Пуд лагьай (эхиримжи) сеферда кIелайдалай кьулухъ РФ-дин Госдумади «Образованидин гьакъиндай» закондик дегишвилер кухтунва. Абурун бинеда мектебриз гимишдин медалар хкун, ОБЖ тарсунин тIвар дегишарун ква, гьакIни зегьмет чIугун мектебда кIелзавай аялдин хиве авай мажбурнама тирди тестикьарзава.
ЦIийи закондин бинедаллаз, гила мектебда кIелзавай аял и ва я маса кIвалахдал желб авун патал диде-бубадин ихтияр герек туш. Гъавурда твазвайвал, закон кьабулунин макьсад «тербияламишунин карда зегьметди чIугвазвай роль мягькемарун» я. Госдумадин Председатель Вячеслав Володина идалай вилик тестикьарайвал, ихьтин дегишвилер кухтунал аялрин диде-бубайри кIвивалзавай.
«Муаллимри ва аялрин диде-бубайри депутатривай аялар зегьметдалди тербияламишун мектебрин чирвилер гунин программадин къакъудиз тежедай пай жедайвал авун тIалабзавай. Эгер диде-бубадиз вичин велед халисан гражданин яз чIехи хьана кIанзаватIа, ам зегьметдив эгечIзавай жуьре къениди хьун лазим я. Анжах зегьметдин куьмекдалди гележегда инсанди гьялун лазим тир гзаф кьадар месэлайрив эгечIдай дуьз къайда, терефар арадал гъиз жеда», — гьисабзава В.Володина.
Квел машгъул жеда мектебра кIелзавай аялар? Просвещенидин рекьяй Госдумадин комитетрикай садан председатель ва законопроектдин авторрикай сад Ольга Казаковади гъавурда твазвайвал, «гьеле мектебда амаз аялдин и ва я маса кардихъ галаз алакъалу хьунин ва адан нетижадив жавабдарвилелди эгечIунин гьиссер арадал гъида». Къедамаз – адетдин асант кIвалахар тамамаруналди. Документдин текстина лагьанвайвал, аялри ийизвай кIвалахар абурун яшдилайни аслу жеда: классра михьивал хуьн, школадин патав гвай мулкара къелемар акIурун, театрдин либасар цун, библиотекадиз куьмекар гун. ЦIийи везифайрив мектебра алай йисан 1-сентябрдилай эгечIдайвал я.
«Зегьметдалди тербияламишун» вуч лагьай чIал я? Иник зегьметдалди инсандин къилихдин къени терефар арадал гъун акатзава. Къейд ийин, идалай вилик, Советрин девирда зегьметдалди тербияламишун закондалди тестикьарнавай истемишун тир. Гьар са классда михьивилерал ва къайдадал гуьзчивалзавай дежурнияр авай. Зегьметдин тарсара аялри, месела, аппликацияр гьазурзавай, рушариз парталар цваз, тIуьнар гьазуриз, храз, гьар жуьредин безекар гьазуриз чирзавай. Гадайри харат устIарвилин вердишвилер къачузвай, станокрал кIвалахзавай.
Закон къуватда гьатайдалай кьулухъ мектебриз гьакIни гимишдин медалар – «Чирвилер къачунин карда кьетIен лайихлувилерай» II дережадин агалкьунрай – хкведа. Абур 11-класс акьалтIарнавай ва чпин аттестатра «4» къиметар атанвай тарсарин кьадар кьведалай гзаф тушир выпускникриз гуда.
ОБЖ-дин тарсунин тIвар ва мана дегишарунин закон 2024-йисан 1-сентябрдилай къуватда гьатда. Госдумадин къарардалди, гила тарсунин тIвар «Ватан хуьнин ва хатасузвилин бинеяр» жеда.
ЦIийи хъувунвай программада военный сифтегьан гьазурлухвилиз талукь пай жеда: ученикриз Яракьлу Къуватар туькIуьр хьанвай жуьредикай суьгьбетда, физический ва строевой гьазурвилиз фикир гуда. Ольга Казаковади гъавурда твазвайвал, и тарсуна аялриз адетдин, яни яшайишдин хатасузвилин месэлаярни, Ватан хуьнин рекьяй чирвилерни (кьетIен шартIара жув тухудай, аптечка ишлемишдай, инсанриз сифтегьан куьмекдин жуьреяр) гуда.
Жасмина Саидова
