Дагъларин уьлкведа гьар гатуз фольклордин ва адетдин медениятдин “Дагъвияр” тIвар алай международный фестиваль кьиле тухуз ингье 8-сефер я.  И фестивалдиз къвердавай гзаф уьлквейрин векилри-коллективри итижзава.

Алай гьафтеда кьиле физвай нубатдин фестиваль 17-июндиз Махачкъалада чIехи концертдилай башламиш хьана. Къейд ийин, ЮНЕСКО-дин къаюмвилик кваз “Дагъвияр” фестиваль РФ-дин ва РД-дин культурайрин министерствойри, Россиядин ва Дагъустандин халкьдин яратмишунрин кIва­лери тешкилзава, цIи ам Дагъустандин Кьилин куьмекдалди, Расул Гьамзатован 95 йисан юбилейдиз талукьарна кьиле физва.

Фестивалдин сифте юкъуз Милли библиотекадин вилик халкьдин устIаррин, устадрин “Кавказ мастеровой” лишандик квай ярмарка-конкурс, “Зи Дагъустан — Зи Россия” выставка, Россиядин регионрай атанвай фольклордин дестейрин концертар хьана.

Ярмарка-конкурсда Россиядин гзаф регионрин векилри иштиракна. Абуру чпин халкьар яшамиш жезвай чкайрин шартIарив кьур кьетIен адетар, меденият раижна.

“Кавказ мастеровой” — им “Дагъвияр” фестивалдин цIийи майдан я. Адетдиз элкъвенвай фестивалдин сергьятра аваз и цIийи проект да­гъустанвийриз бегенмиш хьайидал, иштиракчияр тир устIарар мад ва мад сеферра чпин гъилин-тупIун шейэр гваз Дагъларин уьлкведиз хкведайдал са шакни алач.

Выставкайриз килигай, чпиз хуш хьайи шейэр маса къачур меркездин агьалийрин ва мугьманрин фикир иллаки желб авурди фестивалдин иштиракчияр — маса регионрай ва уьлквейрай атанвай коллективар, Дагъустандин районрин фольклордин ансамблар милли парталар алаз, халкьдин милли кьетIенвилер ашкара ийиз Расул Гьамзатован тIварунихъ галай куьчеда авай аллеяда къекъуьн, республикадин кьилин майдандал фин хьана. КIватI хьанвайбуру милли парталар алай иштиракчияр гурлу капар ягъуналди, цуьквер гуналди къаршиламишна, шикилар яна.

Урусрин драмтеатрдин чIехи залда фестиваль ачухунин гала-концерт кьиле фена.

Республикадин Кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Владимир Васильеван патай фестивалдин иштиракчийрихъ элкъвена, тебрикдин чар РД-дин Гьукуматдин Председателдин Сад лагьай заместитель Анатолий Карибова кIелна. Ана къейднавайвал, “Дагъвияр” ­фестивалди Дагъустандин чилел халкьдин сивин яратмишунар, адетар, халкьдин меденият хуьзвайбур, несилрал агакьарзавайбур сад-садав агудзава. Чун жуван меденият, адетар, милливал хуьз къвердавай гзаф алахъзава. Фольклордин яратмишунри и кардиз неинки куьмек, къуват гузва, ада и рекье авай ксариз чIехи майданар ачухзава.

Фестивалдиз талукь тебрикар ЮНЕСКО-дин  крарай Комиссиядин­ жа­вабдар секретарь Григорий ­Орд­жоникидзедин, культурадин ме­сэлайрай  РФ-дин  Президентдин советник Владимир Толстоян, РФ-дин­ культурадин министр Вла­ди­мир­ Мединскийдин патайни агакьна.

Майдан Словакиядай тир фольклордин “Оргонина”, Азербайжандин “Ненелар” , Польшадай атанвай “Полигроджиане”, Румыниядин “Ардеалул” ансамблрин, Татарстандин “Сорнай” ва Удмуртиядин “Айкай” фольклордин госансамблрин, Курскдин ва Ленинграддин областрай “Вольница” ва “Вереск”, Липецкдин ”ВЕРА” ва Пензадин “Вензель” халкьдин коллективрин, Махачкъала, Дербент, Къизляр, Хасавюрт шегьеррин, Буйнакский, Докъузпара, Агъул, Къизляр, Хасавюрт, Ногъай, Табасаран, Новолак, Леваша, Ботлих, Тлярата районрин яратмишунрин коллективрин ихтиярда гьатна.

Маса уьлквейрай атана, Да­гъус­тандин вузра кIелзавай студентар сегьнедиз экъечIуни гьам дагъвияр, гьамни мугьманар гьейранарна. Афгъанистандай, Сириядай, Нигериядай, Кот-д’Ивуардай, Кьиблепатан Кореядай тир студентри ина, ватандивай яргъа, чпи неинки илимар чирзавайди, гьакI чпин халкьарин милли меденият хуьзвайди, вилик тухуник пай кутазвайди субутна.

Лугьун хьи, тамашачийрин арада, школайра рухсатрин вахт ятIа­ни, муаллимар ва гзаф ученикар авай. Школайрин векилри къейдайвал, ктабрай кIелзавайдалай гъейри, и фестивалди гьар жуьре халкьарин, уьлквейрин векилар, абурун меденият акунин, мукьувай суьгьбетарунин мумкинвал гузва.

Фестивалдин нубатдин югъ Милли библиотекада миллетрин арада ислягьвал хуьнин, халкьарин меденият вилик тухунин месэлайриз талукь элкъвей столдилай башламиш хьана. Ина неинки алимрини чиновникри, гьакI маса уьлкверай атанвай яратмишунрал машгъул коллективрин векилри, пешекарри, Дагъустандин районра культурадин хиле къуллугъзавайбуру иштиракна.

Нянихъ СтIал Сулейманан тIва­рунихъ галай багъда “Фестивальные открытки” концерт кьиле фена. Им фестивалдин гьар йикъан нетижаяр кьунин лишан хьиз тешкилзавай мярекат я. Идаз концертдилай тафаватлу мярекатни лугьуз жеда. Сегьнедал экъечI­за­вай гьар са коллективди вичин региондикай, уьлкведикай музыкадин къайдада суьгьбетзава.

Концертдин сергьятра аваз “Кавказ мастеровой” ярмарка-конкурсдин гъалибчиярни раижна. ЦIийи проект уьмуьрдиз куьчуьрмишай РД-дин культурадин министрдин заместитель, РДНТ-дин ди­ректор Марита Мугадовади теб­рикна, шабагьар вахкана. Ярмаркадин ви­ри иштиракчияр гьар жуьре номинацийрин дипломралди къейдна, Гран-придиз “Авторская кукла” номинациядай Краснодарский крайдай тир Татьяна Ткаченко лайихлу хьана. Ада нинияр гьазурунин карда адетдин жуьреяр хвенвай ва адетдинди тушир материалар ишлемишнавай.

Фестивалдин пуд лагьай югъ къадим Дербент шегьерда башламишна.

Ина, “Нарын-Къала” къеледал “Пехлеваны” тIвар алаз циркинин искусстводин гьакъикъи сувар кьиле фена.

Дербент «Дагъвияр» фестивалдин майдандиз элкъвейди сад лагьай сефер туш. Словакиядин, Польшадин, Румыниядин, Азербайжандин, гьакIни Россиядин Пензадин, Ленинграддин, Липецкдин, Курскдин областрин, Удмуртиядин, Татарстандин коллективри чпин нумраяр уьлкведин къадим шегьердиз талукьарнавай.

Къеледал аш авай къажгъанрай бугъ, зуьрне-далдамдай дагъвийриз хас зарб макьамар акъатзавай. Гуя ина вири дербентвияр кIватI хьанвай. Фестивалдин иштиракчийри чпин милли парталарни раижзавай. Къеледал атанвай туристриз лап итижлу хьанвай. На лугьуди, чун са шумуд асирдин кьулухъ хъфена, къеледа уьмуьр ргазва.

Ингье гила симинал пагьливанар акьахна. Дагъустандин Огни шегьерда авай республикадин циркинин искусстводин школадин, Мегьарамд хуьруьн райондин халкьдин циркинин искусстводин «Гьунар» коллективдин, Махачкъалада авай эстетикадин тербиядин «Радуга» центрадин векилри-симинин пагьливанри гьар жуьредин уюнралди мугьманар гьейранарна. Къецепатан уьлквейрай атанвай тамашачияр лап кичI акатна килигзавай.

Гуьгъуьнлай майдан маса уьлквейрай, регионрай атанвай коллективрин ихтиярда гьатна.

Фестивалдин нубатдин югъ СтIал Сулейманан тIварунихъ галай ял ядай багъда концертдалди акьалтI хьана.

Къизлярда къазакьрин культурадин «Слава казачья», Избербашда халкьдин яратмишунрин «Зи халкьдин маниярни кьуьлер», Мекегида милли парталрин «Адетар», Агъа Казанищеда халкьдин манийрин «Дагъларин сес» мярекатар, Унцукулдани Гоцатлда сеняткарвилерин суварар, гьакIни Шамхал-Терменда, Таркида, Сулакда, ЦIийи Ху­шетда концертар кьиле фена. Мярекатар генани давам жезва. «Дагъвияр» фестиваль куьтягь хьуниз талукь яз, эхирдай, 22-23-июндиз, «Зи Дагъустан — зи Россия» ва «Саналди чун Россия я» чIехи концертар жеда.

Эмираслан Шерифалиев