Инсан ихтибардай аватун хъсан кар туш. Ам садани кваз хкьадач. Бес уьлквеяр гьахьтин чкадал атун? Им са чIавузни багъишиз тежедай кар я. Россиядин Федерациядин Президент В. Путина, РФ-дин къецепатан крарин министр Сергей Лаврова РагъакIидай патан уьлквеяр фикирдаваз абуруз «тапархъан Запад» лагьана. Дуьньядин кьвед лагьай дяведа СССР-дин амадагар хьайи США-ди, Великобританияди ва абурун гуьгъуьналлаз Канадади, Францияди, Германияди… Ватандин ЧIехи дяведин нетижаяр шаклувилик кутазва, Нюрбергдин суддин къараррихъ къуват амачирдай кьазва. Им лап еке алчахвал я. Агъзурралди ислягь агьалияр къирмишай нацистриз чпин уьлквейра яшайишдин вири шартIар тешкилнава. И карни Канададин парламентда СС-дин жаллатI, 98 йисавай Ярослав Гунка Украинадинни Канададин ветеран, азадвал патал женгчи хьиз къалуруни мадни успатна. Гьа имни коллективный Западдин гьакъикъи яру, регъуь тежедай чин я.
Ни вуч лагьайтIани, Ватандин ЧIехи дяведа фашистрин Германиядал ва адан амадаграл къазанмишай Гъалибвал вичихъ тешпигь авачирди ва садрани рикIелай тефидайди я. Гъалибвилин бинедани Советрин Союздин гзаф миллетрикай ибарат халкьарин садвал, стхавал, сихвал, дуствал авай. Дяведин виридалайни четин йисара уьлкведин халкьар сад хьиз Ватан алчах чапхунчийрикай хуьз къарагъна. Виридахъ галаз агъзурралди дагъустанвиярни. Гуьгьуьллубурун кьадарни гзаф тир. Фашистар Дагъустандин сергьятдив агакьдайла 15 агъзур кас ашкъидалди Яру Армиядин жергейрик экечIнай. 1942-йисан зулуз гуьгьуьллу дагъвийрикай атлуйрин эскадрон тешкилнай ва ам октябрдин вацра фронтдиз рекье тунай. Ам, немсериз рикIелай тефидай ягъунар кьаз, Моздокдилай Берлиндал кьван фенай.
1942-йисуз гуьгьуьллу дагъви 800 руш 744-зениткайринни артиллериядин полкуниз кьабулнай. 1943-йисуз чпин гьевесдалди фронтдиз фейи дагъвийрин кьадар 23 агъзурдалай виниз алатна. 1942-1943-йисара халкьдин ополченидин жергейрик 55-йисалай алатнавай 24 агъзур кас экечIна. Вирида чеб аватай частара, полкара, батальонра душмандиз инсафнач, командиррин тапшуругъар тамамарна, чапхунчияр хайи чилерилай кат хъийидай чкадал гъана.
Дагъустанда хизанар чIехибур жезвайди къе садазни сир яз амач. Ватан кIеве гьатнавай йисара чи хуьрерай душман къирмишиз хизанралди фейиди я. Ахцегьай тир Т.Тагьировади фронтдиз вичин ирид хва рекье туна. Кьурагь райондин Кумухрин хуьряй тир Эфендиеврин хизандай вад кьегьалди женгера иштиракна. Ахцегь райондин КьакIарин хуьряй тир ругуд стха Исмаиловри душмандиз чпин жуьрэтлувал къалурна. Кьурагь райондин Усугърин хуьряй тир Агьмед Гьалимова вичин кьуд хвани фрондиз рекье туна. Абуру Ватан патал чанарни гана. Ихьтин мисалар цIудралди, вишералди гъиз жеда. Женгера викIегьвал къалурзавай рухвайрин диде-бубайри далу пата зегьметдин женг чIугвазвай. Яру Армия яракьралди, суьрсетдалди, парталралди таъминарзавай. Гьа ихьтин садвал, викIегьвал, душман кукIварунин къаст хьайила, гъалибвални арадал атана.
1942-1943-йисар Советрин Союз ва Яру Армия патал пара муракаббур хьана. Амадагрин кьушунарни галаз Сталинград ва Кавказ кьаз алахънавай фашистрин гьужумри гзаф телефвилер арадал гъизвай. Германиядин военный машиндин хура акъвазун регьят кар тушир. Женгер Сталинграддин гьар са кIвал патал кьиле физвай. Гьикьван четин акъвазнатIани, Яру Армиядин офицерри, аскерри Сталинград хвена ва душмандин гьа машин барбатIна. Им тарихда яру аскердин тахьай хьтин гъалибвал тир.
Агъзурралди аскерар телеф хьуни, техника дарбадагъ авуни, генераларни кваз есирда гьатуни Гитлер лап пехъи авуна. Ада вичин кьушунар Кавказдал гьалдарна. 1942-йисан 25-июлдиз Кавказ патал зурба женгинив гатIунна. Ам 1943-йисан 9-октябрдалди давам хьана.
Халкьдин патай куьмекни агакьай Яру Армиядин кьушунри 1943-йисан 1-январдилай 4-февралдалди Кеферпатан Кавказдин мулкар фашистрикай азаддай «Дон» тIвар эцигнавай зурба гьужум кьиле тухвана.
А женгера Советри Союзди къазанмишай гъалибвал лап зурбади ва важиблуди яз гьисабзава. И вахтунда советрин армияди неинки душманди кьунвай мулкар, есирар азадна, гьакIни вичин къудратлувал мягькемарна, кьушунрин кьадар артухарна. Сталинграддин къваларив ва Кавказ патал кьиле фейи женгера къачур гъалибвилери Советрин Союздиз фендигар, инсафсуз чапхунчи душман тамамвилелди кукIвардай ва инсаният фашизмдикай азаддай мумкинвал гана.
Хийир Эмиров
