2023-йисуз ГИА-дин (Государственная итоговая аттестация) асул вахт 24-майдилай башламиш жезва. И йикъан вилик РД-дин образованидин ва илимдин министрдин сад лагьай заместитель Аида Далгатова 2023-йисан ГИА кьиле тухуниз гьазурвилин гьалдикай хабар гун патал республикадин СМИ-рин векилрихъ галаз гуьруьшмиш хьана. Мярекат “Дагъустан” РИА-дин майдандал кьиле фена.
ГИА вахтунилай фад вахкудай ихтияр гудай йикъар алатнава. Гила, 26-майдилай 1-июлдалди уьлкведа ЕГЭ вахкудай ва 24-майдилай 1-июлдалди ОГЭ вахкудай вахт башламиш жезва. Амма, имтигьанрин къайдада алай йисалай цIийи истемишун ава — гила неинки ЕГЭ, гьакIни ОГЭ видеокамерайрин гуьзчивилик кваз кьиле фида. Аида Далгатовадин гафаралди, и серенжем ОГЭ вахкун намуслудаказ кьиле тухун патал кьабулнава.
“ЕГЭ гьамиша государстводин нетижаяр кьадай имтигьандин виридалайни важиблу пай тир. Исятда чун ОГЭ кьиле тухунин ва къиметар ягъунин серенжемдин ери хъсанарунин месэладал элячIзава. Алай йисуз ЕГЭ вахкузвай аялрин кьадар 13 агъзурдалай гзаф я. Абурукай тахминан 10 агъзур аял — цIинин выпускникар. ОГЭ вахкун лазим тир аялрин кьадар 40 агъзурдалай алатнава — им алатай йисандалай саки 12 агъзурдан гзаф кьадар я”, — лагьана А.Далгатовади.
Чирвилерин рехъ давамардай фикир авачир аялар, видеокамерайрин гуьзчивилик кутуна, кIеви имтигьанрай акъудунин вуч лазимвал ава лагьай суалдиз жаваб яз, ада малумарайвал, и цIийивили мад са месэла — 9-классар акьалтIарайдалай кьулухъ аялар, ЕГЭ-дикай къурхулувал аваз, мектебрай экъечIунин гьерекатдин вилик пад кьаз куьмек гун лазим я. Яни, ЕГЭ-дин ва ОГЭ-дин шартIар саки сад хьтинбур авурла, аялриз тежриба жеда, абуруз ЕГЭ-дикай къурху жедач. Идалайни гъейри, тарсар чирунив намуслудаказ эгечIда.
ГИА вахкузвай аялрин кьадар гзаф хьуни алава гьазурлухвал истемишзава. Кьилди къачуртIа, министрдин заместителдин гафаралди, имтигьанар кьиле тухудай цIийи чкаяр (ППЭ) ачухун лазим я. ИкI, алай йисуз ЕГЭ-дин 74 пункт кардик кутунва. Абурукай 64 — умуми образованидин идарайра. Идалайни гъейри, кьилдин ксарин кIвалера, гьакIни азадвиликай магьрумнавай чкайра ППЭ-яр ава. ОГЭ патал 142 чка гьазурнава. Вири чкаяр виликамаз тамамвилелди ахтармишнава.
Аида Далгатовади аялар гьам муаллимри, гьамни диде-бубайри психологиядин жигьетдай дуьздаказ гьазурунин важиблувал къейдна. Мектебра и кIвалах, малум хьайивал, гьеле кIелунин йис башламишай сифте йикъарилай кьиле тухузва. ИкI, школайрин психологрихъ галаз гуьруьшар тешкилзава, абурув РФ-дин просвещенидин министерстводи гьазурнавай меслятар агакьарзава.
А.Далгатовади хабар гайивал, асул гьисабдай аялриз диде-бубайрин умудар кьилиз акъудиз алакь тавунихъай кичIезва. И кар фикирда кьуна, аялрин багърийрихъ галаз суьгьбетар кьиле тухузва. Кьилди къачуртIа, гьар йисуз вири республикадин дережада диде-бубайрин собрание тешкилзава. Анал чIехи ксар чпин аялриз абур патал четин девирда гьикI куьмек гудатIа, гьадан гъавурда твазва.
Идалайни гъейри, РД-дин образованидин министрдин сад лагьай заместителди уьлкведин вири пипIера мектебра кIелзавай аялриз сад хьтин шартIар арадал гъунин месэладикай лагьана. Уьлкведин вири мектебар патал сад хьтин ктабар гьазурда. Ида гьар жуьре мектебра гузвай чирвилерин арада, ктабар себеб яз, авай фаркь акъудунал гъида.
“Чи республикада, гьич са аялдивайни ЕГЭ-дин имтигьанар вахкуз тахьанвай бязи мектебар ава. Дагълух чкайра 3-4 тарс са муаллимди тухузвай дуьшуьшар тIимил туш. Чун и кардин гъавурда гьатзава. Чахъ кадрийрин кьитвал ава. Гьаниз килигна, чун гьа авай муаллим ада гузвай гьар жуьре тарсарин жигьетдай хъсандаказ гьазурунин фикирдал атанва. Муаллим гъавурда авайди хьайила, адавай аяларни ерилудаказ гьазуриз жеда. И жигьетдай, кIеви жавабдарвилин серенжемрикай яз, 2023-йисан ГИА-дин нетижаяр фикирда кьуна, чна муниципалитетрихъ ва мектебрин директоррихъ галаз кьиле тухванвай кIвалах ахтармишда, и ва я маса гъалатIрин себебар чирда, жавабдарвилиз чIугвада”, — лагьана А.Далгатовади.
ЕГЭ михьиз къуватдай вегьин мумкин яни лагьай суалдиз жаваб гайивал, гьелелиг и рекье ийизвай крар авач. Гьа са вахтунда, санлай къачурла, умуми образованидин къурулушда дегишвилер ава.
Жасмина Саидова
