4-октябрь — Россиядин МЧС-дин ГО-дин югъ
Чун, вири инсаният, гуьзлемиш тавур, бейхабар, лугьурвал, гьич рикIелни алачир вакъиаяр, хаталувилер кьилел атун мумкин тир девирда яшамиш жезва. КьетIен гьаларин вилик пад кьун ва абур арадал атай чIавуз агьалийриз куьмек гун патал чи уьлкведихъ махсус къуллугъ ава: МЧС-дин гражданвилин оборона (ГО). Гьар йисан 4-октябрдиз и къуллугъди пешекарвилин сувар къейдзава. Алатай гьафтеда Россиядин МЧС-дин Дагъустанда авай Кьилин Управленидин начальникдин гражданвилин оборонадин ва агьалияр хуьнин рекьяй заместитель, полковник Муслим Девришбегова «Дагъустан» РИА-дин конференцийрин залда республикадин СМИ-рин векилрихъ галаз гуьруьш кьиле тухвана. Мугьманди гражданвилин оборона арадал атуникай, адан макьсаддикай, суварин юкъуз кьиле тухун пландик квай серенжемрикайни суьгьбетна, журналистрин суалриз жавабар гана.
— Агьалияр хуьнал гьалтайла, сифтегьан махсус подразделение Советрин Союз арадал атай чIавуз тешкилнай. 1932-йисуз Вирисоюздин МПВО-дин (местная противовоздушная оборона) къурулушдиз талукь приказ акъатна. 1961-йисалай ам СССР-дин гражданвилин оборонадин подразделенидиз элкъуьрна, 1994-йисуз — гражданвилин оборонадин крарин, кьетIен гьаларин ва тIебиатдин бедбахтвилер арадай акъудунин рекьяй министерстводиз (РСЧС), — рикIел хкана ада.
Муслим Шарафединовича къейд авурвал, тIварар дегиш хьанатIани, къенин йикъан РСЧС-дин къурулушдин кьилин везифайрик кьетIен гьаларин вилик пад кьун ва абур арадай акъудун хьиз, важиблу гзаф крар, государстводи вилик эцигзавай маса месэлаярни ква. МЧС-дин къуллугъчийрин кIвалахда яшайишдин объектрин хатасузвал таъминарунин месэладини важиблу чка кьазва. Къе, Украинада дяведин махсус серенжем кьиле тухузвайла, месэлайрин важиблувал хьиз, абурун кьадарни артух жезва. Малум хьайивал, МЧС-дин Дагъустанда авай Кьилин Управленидин вири къуватар чIуру гьалар арадал атун тавун патал желбнава, кьетIен гьалар арадал атайтIа, кIвалахдив эгечIиз гьазур я.
— РСЧС-дин къуллугъчийрин везифайрик техногенный (промышленностдихъ, техникадихъ галаз алакъалу) мусибатрин, тIебиатдин бедбахтвилерин (къати ва гужлу гар, залзала, яд акьалтун, тамари цIаяр кьун) чIуру нетижаяр арадай акъудун ква. Къуллугъди мажбуридаказ кьилиз акъудун лазим тир серенжемрик суткадин кьиляй кьилиз, яни йиф-югъ талгьана, кьетIен гьалар арадал къвезвайдакай хабар гузвай гьи жуьредин хьайитIани сигналар ахтармишун ква (яни абур кваз такьуна тун тавун), гьикI хьи, мусибатдин чIуру нетижаяр арадай акъуддалди, адан вилик пад кьун регьят я, — къейдна мугьманди.
Журналистри республикада кьетIен гьалар атайтIа, чахъ чуьнуьх жедай чкаяр (бункерар, подвалар, бомбоубежище ва икI мад) авани лагьана хабар кьуна. М.Девришбегован жавабдай раиж хьайивал, чIуру гьалар арадал атай чкайрай инсанар масанриз акъудунин (эвакуация) тежрибадикай менфят къачузва. Мадни мугьмандивай агьалийрин хатасузвал таъминарунин такьатар (мисал яз, противогазар) виридаз бес кьадардинбур аватIани хабар кьуна. Кьадар ада раижнач, амма и рекьяй рикIик секинсузвал кутадай месэлаяр авачирдахъ инанмишарна.
* * *
Къейд. Пешекарвилин суварин йикъан вилик ва ам къейддай юкъузни вири Россияда, гьа гьисабдай яз чи республикадани гражданвилин оборонадин рекьяй серенжемар кьилиз акъудунин, аварияр хьайибур къутармишунин ва тади гьалда арадай акъудна кIанзавай кIвалахрин менфятлувал, гьакъикъи игьтияжрихъ галаз алакъалу вердишвилер артухарун, гьакI ахтармишун патал тренировка тешкилнавай. Гзаф чкайра виридаз сиренадин ванни хьана. И юкъуз школайра гражданвилин оборонадин темадай ачух тарсарни тухвана. Дагъустандин МЧС-дин Кьилин Управленидин гьаятда тешкилай мярекатни лап итижлуди хьана. Ана чи республикадин къутармишдайбурун къуллугъдихъ авай транспорт къалурна. Мярекатда меркездин мектебра кIелзавай аялрини иштиракна. Адан макьсад агьалияр гражданвилин оборонадихъ ва адан такьатрихъ галаз танишарун тир.
«Тревогадин» сиренадин ван къуй чаз анжах сувариз талукь яз атурай! Агьалийрин хатасузвал таъминарун чпин уьмуьрдин пеше яз хкянавайбурухъни чандин мягькем сагъвал, хизанра хушбахтлувал хьун чи мурад я.
Рагнеда Рамалданова
