тIвар?»

— Абур вучар тиртIа, зи кьил анай гьикI акъатдай, я паб? — лагьана Небиди, гила­ хъел тIимил элекьнаваз. — Вуна ийидай пи­чIекринни абуру ийидай афаррин размерар сад тир!

«Лезги газетдин» 2024-йисан 38-нумрадай

___________________________________

Сулейманан нуькI

Муаллимди аялриз нуькIе­рин тIварар, абурун рангар, авазар, яшамиш хьунин шартIар… чизватIа ахтармишзавай.

— Гила лагь куьне заз, — лагьана муаллимди, — билбил вуч нуькI я? Ваз чидани, Алимет?

— Гьамни чидачни, я чан муаллим? — лагьана Алимета. — Сулейманан нуькI я ман!

«Лезги газетдин» 2024-йисан 43-нумрадай

__________________________________

Мезели

— «Лам» гьи чIалан пай я, аялар? — хабар

кьуна муаллимди аялривай.

— Глагол я, муаллим, глагол! — лагьана Къурдула.

— «Лам» глагол жеч гьа! — наразивал къалурна муаллимди.

— Гьун-бес, чна адал акьах­­­­на гьерекат ийизвачни тахьайтIа! — вичин мягьтелвал къалурна Къур­­дула.

— АкI хьайила, «кац» гьибурук акатзава, Къурдул? — хабар кьуна муаллимди Къурдулавай.

— Гьайванрик, муаллим! — жаваб гана Къурдула. Аялар вири хъуьрена.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 1-нумрадай

__________________________________

Мезели

Къунши хуьруьз физ-хквез кIелзавай аялдал гуьзчивал ту­­хузвай диде-бубадиз чпин аял, автобусда акьах тийиз, жуьреба-жуьре багьнаяр жагъу­риз, кIвализ хквезвайди акуна.

Нубатдин юкъуз абуру аялдивай хабар кьуна:

— Рекьел алай вирибурувай­ автобусдиз акьахиз хьайила, анал къе тек са вун гьикI аламукьна? Са ваз чка амачирни?

— Вилик квай ракIарай вири­далайни­ вилик акьахай зун, рекьел алай кьванбур акьахиз-акьа­хиз, кьулухъ галай ракIарай  чилел ават хъувуна. Ам шофёрдин тахсир я. Пагь, нефсерни же­да кьван инсанрихъ, я чан дах, я чан диде! — жаваб гана аялди.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 2-нумрадай

_______________________________________

Мезели

Меслят къалурна

Къурдул муаллимдини Мурдул муаллимди школада са предметдай тарсар тухузвай. Са юкъуз Мурдул муаллимди­ доскадал кхьенвай затIарик гъа­латIар квай лагьана, хуьре ван гьатна.

— Ваз кIвалахунин карда­ гьеле тежриба хьанвач, Мурдул ­му­аллим, — лагьана  Къурдул ­му­ал­лимди Мурдул муаллим­диз­ явашдиз ам вичин патав агатай арада. — И зун аквазва­ни ваз? Жува доскадал кхьей са затI кьванни икьван чIавалди, анал туна классдай хъфей кас зун туш. Кхьенани? Гьасятда чIур хъийизва за, ва я са аялдив чIур хъийиз тазва. Къенлай кьулухъ жувани гьакI ая. Гила авай диде-бубаярни пис хьанва гьа! Гьа чна къачузвай кьве кепек аквазвайбур я абур!

«Лезги газетдин» 2025-йисан 5-нумрадай

___________________________

Мезели

Бадеди заз табна

— Я Кьасум, — эверна экуьнахъ дидеди Кьасумаз, — и пекинал атIанвай кикер нинбур я, абур гьа атIай чкадал тадай адет яни? КIватIна, са патахъ вучиз гадарнач?

— Абур анал алама?! — вичин мягьтелвал къалурна Кьасума.

— Заз бадеди йифиз кикер атIудай адет туш, гуя йифиз кикер атIайла, абур кьаркьулувди тухудайди я лагьанай. Аквадай гьаларай, бадеди заз табна.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 6-нумрадай

______________________________

Мезели

ПипIер алцумзавайди

— ПипIер гьихьтин уьлчмейралди алцумдатIа, чаз чир хьана, аялар. ГьакI тушни?

— Эхь, муаллим. Градусралди ва минутралди алцумда.

— Дуьз я, аялар. Ша, вун ша, Къурдул, доскадал.

Къурдул доскадал экъечIна.

— Гьун, къачу, Къурдул, герек­ тир алат. Алцума кван АВС пIипI.

Къурдула цлак квай термометрдиз гъил авуна.

— Гьун, Къурдул, вун инал ша-е. Вуна анал вуч ийизва? И пIипI алцумна кIанзавайди я. Вуна а пипIе вуч ийизва? — лагьана муаллимди.

— Бес зазни гьа пIипI алцумиз кIанзавачни, муаллим? — лагьана Къурдула.

— ПIипI алцумзавайди яз хьайила, ви а термометрдихъ галаз вуч гьахъ-гьисаб ава? — жузуна муаллимди.

— ГьикI?! — вичин мягьтелвал къалурна Къурдула. — Бес пипIер алцумун патал чаз градусар герек къвезвачирни?!

— АкI ятIа, градусар хьиз, чаз минутарни герек къведачни бес? — лагьана муаллимди. — Сят гвани ахпа вав? ПипIер алцумдайвал, жуваз са сятни къачуз тур куь дахдив пака. Исятда ацукь хъия. Тарсунихъ хъсандиз яб акализ вердиш хьухь, — эмирна муаллимди Къурдулаз.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 9-нумрадай

___________________________________________

Йиге

(Гьикая)

Шидибегни Гьажибег кьведни гьамиша чпин куьгьне велосипеддал алахъна жедай. ЦIийи вело­си­пед къачудай мумкинвал абурухъ авачир, куьгьнеди мукьвал-мукьвал чIур жезвай. Хайи-хкатай чкаяр хъийиз лазим керестаярни абурухъ­ авачир. Са йиге патал абур хуьруьн ча­тун­ устIар Гьалиман патав са шумудра фена.

—  Завай адан патав, йиге гице лугьуз, мад физ жедач, — лагьана Шидибега Гьажибегаз, — жуваз регъуь­ жезва.

— Бес вуч ийида? — лагьана Гьажибега. — Гьа икI чкIана тадани? — ада чилел чукIурна алай велосипед къалурна.

— Чидач. Жува фена гице лугьудатIа, лагь. Завай­ адан патав мад физ жедач лугьузва за ваз, — кьетIивална Шидибега.

— Де акI ятIа, вуна адаз йиге гице лугьумир, — лагьана Гьажибега, — къуншидаллай Самед муаллимдивай йигедиз­ урусдалди вуч лугьудатIа, гьам хабар кьуна, хъша. Вуч ийи­датIа, за вун ахпа гъавурда твада…

— Абур гьар жуьре авай затIар я, — хъуьруьн акатна муаллимдик. — Напильник ава, подпилок ава. Ири сарар авай йигедиз рашпиль лугьуда… Ваз гьихьтин йиге кIанзаватIа, заз вуч чир хьуй?

— Акьван гафар за рикIел гьикI хуьда? — кIеве гьатна Шидибег. — Вунани лугьуда, муаллимдини. Гьа сифтегьанди хьурай. ГьикI тир ам?

— Напильник…

— Тади ая, автобус фида исятда, — гьарайна Гьажибега Шидибегал гъил эляна, вичини шегьредихъди гьерекатна. Сивихъди ацIанвай автобусдиз абур са гуж-баладалди акьахна.

— Муаллим акунани, хабар кьунани? — жузуна автобусда Шидибегавай Гьажибега.

— Эхь. РикIелай алат тавун патал, а гаф за жувакди тик­рарзава. Исятда суалар гумир.

Автобус Дербентдиз агакьна. Шидибегни Гьажибег эвичIна.

— У-у-уф! Яда, нефес кьуна кьена гьа, — лагьана Гьажибега. — КIвачери хкьазмач. КIвачел гьикьван акъвазда вун, рекьера эвичIдай сад кьванни хьанач. Гила ялни гьикI яда, садра кIвалах туькIуьр тавуна?

— КIвалах жедайди я, — лагьана Шидибега, — садра чна са-са газ квай ятар хъван.

— Мад ви рикIик квай затI-матI авачни?

— ХьанайтIа, кьве морожнидани темягь авай зи.

— ХьанайтIа, кьве морожнидиз зани ваъ лугьудачир.

— Къачу ман кьвед, нез-нез фидайвал.

— Йигедиз пул бес тахьайтIа, ахпа? — лагьана Гьажибега. —  Рекьин пулни хкуд хъувурла, ана вуч амукьзава? Жедач. Ша, физвай чкадиз юзана фин.

Туьквен са ккIа авай. Артух атун-хъфинни квачир. Туьквенчиди дезгедихъ, кIвачин кьилел акъвазна, дафтардин са-са чар вегьез, кьве тIуб кIарас счётдихъ гелязава. Гьажибегни Шидибег, туьквенда вил экъуьриз, кьведни лезгидал рахазва.

— Квез вуч кIанзава, гадаяр? — хабар кьуна туьквенчиди абурувай урусдал, вичин кIвалах акъвазарна. Ам айнайрин винелай Гьажибегазни Шидибегаз килигна.

— Гьун, лагь, вуч тиртIа? — лагьана Гьажибега Шидибегаз. Шидибег чIал кьурди хьиз акъвазна.

— И-и-и, — авуна Гьажибега адай гаф акъат тавуна акурди, туьквенчидихъ элкъвена, — ама-а-а…

— Вуч? — хабар кьуна туьквенчиди.

— Вуна лагьтIун-е, — лагьана Гьажибега Шидибегаз, — чIал кьунвани-е ви?

— За гьикI лугьуда? СакIани адан тIвар рикIел хквезвач.

— Гьа ам, — лагьана Гьажибега туьквенчидиз мадни, ада яргъалай, кьацIал алай керестайрин арадай аквазвай йигедал тIуб туькIуьрна. Туьквенчиди кIута гъиле кьуна.

— Ам ваъ, — лагьана Гьажибега, — атIам.

Туьквенчиди балкIандин хех хкажна.

— Ам ту-у-уш! — Гьажибега мад вичин тIуб туькIуьрна, — ам.

Туьквенчиди кьифрен ракьариз гъил авуна.

— Туш, яда-а-а! — гьарайна Гьажибега туьквенчидиз.

— Гадаяр, — лагьана эхирни икрагь хьайи туьквенчиди, — экъечI, зав жуван кар ийиз тур.

— Хъша, яда-а-а, — лагьана Гьажибега Шидибегаз, — кье хциз йиге вуч ятIа чизвайди туш. Кьифер кьадай ракьар къалурзава.

Кьве стхани туьквендай эхкъечIна.

Са кьадар рекьиз хтайла, Шидибега Гьажибегаз рекьин къерехда цин автоматдин патав морожнияр гузвай алверчи къалурна.

— Атайди атана, кьве морожни кьванни тIуьн тавуна хъфидани? Дехьнени вуна къачунач.

— Амач. Амач, гадаяр, — лагьана алверчиди. — Гьавая акъвазмир, файда авач.

— Са-са ятар кьванни хъван, — Гьажибега вичин жибиндиз гъил вегьена. — Де ма! Хирдеярни гвайди туш, — лагьана Гьажибега. Ада гьарнихъ вил экъуьрна. — Хирде ийидай чкани гвач патарив. Ма манат, — лагьана ада Шидибегаз, — вач и куьчедай тIуз. Гьи туьквен гьалтайтIа, гьана хирде ийиз тур. Са кепекарни жедайвал хьурай, пуд кепекарни. За вун хкведалди автоматдихъ нубат кьада.

Фейиди хтана ахкъатзавачир. Туьд кьуранвай Гьажибегак пис хъел акатзавай.

— Яда-а-а, Гьажибег! — эверна и арада куьчедин а патай Шидибега. — Хъша-а-а, хъша-а-а! Автобус хъфизва-а-а!

Гьажибега Шидибеган гуьгъуьниз кам кяна.

— Фад, фад! — лагьана адаз автобусдин ракIара авай Шидибега. — Иниз жувни са жуьре сух хъхьухь.

Автобусдин рак шоферди са гуж-баладалди ахкьална.

— Анихъ вач, — лагьана Гьажибега Шидибегаз, — заз кIвач эцигдай са чка ая.

— Зунни са кIвачел алайди я, — лагьана Шидибега. — Гьамни хкажайла, зун квел акъвазда?

— Яда, заз инай аквазвай затIни авач, — лагьана са арадилай Шидибега стхадиз. — Жува кьванни анай гуьзчивал ая, агакьайла лагь. ТахьайтIа тухуда ада чун вини райондиз.

— Завай жуван кьилни къуьнерал элкъуьриз жезвайди туш ина, — лагьана Гьажибега.

—  Акъвазара, шофер! — гьарайна Шидибега Гьажибега агакьзава лагьайла. — Остановкадал акъвазара.

Автобус акъвазарна.

— ЭвичIин, яда, чун! — лагьана Шидибега патав гвайдаз. — РакIар кьамир. Гьун, инихъ. Инихъ ша.

— Билит, билит! — лугьуз гьарайзава шофёрдини.

— Акъваз, я хизан текьейди, — лагьана Шидибега. — Чав садра эвичIдай мажал гице! «Билит, билит» къачуна, вичи ийизвай гьараяр аку-е? Катзавани чун, вуч я?

— Пул къала, — лагьана Шидибега Гьажибегаз, кIвачер чилик хкIурла, — ам шофёрдиз за гуда.

Гьажибега адав акъудна, гьисабна, кьве касдин паталай гана кIанзавай пуд манат вугана. — Гила инай виниз цIвех хьухь, — лагьана Гьажибегаз шофердиз пул гана хтай Шидибега, вил акьална, кьил са патахъди галтадна. — Давай, цIуруцI!

— Ана вуч хьанай? — хабар кьуна Гьажибега рекьин са арадиз акъатайла.

— Пагь, яда-а-а! — лагьана, азаддиз нефес къачуна, Шидибега. — Ламран хва гьикьван къаних кас ятIа аквадани ваз?

— Вуна вуч авуна адаз?

—  За са затIни, —  лагьана Шидибега. —  Ма ви кьве манат.

— Кьве манат вучиз? — Гьажибег мягьтел хьана. — Угъраш, заз течиз, вавни пул гвайни?

— Зав ваъ. Ма, лагьана за шофёрдиз, адан гъиле чарчин манат вугана. Ахпа, хирде авур манат авай е, вуна вугай, гьа къара кепекрай за адан муькуь капаш ацIурна. Ам, гьа кепекар гьисабиз, акъваздай чIал заз чизвай. За ваз цIуруцI лагьайди гьавиляй тир. Арадилай ви манат амукьна. Пис хьайи чка авач кьван?

— Гила вуна са чи ваъ, михьиз хуьруьн тIвар кьацIурна, — лагьана Гьажибега. — А автобус гвай Керима чи хуьруьнбуруз вичивай жедай са хъсанвал хъийидач…

Дугъриданни, гьа йикъалай Керима Шубул хуьруьн агьалийриз мад автобус акъвазар хъувунач. Икьван гагь хьана, лугьудай, рекьел садни турди туш касди. Пассажирар пара тирла анихъай атана вичи атIумариз ракIар кIеви хъийидай. Гила Кериман киш вучиз элкъвенватIа, Гьажибегни Шидибег квачиз, садан кьилни анай акъатзавачир.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 11-нумрадай

__________________________________________

Мезели

ЧIехи духтурвал кIелиз фенва

— Я баде, — хабар кьуна хтулди вичин бадедивай, — чи дах гьиниз фейиди я?

— Дах шегьердиз, маларин духтурвал кIелиз фенва, чан дидедин, — лагьана бадеди.

— Чи дах маларин духтур язвайди вуч тир, я баде. Ада малариз рапар язавай кьван?! — лагьана хтулди.

— Гила, чан бадедин, ви дахди генани чIехи духтурвал кIелза­ва-е, генани-и. Ун! ГьакI-е, чан ба­дедин, гьакI я, — лагьана бадеди.

Хтулди, са геренда кисна, хълагьна:

— АкI ятIа, ахпа чи дахдивай Агьмед бубадин гамишдизни раб ягъиз жеда ман?

«Лезги газетдин» 2025-йисан 13-нумрадай

_________________________________

КIвачиз цаз акьахдайвал

— Вач, вач! — тагькимарна­ Хатунгъади вичин итим. — Тефена жедайди туш. Къекъвей­ кIвачиз цаз акьахдайди я. Къекъвена кIанда. ГьакI акъвазуналди кар туькIуьдач…

Са юкъуз хтулди куьчедай къвез вичел гьалтай бубадивай, ам гьиниз физватIа, хабар кьуна.

— Ахьтин физвай чка авач, бубадин, — лагьана Эмиркъулиди­. — Буба гьакI къекъвезвайди я.

— Гьа-а-ан! Чир хьана, буба, — лагьана хтулди. – КIвачиз цаз акьахдайвал. Тушни?

Жанавур…

— Вач, бубадин гардан яхъ, – лагьана бадеди хтулдиз вичин гъилевай кIвалах куьтягьун патал. — Буба шехьда, тахьайтIа.

Бубади шезвай амалар авуна.

— Жанавур атана! — гьарайна хтулди, буба галай патахъ килигна. Ам бадедал генани кIевиз алкIана.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 14-нумрадай

____________________________________

ЧIал течирбуруз це

Хъуьруьнни квай гьикая

Абдулгъади Хайруллагь, кафедиз фейила, ана гьалтай ктабар акъудзавай Мирзекъулидихъ ва шаир Баламетахъ галаз танишарна.

— Вахъ авай кхьей затIарни кIватIна, — лагьана Абдул­гъади­ Хайруллагьаз, — гьа и Баламета хьиз, жуван са ктабни­ акъу­диз тур чи Мирзекъулидив. Ихьтин ара жагъидайди туш. Мирзе­къули якъин чи итим тирди чир жеда. Вахт гъиляй ахъай­мир.

— Дуьз меслят я, — лагьана Мирзекъулиди, — акьван багьа къиметарни чна адал илитIдач. Са кьадайвал ийида, — ада кьил  Хайруллагьахъ элкъуьрна. — Ви скромнивилиз килигайла, гьасятда чир жезва вун бажарагъ авай кас ­тирди.

Эхирки, ктаб акъудун меслят хьана…

Са акьван вахтар алатнач, Мирзекъулиди Хайруллагьаз хабар ракъурна, бес ктабар гьазур я, хутахайтIа жеда. Вич чкадал тахьайтIа, абур рекьин къерехда авай флан касдин туьквенда эцигнава, атана гьанлай вахчурай.

— Ма вуна фена вучзава? — лагьана къунши Гьаруса Хайруллагьаз. —  Анихъай хкведайла, къахчуна, за хкида ви посылкани.

Вижевай яру-цIару жилдер алаз акъуднава ктабар. Са-са чар вегьез, инлай-анлай кIелзава вичин эсерар гила ктабдай Хайруллагьа.

— Яъ… яъ! — мягьтел жезва ам са арада. — Инал… Яъ, инални… Ёъ, им вучтинди я?..

ГъалатIрин тум-кьил авач ктабда! Хайруллагьан шадзавай кефи михьиз чIур хьана. Йифиз пис ксай ада экуьнахъ, фад къарагъна, сад лагьай  «Газелда» акьахна, агъабалди еримишна. Шегьерда Мирзекъули жагъурна, Хайруллагьа адаз, чин чIурна, лагьана:

— Ктабра мусибат гъалатIар ава, абур за хкана, — ада хурухда кьунвай ктабар авай коробка Мирзекъулидин вилик столдал эцигна. — За вавай эвелдай са ктаб акъудна зал агакьарун тIалабнай, гъалатIар туькIуьр хъийидайвал. А кар вуна авунач. Ибур ктабар я лагьана, завай абур майдандиз  акъудиз жедач. Види зун виляй вегьин я. Зи пул вахце.

— Абатхийирар! — лагьана Мирзекъулиди ягьанатдив. — Зи материалар, зи къуватар тIа? — ада  Хайруллагьаз вилер экъисна.

— Са материаларни, са къуватарни заз чидайди туш! —  Хайруллагьа  кьетIивална. — Зи рикI чIулав хьанва. Ктабдихъ редактор ава, ам вун я. Корректор ава. Ктаб верстка авунвай кас ава…  Вилер акьална, ийизвани куьне куь кIвалах? Заз са затIни чидач. Зи пул…

— Яда-а-а! Вун хьтин аламатдин кас зал сад лагьай сефер я гьалтзавайди, — Мирзекъулиди вичин рахунин тегьер­ дегишарна. — Исятда ви вилик кваз инлай шаир магъарви Гьажибутай хъфейди я, кьвед-пуд типIих вичин ктабар гваз. Шад хьана, тумунив къугъвазвай кац хьиз. Сивел хъвер алаз… ЦIийибур акъуд хъувун заз са акьван четин кар туш, вун гъавурда акьукь. Кар вахъ пул мад тахьунал ала. Ваз зиян тежедайвал, вун виляйни ават тийидайвал, и кьве мес­элани санал гьялна кIанда. — Ам луту вилерай Хайруллагьаз килигна. — Жуван ктабар хутах — им сад. Абур чIал течирбуруз це — им кьвед.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 16-нумрадай

________________________________

Мезелияр

Атанвай гьарфар гьабур я

ГъвечIи Абаса вичиз аялрин бахчада чир хьайи гьарфар лугьузвай.

— Тфу, тфу! — авуна Хемис бадеди. — МашаАллагь, машаАллагь! Назар тахьурай, — ада Абасан далудиз кап яна. Абас мягьтелвилелди бадедиз килигна.

— Я баде, — лагьана Абаса, — вуна заз тфуяр, лапIашар вучиз вегьезва? Чаз атанвай гьарфар гьабур я ман!

Цепь къуьруь хьанва

— Я бала, — хабар кьуна яшлу Пичекъиза, куьчеда вил экъуьр­на, вичиз акур Агьмадавай, адаз варцив эцигнавай мишер къалурна, — ваз идан хесет чидайди тушни? — ЧIур хьанва, худ кьазмач.

— Чидайди я, Пиче диде, — лагьана, гьамиша хьиз, вич къени кефиник квай Агьмада. Ам  Пичекъизан мукьув атана. — Адан чир тежедай вуч ава? Исятда­ килигични зун. Са отвёртка авачни?

Пичекъиз хехни отвёртка­ гваз хтана. «Гьу-у-ун, — авуна Агь­мада, мишердин бакдиз са вил яна, — бензин амазма. Ада амайди­ чаз бес жеда». Отвёртка­дин кIвенкI са шумудра мишердив агудиз къа­къуд­на. Мишердин­ еб кьаз ялна. Ваъ, кьенва. Пиче­къиз­, гъилер къваларал кьуна, юкь гьалд­на, Агьмадаз килигзава.

— Ви мугьманар хъфенайни? — хабар кьуна Агьмада Пичекъи­завай.

— Мугьманар эхь, — лагьана Пичекъиза. — Абуруз акъваз­дай мажал авайди яни? КIва­лахраллай инсанар я.

— Лугьузни регъуьзва жуваз, — лагьана Агьмада Пичекъизаз, — мугьманар хъфейла, анра амукьай шей-шуьй хьаначирни? Кьил пайгарзавайди туш зини.

Пичекъизавай и сеферда Агьмадан кефи хаз хьанач…

Руфунин пар кьунвай Агьмад вич ацукьнавай кIанчIу­ни­лай къарагъна.

— Я бала, — лагьана Пичекъи­за, — бес идахъ вуч хьанва, хъже­дайвал тушни?

— Хъийидайди я за, — лагьана, галтад хьана, хъфиз кIвачин хьанвай Агьмада. — Адан цепь къуьруь хьанва.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 18-нумрадай

________________________________

Мезелияр

*  *  *

Шехьзавай аял кисун патал бадеди ам гуьзгуьдин вилик тухвана.

— Кис, чан бадедин. Кис акван. АтIаниз килиг. АтIанай аквазвайди аку садра! Ваз аквазвани? Килиг-е! Шехьна, шехьна, вуч хьанватIа аку-у. Гила анай аквазвай эйбежер суфатдиз килиг. Аквазвани ваз? — лагьана бадеди аялдиз.

Аялди вичин шехьун акъвазарна.

— Эхь, атIангье! — лагьана, вичин тIуб гуьзгуьдай аквазвай бадедин чинал туькIуьрна.

ЦIапур гана…

— Кетин дагъдин кьилел къе вертолет ацукьнавай-е! — лагьана Кьасума вичин дустуниз. — Ваз акунач.

— Эхь, — лагьана дустуни. — Ам анал гьикI ацукьна?!

— Лув гана, ацукьна ман! — лагьана Кьасума.

— Эхь-эхь! Лув гана, ацукьиз, вертолетдик лувар ква ман?! Лувар квачир ам, лув гана, гьикI ацукьна?

Кьасум са геренда кисна. Ада вичин фикирда верто­летдин шикил арадиз гъана, ахпа:

— Ам, чан хва, цIапур гана, ацукьна ман! — лагьана.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 21-нумрадай

_______________________________

Вун ахмакь я

Бубади столдихъ чай хъвазвай. ГъвечIи хтулди, мукьвал-мукьвал гъил ийиз, шекердандай шекерар къачуз, жакьваз, нез хьана. Нубатдин сеферда шекердиз гъил авур хтулдиз бубади лагьана:

— Шекерар мад къачумир, зи хва. Ахмакь жемир. Сарар чIур жеда. Ингье, килиг, ахпа ви сивни, зи сив хьиз, жеда, — ада хтулдиз вичин сарар амачир сив къалурна.

Мягьтел хьайи хтулди гъил гьасятда­ кьулухъди хъувуна. Бубадиз, адан язух чIу­гунивди,  «вун ахмакь я ман, чан буба!» лагьана.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 24-нумрадай

__________________________________

Сад-кьве гаф квачиз…

И сеферда Керимахъ галаз хуьруьз адан дуст урус Сергейни хтанвай. Са юкъуз Керим Сергей галаз кимел фена. Сергея дагъвийрин акунриз, къе­къуьн­риз, ишарайриз, абурун ра­хунриз фикир гана. КIвализ хтайла:

— Яда, Керим, — лагьана Сергея, — куь чIал лап вижевай чIал я хьи. Сад-кьве гаф квачиз, зун ви хуьруьнвийрин саки вири гафарин, ихтилатрин гъавурда акьурди я.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 33-нумрадай

_______________________________

Мезелияр 

Зун хтанвайди туш

Патав гвай хтул шегьердай хтанвай хтулдин гуьгъуьналлаз, звер кваз, буба авай кIвализ гьахьна. Салам гана, бубадив гъил вугана.

— Алейкум салам, — лагьана шад хьайи бубади, ахпа гъил хуьре чпин патав гвай хтулдихъни яргъи авуна.

— Ягъа бубадиз вунани са гъил, са салам це жувани, — лагьана адаз.

— Ваъ, — кьил элкъуьрна хтулди, — шегьердай хтанвайди зун туш, буба.

Вун гьи векда авайди я?

Гьисабар кьун герек хьана. Къембера гьасятда телефондиз гъил авуна, калькулятор кутуна, «гьун садра хълагь акван» лагьана. И кар акур буба мягьтел хьана.

— А калькулятор вучтинди я вуна кутунвай, ам вавай гьакI хуралай чириз жезвачни? — хабар кьуна бубади. — Кило къанни­ вад манат я. Къарпуздай пуд кило атана. Гила къарпуз куьн жедатIа, чирун гьакьван четин кар яни?

— Исятда, исятда, — лагьана хци бубадиз, телефонда тупIар экъуьриз, — куьне зак тади кутамир.

— Яда, я хва, — лагьана бубади мадни­, — кьан чна, вун базарда ава. Телефон вав гвачир­дай кьан. Маса гузвайда вичин­ шейи­нин къимет гьикьван­ хьана­тIа, ада ваз дуьз лагьанани, лагьаначни чир хьана кIан­дач­ни? Белки, ада вун алцурарда жал?

— ГьикI алцурарда ада зун? — лагьана хъел акатай хци, телефон гъиле къарсуриз. — Вуна­ девирар дегиш хьанвайди­ кьатIуз­вачни? Вун гьи векда авайди я? Гила авай терезри чпи лугьузвайди я гьикьван заланвал хьана, гьикьван пул акъатна. Абур атIа куь девирдин терезар туш-е, са пата къван, муькуь пата шей эцигдай. Абур современный терезар я.

— Эхь ман, — лагьана пашман хьайи буба­ди, — куьне исятда ийизвай кIелунарни гьахьтин современный кIелунар тушни?

«Лезги газетдин» 2025-йисан 34-нумрадай

_____________________________________

Мезелияр

Маса гафар герек къведа

ГъвечIи Селимни Керим куьчедай физвайла, абуруз цлан кIане ахварик квай шенпIи акуна. Кьведни явашдиз шенпIидив агатна.

— Яъ! — мягьтел хьана Селим. — Им кьенвай хьтинди я.                 Адаз шенпIидик гъил кягъиз кIан хьана.

— Вун акъваз, акъваз, — лагьана Керима явашдиз. ­- Гъил кямир, — ада Селим кьулухъди хъувуна. Ахпа, вичин кьве гъилни цава кьуна, вичи-вичик бадедивай ван атай араб гафар лугьуз башламишна. ШенпIиди явашдиз кьил хкажна, ахпа ам, къудгъунна, зарбдиз катна… КIвализ хтайла, Селима бадедизни бубадиз къе Керима «кьенвай» шенпIидал гьикI чан хканатIа, ахъайна.

— Ай баркалла, зи хва,­ — лагьана хъуьруьн акатай кьуьзуь Агьмеда. — Вахъ лап куьгьне шейхерихъ кьван алакьунар ава хьи? — ада, гъил виликди авуна, Керимаз гьаятда авай кьецIи кал къалурна. — Ажеб жедай, гьа шенпIидал чан хкайди хьиз, и чи калин кIвачни вуна сагъар хъувунайтIа.

— Ам исятда завай сагъар хъийиз жедач, буба, — лагьана Керима, кали цава кьунвай, дакIунвай кIвачиз килигиз. — Адаз лугьудай маса гафар герек къведа.

Чи рикIел хъсандиз аламайди я

— Гзаф хъсан муаллим тир ам, — лагьана эхирдай шегьердай хтанвай Муртуза, кимел кIелунрикай ихтилатар кватайла. — Ахьтин муаллимар, абурун тарсар рикIелай алатдани?

БетIербегаз Муртуза авур Бала муаллимдин тарифар бегенмиш хьанач. Ам, кьил агъузна, вилер пеле атIумна, Муртузаз килигна:

— Чна тарсар гайиди туш, акайла, —  БетIербега вичин пIузарар са жизви юзурна. Ам, вилера са гьихьтин ятIани хъел аваз, Муртузаз килигна.

— Ваъ, я муаллим, — лагьана Муртуза. — Вунни, ви тарсарни чи рикIелай алатдани кьван? Вавай са гаф хабар кьун бес тир, сагъ са тарс ахпа вуна чахъ галаз кикIиз акъуддай. Ви тарсарни чи рикIел аламайди я, чан муаллим.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 36-нумрадай

________________________

Мезелияр

Амайди — хийирлу са микроб

Бубади хтулриз, Алидизни Велидиз, михьивал хуьнин чарасузвилерикай ихтилатна:

— Незвай емишар, салан майваяр… чуьхвена тIуьна кIан­да. Гьар тIуьн недалди виликамаз, гъилерни чуьхвена кIанда. Ихьтин къайдайрал амал тийизвай кас азарлу жеда. Инсандин беденда хийирлу микробарни авайди я. Абурун везифа гьар са рекьелди чи бедендиз гьахьзавай зиянлу микробрихъ галаз женг тухун я. Михьивилин къайдайрал амал тавурла, емиш-затI чуьхуьн тавуна тIуьрла, абурухъ галаз чи бедендиз аватзавай зиянлу микробрин кьадар артух жеда. Ахпа хийирлу микробривай зиянлу микробрин хура дурум хгуз жедач, абур рекьида. Инсан сагъсуз жеда…

Са юкъуз Велиди, тарцин кIаник атана, ич атIана, адаз кIас ягъайла, Алидиз акуна.

— Я Вели, — лагьана Алиди, — ваз бубади вуч лагьанай? Чуьхуьн тавуна, емишар немир лагьаначирни? Вуна вуч авуна? Накь вуна, чуьхуьн тавуна, са чуьхверни тIуьнай. Вахъ амайди гьа са хийирлу микроб тир. Гила­ а вуна кIас ягъай ичиналлай зиянлу микробри гьамни рекьин хъийида, вун ноль жеда. Куьтягь! Гила вун начагъ жеда, — ада вичин капашар гьарнихъ аладарна.

Вун кIвале авайла, завай…

Вердидин паб мугьмандиз фенвай. Са юкъуз ада вичин итимдиз зенг авуна. Вердиди телефон япал кьуна:

— Гьай, — Вердиди са уьгьуь яна. — Алейксалам, — мадни «уьгьуь» яна.

— Вахъ къе вуч хьанва-е? — лагьана папа.

— Са затIни, — лагьана итимди, мадни уьгьуь ягъиз.

— Са затIни тахьайди гьакI жедани, а уьгьуь вучтинди я вуна язавай хабар кьазва за вавай? — папа вичин ван хкажна.

— Уьгьуь зак гьамиша квайди тушни? — «уьгьуь», «уьгьуь» авуна итимди.

— ГьикI? Зун кIвале авайла, заз садрани ви уьгьуьдин ван атанач эхир? — гьараярна папа.

— Вун кIвале авайла, завай уьгьуь ягъиз жезвайни, я чан паб? — лагьана итимди.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 39-нумрадай

___________________________________

Мезелияр

Фикирдай вахт це

Гатун каникулар атайла, шегьерда авай руша вичин аял Семедан патав рекье туна.

— О-о-о! Вун атанани, бубадин цуьк? — лагьана Семеда хтулдиз. — Ягъа бубадиз са гъил!.. Молодец!

Гьа йикъалай кьулухъ бубани хтул дустар хьана. КIвализ са кас атай кьван Семеда адаз хтулдин тарифардай. «Я Гьамид, гьи буба хъсанди я, ваз гьи буба гзаф кIанда?» — лугьуз ам диндирмишдай. Хтулди Семед буба лагьайла, Семедаз гзаф шад жедай. Ада, вилери цIарцIар гуз, яргъалди хъуьруьнардай.

Акваз-такваз, каникулар куьтягь хьана. Са юкъуз хтул хутахиз шегьердай къавум Къурдул хтана акъатна. Семеда ам, дагъвийриз хас тирвал, мугьманвиле кьабулна, тIуьнар-хъунар тешкилна.

— Я Гьамид! — Семеда хтулдиз вичин патав эверна. — Ваз гьи буба гзаф кIандатIа вуна лагьаначир чаз. Ваз и буба гзаф кIандани, — Семеда гъилелди вич къалурна, — тахьайтIа, Къурдул буба?

Гьамид сифте Къурдулаз, ахпа Семедаз килигна.

— Гила, буба, — лагьана хтулди, — вуна зун лап кIеве туна. Заз фикир ийидай вахт це.

Вак квай уьзуьр акатнава

Гьамиша папа кIвалин дакIар ахъайна тадай. Итимди гьикьван лугьуз хьанатIани, папакай а хесет хкатнач.

Са юкъуз итим текдиз кIвале авайла, гар къати хьана, дакIар вич-ви­челай ахъа хьана. Гьа и арада мугьмандиз фейи паб хтана ахкъатна­.

— Им аку! — гьарайна папа итимдиз, — Заз югъ атана дакIар ахъаз­ тазва лугьуз, туьнбуьгьар ийизвайди вич къе дакIар ахъаз ацукьнава!

— Ана зи тахсир авач, къари, — лагьана итимди явашдиз. — ЧIуру  амал садакай масадак акатдай азар хьиз я лугьудачни? Адак вак квай уьзуьр акатнава.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 41-нумрадай

__________________________

Зарядка амач

Идрисан кьамар кьуна куьтягьайла, Ярмета:

— Къала, инал ша, — лагьана­, патав атай Идрисан хтулдиз, — за ви кьамарни, бубадин кьамар хьиз, кьан, — ада кьамар кьадай машинка, кIуф хкажна, Кериман кьиливай инихъ-анихъ тухвана. — Гьун, молодец! Гила ви кьамар бубадин кьамарилайни лап иер хьана, — лагьана.

Керима инихъай, анихъай­ кьилел гъил элкъуьрна. Дегиш хьайи чка авачиз акурла, ам  Ид­рисаз  килигна,  адаз  лагьана:

— Ви а «бижжж» ийизвайда за­рядка амач, халу.

Вун къе туьквендиз ахъайначни?

 Гьар сеферда хкведайла, хтулдиз са затI гъидай Агьмад къе кIвализ ичIи гъилди хтана ахкъатна. Чукурна, бубадин вилик атай хтул акъваз хьана, ам мягьтелвилелди Агьмадаз килигна:

— Гьикана, буба? — хабар кьуна хтулди, бейкеф хьана. — Вун къе туьквендиз ахъайначни?

«Лезги газетдин» 2025-йисан 42-нумрадай

_________________________________

Мезелияр

Мегьри хкайтIа, гьикI жеда?

БалкIан хьиз авай Иминат са юкъуз садлагьана начагъ хьана, ам месе гьатна. Духтур, раб, дарман… Ваъ, Иминатан гьал йикъалай-къуз пис жезва.

— Я итим, — лагьана са юкъуз вичин эхир мукьвал хьанвайди гьиссай Имината Къур­баназ, —   зун хъсан хъжеда лагьана умуд амач. Аналлайди, жуван гьазурвал аку.

Къурбан, кьил зурзаз, кIва­­чера чам гьатна, явашдиз паб къатканвай чарпайдив агатна.

— Я къари, за жуваз атIа Алидин Мегьри хкайтIа, гьикI жеда? — хабар кьуна Иминатавай ада.

Кьил ва Мез

Кьил: — Я Мез, ша бес хьуй тIун! Я чан Мез, ая жуван тегьер явашар!

Мецез ван жез кIан хьанач.

Кьил: — Тахьана ваз вуч ава, Мез? Кьил я кьван галукьзавайди
лапIашар!

«Лезги газетдин» 2025-йисан 45-нумрадай

_______________________________________________

Зун и «калушда» акьахда

Колхоздин никIериз физвай дишегьлияр машиндиз акьахна кIанзавай. (А вахтара колхозчияр пар чIугвадай машинра аваз фидайди тир).

— Гьун, акьах, акьах, — лагьана бригадирди дишегьлийриз. — Куьн физвай чкадиз вядеда вач. За, хипер куьпдай ядайвал, итимар гьазурна кIан­зава…

— Я Сувар, — лагьана Пенкера, — биргедир къвезвач, мад жув шуфирдин патав гьа ана акьах. Зун и ана акьахда, — ада, кьве гъиливни машиндин бортунин къерех кьуна, са кIвач чархунал эцигна.

— Ваъ, ваъ, — лагьана Сувара,  — жув гьа ина акьах, зун — ваъ. Зи кьил элкъведайди я.

— Са затIни жедач ваз, — лагьана Пенкера. — Жув, кисна, гьа за лагьайвал, гьа «патинкада» акьах, зун и «калушда» акьахда.

— Ада гьикI лагьанай, я папар?! — лагьана Теллиди, вичивай хъуьруьн кьаз тежез. — Сува­раз… Сувараз пати, пати… па­тинкада акьах лагьанайни? Вич — калуш, калушда?!.

— Эхь-е, кьей вах! — лагьана Кевсера, вичивай, Теллидилайни фена, хъуьруьн кьаз ­тежез. — Адаз ахьтин гафар гьинай чи­датIа? Патинка! Калуш!

Фидай, хкведай рехъдини хъуьрена­ гьа папар, Су­варанни­ Пенкеран ихтилат арадал ве­гьез!­ Гьа йи­къа­лай кьулухъ Суваран тIвар Патинка хьана, Пен­­керан тIвар — Калуш.

Чарадан гурар ханачтIа?

Ичер ахтIун патал Исади кьве йикъан муьгьлетда хуьруьнвидивай кьакьан гурар гъана. Са кьас фу сивел эляна, ам ичер атIунив эгечIна. КукIва  авай емишар атIуз кIан хьайи Иса, гурар са къвалахъди фена, гъиле кьунвай хел хана, аватна.

— Я баде! Фад-фад! — гьарайна хтулди. — Буба тарцяй аватна!

— Ма, чан стха! — лагьана яргъалай килигай Тевсиди, вичин­ кьве гъил кьве патахъди­ аладарна, — Чарадан гурар ха­нач­тIа?

«Лезги газетдин» 2025-йисан 46-нумрадай

_____________________________________

Мезели

Ви сив чIуруди я

Куьнуь чIурна (виликдай чIи­­жер къужгъурра хуьдай), вирт къа­пара туна, Фергьят кимел­ экъечI­на. Салам гана, ам идаз-адаз килигна, ахпа вичихъ кьуьд­ди недай вирт авайдакай абуруз хабар гун кьетIна. Инихъ фена Фергьят, анихъ фена Фергьят. Эхир ада лугьуда:

— Я стхаяр, вуч кар ятIа, чидач, сиве вуч туртIани, и зи сив туькьуьл жеда ман? Ниси­ хьуй, гъери хьуй, къаймах хьуй, иситIа хьуй… Вирт турлани гьакI я.

Кимел алайбурун фикир вичел желб хьанатIа акваз, ам абуруз килигна. Садайни ван-сес акъатнач. Абуруз чизвай гила, мешебеги хьайила, Фергьятан дуланажагъ хъсан хьанвайди. Гьатта бязибуру адал пехилвални ийизвай. Фергьят шаз гатуз хуьруьз ЯркIай чIижер авай къужгьур гваз хтайлани, абур адаз вилерин кIаникай килигдай. «Ришвет я гьа!» — лугьуз, сада муькуьда кьуьнт эцягъиз, ам къалурдай.

Хуьруьн муаллим Бутая  кьве кам виликди къачуна. Сив ­ахъай­на, патаривай гъил чIу­гуна:

— Ягь, — лагьана ада, Фергьятаз килигиз, — вирт турла, ви сив туькьуьл жезва?

— Ава, валлагь, — лагьана, Фергьята хъапI аладарна. — Сив, лап явшанар жакьвайди хьиз, туькьуьл жеда зи. Къе за…

— АкI ятIа, — лагьана Бутая­ Фергьятаз, адан гаф атIа­на, вилер харар хьиз авуна, — ви сив чIуруди я.

Хъуьруьн акатай кими, чIи­жерин кулуни хьиз, ван къа­чуна.

«Лезги газетдин» 2025-йисан 47-нумрадай