(Эвел – 36-нумрада)
Алатай нумрада чна кхьейвал, Аллагьди 2-сурадин 152-аятда лугьузва (мана): «(Гьавиляй) рикIел гъваш куьне Зун (эй мусурманар, гьар са кар ийидайла, ва рикIел мецел гъваш Зи ТIвар зикр ийиз, гьамд гъиз, дуьаяр ийиз, тIалабунариз). Зани куьн рикIел гъида (Зани куь тIвар кьада — тарифиз лап вини дережадин малаикрин арада, еке суваб гуда); шукур ая Заз куьне, инкар ийимир куьне Зун (Заз асивализ, Зи няметар инкариз)!». Инсандихъ, мумкин я, ихьтин суал хьун: Аллагьди чун рикIелай алуддай вахтар авани кьван?! Аллагьди инсан рикIелай алудун – им Ада инсан Вичин регьимдикай хкудзава ва Вичин куьмек галачиз тазва лагьай чIал я. Эгер вуна Аллагь рикIел гъиз хьайитIа, Аллагь гьамиша вахъ галаз жеда. Яни, ваз куьмек герек атайла, Ада куьмек гуда, вун са куьнихъ муьгьтеж хьайила, Аллагьди ам ваз гуда.
Валлагьи, эгер инсандин ибадат тек са Аллагь паталди яз хьайитIа, ада инсандиз хийир гъида. КапI ийизвай, рамазандин вацра сив хуьзвай, гьатта уьмуьрда са шумуд сеферда гьаж кьилиз акъуднавай, садакьа гузвай ва маса ибадатар ийизвай инсанар гзаф ава. Са шакни алач, гьакъикъатда Аллагьди кьабулзавай затI Аллагь паталди авурди я. Эгер винелай аквазвай гьар са кар (ибадат) кьабулзавайди тиртIа, инсандиз еке хийир жедай. Анжах а кар эгер ам Аллагь паталди, михьи ният аваз авунвайди ятIа, кьабулда. Аллагьди Къуръанда 39-сурадин 2-3 аятра лугьузва (мана): «Гьакъикъатда, Чна ваз (авудна) ракъурнава Ктаб (виче) гьахъ аваз; (гьавиляй) ибадат ая (вуна) Аллагьдиз, сидкьидай дин (ибадат) са Адаз талукьарна! (2) Дугъриданни, Аллагьдиз анжах михьи дин талукь я. (3)». 107-сурадин 3-7-аятра Аллагьди лугьузва (мана): «(Бес), вайгьал (еке азаб) я (ахьтин) капIзавайбуруз (4) Чеб чпин кпIунин гьакъиндай къайгъусузвиле авайбуруз (капI лазим тирвал ва вахтунда тийизвай мунафикьриз), (5) Чпи (ийизвай хъсан кар) «къалурун патал» (инсанриз акун патал) ийизвайбуруз (жаду кас), (6) Ва (чпи са затI, са къаб, са алат менфят къачуна вахкудайвал) садакьадин куьмек тагузвайбуруз! (7)». Фикир це куьне, Аллагьди лугьузва: эгер абуру чпин кпIара гъафилвал ийиз хьайитIа, капI ийизвайбуруз вайгьал (еке азаб) жеда. И гафар ван хьайила, Айишадиз (Аллагь рази хьурай вичелай) кичIе хьана, ада и аятда ихтилат кпIунал инсандин кьилиз къвезвай фикиррикай физвай хьиз гьисабна. Ахпа Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) ам секинарна ва а аятда ихтилат капI ахъайзавай инсандикай тирди лагьана. Мисал яз, инсанди нисинин капI авуна, амма асрдин капI, вичи-вичиз багьнаяр жагъурна, авунач. Гьа икI, алатна асрдин капI ийидай вахт. Я тахьайтIа, инсанди магърибдин капI авуна, амма йифен капI, кваз кьун тавуна, ксана. Экуьнин кпIунал къарагъзавач, я будильник эцигзавач, са гафуналди, кпIунин къайгъуда жезвач. Гьа икI, йикъа ийизвайди 2-3 капI жезва. Бязи инсанри капI, са юкъуз авуна, пуд юкъуз ийизвач. Ахьтин касдин язух хьанва лугьузва. «Вайлул» гафунин мана араб чIалалди «язух хьун» я. Мадни са мана ава: ам Жегьеннемда авай са чкадин тIвар я — «вайл». И кардикай мукъаят хьана кIанда.
Аллагьди Къуръанда лугьузва (18-сура,110-аят, мана): «Лагь (вуна, эй Пайгъамбар, а мушрикриз): «Гьакъикъатда, зун анжах инсан я, гьа куьн хьтин; заз (зи Раббидин патай) вагьй ракъурна инандирмишзава. Бес (гьакъикъатда), куь Ила́гьи анжах Сад Тир Ила́гьи (Аллагь) я. Ва ни вичин Раббидихъ галаз гуьруьшмиш хьунихъ умудзаватIа (Адахъ гуьруьшмиш жедай Юкъуз — низ Адан суваб къачуз кIанзаватIа, Адан азабдихъай кичIезватIа), къуй ада диндал амал авурай, (къуй) вичин Раббидиз ийизвай ибадатда садни шерик яз кьун тавурай!»
Чаз аквазвайвал, гьар са ибадатдин мана ам Аллагь паталди хьун я. Аллагьди инсанди авур кар кьабулун патал адахъ кьве шартI хьана кIанзава. Сад лагьайди, ам Аллагь паталди, михьи ният аваз авуна кIанда; кьвед лагьайди, а кар Шариатдихъ галаз кьадайди хьана кIанда, ам шариатдин сергьятрай акъатна кIандач. Маса гафаралди лагьайтIа, ам Пайгъамбардин (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) Суннадихъ галаз кьадайди хьун лазим я.
Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) Суннада авачир, динда тунвай цIийи затI кьабулдач. Эгер са кар вуна Аллагь паталди тавуна, маса ният аваз ва я тахьайтIа, масад патал яз хьайитIа, гьа карни Аллагьди кьабулдач. Са гьадисда Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) лагьана (мана): «Виридалай берекатлу ва Виридалай вине тир Аллагьди лагьанва: «Зун гьични муьгьтеж туш Заз шерикар гъуниз, (эгер) са ни ятIани са кIвалах авуртIа, анжах тек са Зун паталди тушиз, гьакI са масад паталдини, За гьакI тада ам (а кас) ва адан ширк! (Яни кьабулдач ада авур кIвалах)» (Муслим). Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьурай вичиз) мадни лагьана (мана): «Ни гъайитIа чи кардиз1 адахъ галаз алакъа авачирди, ам кьабулдач» (Бухарий).
Фикир це и гьадисдиз, эгер инсандиз, суваб кIан яз, динда са цIийи ибадат тваз кIан хьайитIа ва ам диндин шей хьиз къалуриз кIан хьайитIа, ахьтин кар Аллагьди кьабулдач. Чи Пайгъамбардин (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) гьадисда гьакI къейднава.
Муаз ибн Джабала ихтилатна: «ГьикI ятIани, зун Пайгъамбардин (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) кьулухъ ламрал ацукьнавай ва ада завай хабар кьуна (мана): «Я Муаз, чизвани ваз Аллагьдихъ лукIарин вилик гьихьтин ихтиярар аватIа ва лукIарихъ Аллагьдин вилик гьихьтин ихтиярар аватIа?». За жаваб гана: «Аллагьдизни Адан Расулдиз хъсандиз чида. Ахпа ада (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) лагьана: «Вичин лукIарин вилик Аллагьдин ихтияр ам я хьи, абуру Адаз, са затIни шерик гъун тавуна, ибадат авун. ЛукIарин ихтиярар Аллагьдин вилик ам я хьи, Адаз шерик гъун тавур касдиз жаза гун тавун» (Бухарий ва Муслим).
Тавгьид (единобожие) кьиле тухузвай, ам (тавгьид) вини кIарариз акъудзавай, а рекьяй физвай ва ана кьейи гьар са инсандин чка Женнет я. Им Аллагьди Вичи ганвай гаф я.
Инсанди ибадат мус ийиз эгечIна кIанда ва мусалди авун лазим я? Инсан (гьам гада, гьамни руш), яш тамам хьайи вахтунилай (совершеннолетие) эгечIна, рекьидалди ибадат авуниз мажбури я.
___________________
1 Кардиз – яни диндиз
(КьатI ама)
Гьасамудин Сефибегов,
ДаркIушрин хуьруьн мискIинда худбаяр кIелзавайди
