И йикъара зал таниш кьурагьвияр гьалтна. Сада-садавай адетдин жузунар авурла, хизандикай, веледрикай хабарар кьурла, Гьаруна наразивал кваз лагьана:

— Я Нариман стха, чна ви макъалаяр гьамиша кIелзавайди я. Чи районэгьлийрикайни вуна кхьизва. Амма са гъалатI ахъайна: чи лезги манидин устадрикай сад, вичихъ гьейранвалдай гужлу, рикIи чIугва­дай сес авай артист, манидар  Гьабибуллагь  Мансурован  90 йис тамам хьана. Гьайиф хьи, чи милли газетди ам рикIел хканач.

Дугъриданни, районэгьлидин наразивал гьахълуди тир. Амма газетда кIвалахзавайбурун кьадар тупIаралди гьисабиз жеда, чи халкьдин арадай акъатнавай машгьур инсанрин кьадар лагьайтIа, лап гзаф я. Гьелбетда, чаз вири дидейриз хайи йикъар, йисарни чизвач. Гьавиляй мус ва нин юбилей жез­ватIа, чирни жезвач. ГъалатIар туькIуьр хъийидай адет авайди я.

Эхь, Гьабибуллагь Мансуровахъ чи са манидардихъни авачир хьтин ширин сес авай. Гужлу, хци, гьар са га­фунин мана агакьардай ачух, гуьзел сес. Ам заз садра аку­натIани, адан сес аялзамаз, радиодай лу­гьузвай манияр себеб яз, ван хьанай. Суьгьбетар адакай заз Кьурагь райондин тарихчи, журналист, писатель Шамсудин Исаева, машгьур ма­­нидар Абидат Назаралиевади, Да­гъустандин халкьдин артист Суьл­гьуьят Гьажиевади, кьурагьви Гуьлуьзар муаллимди  авунай.

Гьабибуллагьахъ манияр лугьу­нин бажарагъ авайди лап аялзамаз малум хьана. Ватандин ЧIехи дяведин йисар тир. Гъиле яракь кьаз жедай эркекри фашистрихъ галаз женгер чIугвазвайтIа, кьегьал рухвайрин дидейри хуьруьн майишатдин суьрсет арадал гъизвай, гамар, гуьлуьтар, жигетар, бегьлеяр хразвай. Гьабибуллагьан диде Къизтамумни гамарин устIар тир, ада Кьурагьрин фабрикада кIвалах­завай. ЦIусад йисавай хвани дидедин патав фабрикадиз фидай, халкьдин манияр лугьуз, зегьметди, гъамари акIажарнавай дишегьлийрин гуь­гьуь­лар ачухардай.

Ширин сес авай ва манийрал рикI алай гададиз райондин культурадин кIвалин къуллугъчийрини фикир га­на ва ам чпи тешкилзавай мярекатрик кутаз хьана. Гьевескар артистрин коллективдихъ галаз, зегьметчи инсанрин гуьгьуьлар хкажиз, хуьрериз, фермайрал, чуьллериз, ни­кIериз, яйлахриз тухвана. Гьа икI, Гьа­бибуллагьакай вири райондиз малум хьана. Школа куьтягьайла, адаз культурадин кIвале кIвалахун теклифна. Адакай райондин центрада ва хуьрерани кьиле физвай медениятдин, искусстводин мярекатрин рикI алай иштиракчи хьана.

Къейд авун лазим я хьи, ада тамашачияр вичин ачух къаматдалди муьтIуьгъарзавай. Кьакьан буйдин, лацу якIарин, ачух, хъвер-зарафат гвай, шад, гьевеслу цIару ви­лер авай, бедендив кьадай парталар алай жегьил сегьнедиз мани лугьуз экъечIайла, залдал чан къве­дай. Тамашачийрин гурлу капари адак мадни ашкъи кутадай. Ада лугьузвай “Ма­рал ханум”, “Фяле”, “Вахтар алатна”, “Вун я, чан диде”, “Къара бу­лах”, “ЦIийи йисан межлисда”, “Хайи хуьр”, “Доярка Суна” ва маса манияр виридан мецел алай. Бязи вахтара адахъ галаз залдини зил кьадай.

Мансурован алакьунар фикирда кьуна, хийир кIанибуру адаз искусстводин рекьяй кIелун меслятна. И кар хъсанди яз кьабулай жегьил Бакудин театрдин институтдик экечIна. Ина кIелдай йисара лезги секциядин студентри сегьнеда Корнейчукан “Платон Кречет”, Шиллеран “Къачагъар”, Ж. Жабарлидин “Алмас” ва “Севиль” тамашаяр эцигна. Гьабибуллагьа вичел тапшурмишай ролар лап хъсандиз тамамарна.

КIелунар акьалтIарайла, Мансуров Лезгийрин СтIал Сулейманан тIварунихъ галай Лезгийрин госдрамтеатрдиз кIвалахал хтана. Гьа са вахтунда ада Дербентдин юкьван са школада аялриз музыкадин тарсарни гуз гатIунна.

Къадим шегьерда кьетIен сес авай манидар, пешекар артист яргъалди амукьнач. Ада Герейханован тIварунихъ галай совхозда би­не кутуна, ина юкьван школада музыкадин муаллим, культурадин кIва­­ле художественный руководитель яз кIвалахна. Ина адан ими Жафер яшамиш жезвай. Гулизар муаллимди лагьайвал, совхоздал Гьабибуллагьан руш Фатима, къецепатан чIа­­ларин муаллим, яшамиш жезва.

Гьелбетда, манидардин рикIе­лай хайи маканни алатзавачир. Нубатдин сеферда Кьурагьиз хъфейла, адаз райкомдиз эверна ва райондин культурадин кIвалин директорвилин везифаяр кьиле тухун теклифна. Им 1971-йис тир. И чIавуз Кьу­рагь райондин гьевескар артистрихъ гьар  сада дамахдай агалкьунар хьанай. Райондин художественный самодеятельностдин коллектив концертар ва халкьдин театрди эцигзавай тамашаяр гваз къунши районризни физвай. Гьабибуллагь Мансурован, Абидат Назаралиевадин, Ражаб Сафарован, Мегьамед Гуьлметован, Разият Мегьамедовадин, Гьадис Гьадисован, Мирзали Магьамдалиеван, Осман Гьасанован, Муслим Мамедован тIварар гьар сада хушвилелди кьазвай. ГьикI лагьайтIа, абуру чпин алакьунралди, бажарагъдалди, рикIи чIугвадай манийралди, маналу тамашайралди инсанар шадарзавай, уьмуьрдихъ цIигел­вал артухарзавай, хъсан крарал ашкъиламишзавай.

— Райондин культурадин къуллугъчийри ва гьевескар артистри, лугьудайвал, вахтунихъ галаз кам-камунаваз физ, кIвалахзавай,- суьгьбетнай заз Абидат Назара­лиевади.- Зегьметчи инсанрин гуьгьуьлар шадарун, абур партиядин ва государстводин сиясатдин гъавурда тун патал культурадин кIвале агитбригада тешкилнавай. Ада райондин хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилзавай гьар са чкадал кьил чIуг­вазвай, малдаррин, магьсулдаррин, хипехъанрин, калун участокра кIвалахзавайбурун, маргъухъанрин, механизаторрин гуьгьуьлар ачухарзавай. Зани Гьабибуллагьа тамамарзавай дуэтарни пара тир. Ам вичив масад гекъигиз тежер хьтин инсан ва артист тир.

Лугьузвайвал, яратмишунин тах квай инсанриз гьевеслувал хас я. Гьабибуллагьни и рекьяй вини де­режада авай. Уьмуьрдин юлдаш, хи­зан, хвани руш авайтIани, ам шикилдай акур рушал ашукь хьана. Ам Суьлгьуьят Гьажиева тир. Вич тIвар-ван авай манидардиз гъуьлуьз финикай ада ихьтин ихтилат авунай.

— За Бакудин алишверишдин техникумда кIелзавай. Зи вах Минаят акробат, артист Сардар Хазринскийдин юлдаш тир. Вахани ма­нияр лугьузвай. Абур концертар гваз лезги районриз физвай. Кьурагьиз фейила, абур чкадин культурадин кIвале кIвалахзавай манидар Гьабибуллагь Мансуровахъ галаз таниш хьана. Ада Кьурагьани, райондин маса хуьрерани зи мукьвабуруз концертар тешкилиз  вижевай куьмек гана. Минаята адаз “зи гъве­чIи вахани манияр лугьузва, адахъ пара ширин сес ава” лагьана ва зи шикил къалурна. Гьа им Гьабибуллагьаз бес хьана. Са тIи­мил вахт алатайла, ам зи вахан кIвализ атана ва адаз вичин рикI ачухна. Абур санал зи дидедин патавни атана ва Гьабибуллагьа лагьана: “Адан Бакуда вуч авайди я, алишверишдин техникумда?  Ам чна Махачкъаладин музыкадин училищедик кутада…” Дидедизни зун Бакуда хьунал хуш авайди тушир. Гьа икI, абуру зун чIалал гъана ва чун эвленмиш хьана. И вахтунда Гьабибуллагьа Мегьарамдхуьруьн культурадин кIвале кIва­лах­завай. Ада зунни гьаниз кьабулиз туна. Чна санал концертра иштиракзавай. Гьайиф хьи, чи саналди тир уьмуьр яргъал­ди фенач. Адан рикIелай зун му­зы­кадин училищедик кутунни алатна. “Вучзава на кIе­лунрикай? Вахъ ширин сес ва бажарагъ ава. КIелу­налди абур артух жедач. Ваз зун хьтин гъуьлни, кIва­лахни ава” лагьанай ада. Ам пара гьевеслу ин­сан тир. Адахъ шаиррикай, музыкантрикай, манидаррикай пара дустар авай. Мугьманрални рикI алай. Ара-ара ам Махачкъаладиз, радиокомитетдиз фидай, ана цIийи манияр лентиниз къачудай. Чун ругуд вацра яшамиш хьана. Ахпа ам туь­кIуьн хъийин лугьуз зи патав атанай. Амма за хев кутуначир. Лу­гьун хьи, манидар, артист хьиз, ам еке бажарагъ авай инсан тир.

Пешекар халис артист мад те­атрдиз мукьва хьана. Вичин уьмуьр­дин эхиримжи йисара ада Кьурагь райондин халкьдин театрдин режиссёрвилин везифаяр тамамарна. Ада сегьнеда Азербайжандин драма­тург­рин “Лекьрен муг”, “Комендантдин руш”, Мирзали Магьамдалиеван “Малдаррин гаф”, Валентин Катаеван “Полкунин хва” ва маса тамашаяр эцигна, жемятриз къалурна.

Рагьметлу Шамсудин Исаева Мансуроваз куркурдин сес авай, тIарам буй-бухахдин гада лугьудай. Дугъриданни, Гьабибуллагьан сес, садра ван хьайила, рикIяй акъат тийи­дайди тир. Радиодай, интернетдин сайтрай адан манийрихъ яб акалдайла, гьейран хьана амукьзава. Ахьтин сес ва адан манияр садрани квахьдач. Абур чи халкьдин руьгьда гьамиша амукьда.

Нариман Ибрагьимов