(Эвел – 2022-йисан 23, 24, 30, 31, 32, 2023-йисан 22-23, 25, 27-29-нумрайра)
Виликан нумрайра чна къейд авурвал, Аллагьди вири инсаният патал эхиримжиди яз ракъурнавай Къуръанда тарихдиз, астрономиядиз, физикадиз, географиядиз, геологиядиз, океанографиядиз, биологиядиз, ботаникадиз, зоологиядиз, медицинадиз, физиологиядиз талукь яз къейднавай делилар гьакъикъи илимди эхиримжи асирра ийизвай ачухунри (научные открытия) винел акъудзава. Инсаниятда прогресс вилик финин нетижада гила малум жезвай илимдин ачухунрикай, жуьреба-жуьре рекьерай пешекарри къейдзавайвал, 14 асир идалай вилик Къуръанда ва Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) гьадисра хабар ганва.
Мисал яз, Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) са гьадисда инсандин беденда 360 жалгъа авайдакай лагьанва. Гилан илимди тестикьарзавайвал, гьакъикъатдани инсандин беденда и гьадисда къалурнавай кьван жалгъаяр ава.
Кьилди къачуртIа, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьанва (мана): «Гьакъикъатда, гьар са инсан, Адаман несилрикай тир, арадал гъанва пуд вишни пудкъад жалгъадикай ва ам (а кас) ни (йикъан къене) лагьайтIа гафар «Аллагьу акбар», «АлхьамдулиЛЛагь», «Ля илягьа илаЛЛагь», «СубхьанаЛЛагь» ва я Аллагьдивай гъил къачун тIалабайтIа, ва я инсанар физвай рекьелай къван, цаз, кIараб ахлуд хъувуртIа, ва я дуьз кар ая (лугьуз), нагьакьан кардикай хвейитIа (и крарин гьисаб йикъан къене агакьда) пуд вишни пудкъадав ва и юкъуз ада яргъа ийида вич ЦIувай» (Муслим).
Имам Муслима агакьарнавай маса гьадисда лагьанвайвал, вири и крар алава тир ад-духа капI авуни эвезда. Яни и кьве кьиликай ибарат капI авурла, гьадисда къалурнавай кьван крар авурдай жеда (Къейд ийин хьи, «духа капI» ийидай вахт ихьтинди я: рагъ экъечIайдалай кьулухъ цIувад декьикьа алатайла башламиш жезва ва нисинин кпIунин вахт алукьдалди цIувад декьикьа амаз — куьтягь. Яни и муьгьлетда инсандивай «духа» капI ийиз жезва. Ам кьвед, кьуд, ругуд, муьжуьд ракаатрин капI яз авуртIани жеда, амма гьар сад кьилди-кьилди кьве-кьве ракаатринбур яз).
Аламатдин кар ам я хьи, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) инсандихъ гьикьван жалгъаяр аватIа, гьа девирда лагьанва, амма илимдиз и кардикай адалай инихъ хейлин асирар алатайла хабар хьанва.
Маса аламатдикай рахайтIа, Къуръанда Аллагьди варз кьве пай хьанвайдакай лагьанва. ИкI, 54-сурада 1-2-аятра Аллагьди лугьузва (мана): «Мукьвал хьанва (Къияматдин) Сят, ва варз (кьве патал) пад хьана! (1) Ва (Пайгъамбар гьахъ тирди тестикьарзавай) гьи делил абуруз (мушрикьриз) акуртIани, абур элкъвезва (иман гъуникай) ва лугьузва: «(Ам) — алатдай суьгьуьр я!» (2)».
НАСА-ди (Национальное управление по аэронавтике и исследованию космического пространства) чап авунвай шикилди и аламат субут авунва. Шикилдай аквазвайвал, варз виликдай кьве пай хьана. Экспертри сифтедай им датIана астероидар акьунин таъсирдикди хьанвай кар я лагьана фикирнавай. Амма гуьгъуьнлай алимри тайинарайвал, астероидривай ихьтин дерин фер акъудиз хьун мумкин кар туш.
(КьатI ама)
Ямин Мегьамедов, диндин алим
