Месэла къарагъарзава

Саимат Керимовна Ферзалиева, виликан «Ахтынский» совхоздин багъманчивилин бригададин бригадир, Социализмдин Зегьметдин Игит, СССР-дин Вер­ховный Советдин депутат, общест­венный деятель, чIехи, туькIвей хизандин мегьрибан диде…

— Завай ам лап куьрелди икI лишанламишиз жеда: ам викIегь дишегьли тир, — адан инсанвилин къилихрал, кьетIен зегьметкешвилел, тIебии къуватдал гьейранвилелди лугьузва ам мукьувай чидай виликан «Заря» совхоздин директор, гила лайихлу пенсияда авай агъсакъал Къардаш Мамалиева. – Хиве кьан, Саимат вах заз пара крара чешне хьана. Югъ-йиф талгьана, алай парталрин са пай кьеженваз, гьа багълара жедай ам. Хсуси чешнедалди гьевесламишдай бригададин членар. Зегьметдиз къимет гуз, кIвалахзавайбуруз гьуьрмет ийиз, абурук лувар кутадай къилих авай. Гзаф сабурлу дишегьли тир, амма кьасухдай ийизвай нагьакьан крар акуна, хъел атайла, столдал гъуд эляна, себни гудай. Бригададин зегьметкеш, кар алакьдай фялейрин далудихъ дагъ хьана, къайгъударвилелди акъваздай. Зайиф, гьакI «балласт» патал тир ксар адан бригадада яргъалди амукьдачир… Зегьметдин Игитвилин тIвар гьукуматди адаз лап лайихлудаказ гана, – чIехи гьуьрметдивди рикIел хкизва Къ.Мамалиева.

Эхь, гъвечIи чIавалай етим хьана, ахпа хиве еке, кесиб хизан гьатна, производстводин кIвалахрин яцIа гьатна, чандал кьадарсуз гуж акьалтайвиляй эхиримжи­ йисара ам зайиф тир, ятIани шикаятун, ажузвал хиве кьун чидачир. «КIвалах тавурла, дарих хьана, гуя рикI акъатда дидедин. КIвалах авурла, давление хкаж хьана, тади гузва. Им шикаят туш гьа, Аллагьди гайи йикъаз шукур хьуй, пара рази я», – рикIин сидкьидай, дерди-гьалдикай хабар кьурла, лугьудай ада вичин багърийриз.

С.Ферзалиева 1925-йисуз Ахцегьа кесиб, чIехи хизанда дидедиз хьана. Диде-буба фад къакъатна, вичелай гъвечIи вахар-стхаяр хиве гьатай Саимат 1941-йисуз, 7-класс куьтягьна, Ахцегьа Агъасиеван тIварунихъ галай колхозда зегьмет чIугуниз мажбур жезва. Дяве­дин ва адалай гуьгъуьнин четин йисара ада, руфуна­ тухдалди фуни авачиз, йиса 120-150-дан чкадал 500-далайни артух зегьметдин йикъар къазанмишдай.

КIвенкIвечи ва тешкилатчивилин алакьунар авай же­­гьил рушал колхоздин правлениди сифте багъманчи­­ви­лин бригадада звеноводвал, ахпа бригадирвал ихти­бар­зава. С.Ферзалиевади Дагъустанда сифте яз емиш багълариз гъвечIи авиациядин куьмекдалди дар­манар ягъуник (а макъамда Ахцегьа аэропорт кардик квай) ва менфятлу маса цIийивилерик кьил кутуна. Адан регьбервилик квай бригадади гьар са гектардай 800 центнердилайни артух ерилу ичер кIватI хъийизвай, тарарин арайра салан майваяр битмишарзавай, алафар гьазурзавай…

Ихьтин зегьметдиз гьукуматди лайихлу къиметни гана: 1966-йисан 30-апрелдиз СССР-дин Верховный Советдин къарардалди хуьруьн майишатдин производстводин лап виниз тир агалкьунрай Саимат Керимовна Ферзалиевадиз Социализмдин Зегьметдин Игитвилин тIвар, Ленинан орден ва «Мукални КIута» къизилдин медаль гана.

Игит дишегьлиди зегьметдикай азад вахтунда жемиятдин крарани активнидаказ иштиракзавай. ИкI, 1963-йисуз ам РСФСР-дин Верховный Советдин 6-эверунин депутатвиле ва 1966-йисуз КПСС-дин ХХIII съезддин делегатвиле, гьакI КПСС-дин Дагъустандин обкомдин членвиле хкяна.

С.Ферзалиева 1995-йисуз рагьметдиз фена, хайи хуьре кучукнава. ТIвар эбеди авун яз, Ахцегьа ам яшамиш хьайи кIвалин цлал талукь тир кьул алкIурнава, адан тIварцIихъ са куьчени янава. Зегьметдин Игит дишегьли (ахьтинбур республикада сад-кьвед ава), гьелбетда, кутугай гуьмбет (памятник) эцигуниз лайихлу я. Гьайиф хьи, гьелелиг чавай и кар кьилиз акъудиз хьанвач.

Къейд ийин, кьве йисалай Саимат Ферзалиева дидедиз хьайидалай инихъ 100 ва рагьметдиз фейидалай инихъ 30 йис тамам жезва. Юбилейдиз талукь яз гьа макъамда гуьмбет ачухун патал (им районэгьлийрин­ теклиф – тавакъу я) гиламаз къайгъу чIугуртIа, хъсан я.

Дашдемир Шерифалиев