Максубов Шафи заз лап фадлай таниш инсан я. Ада Каспийск шегьердин заводда кIвалахзавай береда, алатай асирдин эхирра, зун 2-нумрадин школадин муаллим тир. Адал шегьердавай вири лезги рушарин вилер алай, чпикай вуж ада свас яз хкядатIа лугьуз. Амма Шафи масадан кьисметдиз мукьва хьанвай…
Цналрин хуьр тIебиатдин гуьзел са мублагь синтIел экIя хьанвай хуьр я. Са вахтара иниз са шумуд хуьр куьч хьанай. Къиздирма азардикай, кашакай, тIебиатдин татугайвилерикай далда кьаз катайбур санал кIватI хьана, арадал атай хуьр я, лугьуда халкьдин сивера амай ихтилатри. Гьавиляй и хуьре 32 тухум ава. Абуруз чпин тухумар гьи хьуьрерай куьч хьанатIа ва чпин тарих хъсандиз чида. Вири тухумар гьамиша арада дуствал аваз яшамиш хьайиди я ва а дуствал асирри мадни лигимарна. И хуьруьн жемятдиз Шамилан девирдин цIаярни, инсанар телеф жезвай вахтарни, Октябрдин инкъилабдин яру чинни, Ватандин ЧIехи дяведин — чIулав, гила лагьайтIа, Урусатдин вили чинни акуна.
Цналрин хуьруьн агьалийрин кьадар 700-дав агакьзава. И хуьряй патарал фена, Россиядин жуьреба-жуьре регионра яшамиш жезвайбурни гзаф ава. КIелиз фейила гьанра амукьна, кьисметди абур кьулухъ хъувунач. Анра чпиз кIвал-югъ кутуна, уьмуьр кьиле тухузва.
Гьахьтин са хизандикай я зи ихтилат. Максубов Шафи хуьруьн колхоз кутурла сифте жергейра зегьмет чIугур, са къуьнел – пер, муькуьдални кьуьк хьайи Агьмедан хизанда хьайи сифте хва я. Агьмедни Биги хейлин йисара аялар авачиз яшамиш хьана. Эхирдай Бигиди вичи хкяна вичин итимдиз кьвед лагьай паб яз жегьил руш хкана. Аламатдин кар къалурна кьисметди. Белки Аллагьди, Бигидин рикIиз килигна, ам шадарнайтIа. Кайванияр санал яшамиш жедайла, Бигидиз галамаз-галамаз пуд хва хьана: Шафи, Максуб, Гьамид. Жегьил папаз лагьайтIа, сад-садан гуьгъуьналлаз пуд руш хьана. Гуьгъуьнлай ада мадни рушар ханай. Амма Агьмедан хизанар арада дуствал аваз яшамиш хьанай.
Шафи хизанда вичин къилихар гваз, къайдаяр чиз, рахадай, лугьудай гаф чидай аял яз чIехи хьана. Мектеб акьалтIарайла, ам юристар гьазурдай вуздиз гьахьна. Ахпа Каспийск шегьердин «Дагдизель» заводда кIвалахал акъвазна. Хъсан буй-бухах, чина сирлу къилихрин хъен, вилера сабурлу жуьрэт авай жегьил заводдин векилриз хуш хьана ва ам галачиз са месэлани гьялзавачир. Шафи Максубова вич хъсан чирвилер, тежриба авай пешекар яз къалурна, адан кесер къвердавай артух жезвай. Иллаки лезгияр фидай адан кьилив хабар кьаз, меслятар ийиз. Ада садрани садни жаваб тагана кьулухъ рахкурдачир. А вахтунда Каспийскдин заводни Союзда вилик жергейра авай оборонадин кархана тир.
Заводдиз къвезвай делегацийрин арада гьамиша Шафи Максубовни жедай. Адан кIвалахар мадни вири дережадиз акъатдай жеди, амма ам урус рушал — Еленадал — ашукь хьана. Мехъерарна, хизан кутуна, Рустам, Артем, Вадим гадаярни хьана. Чпин уьмуьрдал кьару яз яшамиш жезвай хизанди бирдан Тверь шегьердиз куьч жедай къарар кьабулна. Цналдал алай чIехибуруз хва гъурбатдиз акъатна лагьана гьайиф хьана. Эхирдай, чпи лагьайвал, Шафидиз вичиз хуш хьайила, абурухъ мад лугьудай гаф амукьначир. Са куьруь вахтунда Тверь шегьерда Максубоврин хизан чпиз кIандайвал хкаж хьана, карчивилел машгъул жез гатIунна. Рухваяр чIехи хьана, абурувни кIелиз туна. Къе гьардахъ кIвал-югъ хьанва, хтулар чIехи жезва.
Шафи Максубован тIвар Тверь шегьерда еке гьуьрметдивди кьазва. Шегьердин жемиятдин уьмуьрда ада еке ашкъидивди иштиракзава. Хсуси карханадин сагьиб тир адахъ дагъустанвийрин арада еке гьуьрмет ава. Ада неинки вичин стхайриз, вахариз, мукьвабуруз куьмек гузва, гьакIни гьар са касдиз вичелай алакьдайвал гъил яргъи ийизва. Шафи Максубов инсанвилин къанунар гваз, вичин кьил чиле туна зегьмет чIугвазвай, агъайнавилелди яшамиш жезвай дагъларин бубадин са хва я. Ада руьгьдиз михьи ксариз гьамиша гьуьрметзава…
Цналдал адан еке тухум яшамиш жезва. Максубов Шафидин мурад-метлеб хайи ерийра инсанар рикI секиндиз, суфрадик гьалал са кIус фу кваз яшамиш хьун я. Тверь шегьерда ам вири миллетрин векилри регьбер яз гьисабзава. Лезгийрин арада иллаки са дестек я. Гьина вуч меслят, кIвалах аватIа, Максубов Шафи Агьмедович а межлисда жеда. Инсанпересвилин къилих адан ивидик ква.
«Гафунал кIеви, руьгьдиз михьи кас яз чида ам чаз», — лагьана заз Тверда авай зи азербайжанви, табасаранви дустари. РикIе гьамиша пак ва михьи хиялар авай Агьмедан хва Шафи мус хуьруьз — невейрин патав — хкведатIа лугьуз, гад алукьдайла адан багърияр гара жеда. Иллаки вахарин аялар, хтулар… Шафи хуьруьз хтайла, бубадин кIвале, мукьвабурун юкьва жеда. Адан рикIел вичин аял вахтар хкведа — гьикI алаз ва багьа яз адан геле жедайтIа Агьмедан вири хизанар. Пара галайвал авур аялар, адет яз, кстах, айру жеда, амма Шафиди вич аялрин арада вирибуру хьиз, са жуьреда тухудай.
Гьайиф, ихьтин легьзейриз пара вахт жедач, ам Тверда Максубоврин чIехи хизанди вилив хуьзва. КIула багъри невейрин ва хайи дередин гуьзел тIебиатдин мили шагьвардин саламар аваз ам мад вичин Твердиз рекье гьатзава. Ана мад Шафи инсанриз хийир авай кIвалахрал машгъул жеда…
Бикеханум Алибегова
