(Эвел — 2022-йисан — 49-51, 2023-йисан 1-3, 5-6-нумрайра)

90. “Аш-Шафий” — Сагъардайди. Ам азаррикай, нахушвилерикай, шаклувилерикай сагъардайди, сагъламвал гудайди, дава-дарман багъишдайди я. Адан сагъарунин кьве жуьре ава: 1) Маналуди: яни ругьани сагъарун. Ам азаррин себебрикай рикIер сагъарун я. 2) Беден сагъарун. Къейд ийин хьи, Къуръан дава-дарман, сагъарун ва иманлуйриз регьимлувал я. Аятда лагьанва (17-сура, 82-аят, мана): “(Авудна) ракъурзава Чна — вич (рикIериз ва беденриз) сагъарун (дарман, дава) ва регьим тирди иманлуйриз — Къуръан, зулумкарриз (кафирриз) ада анжах зиян артухарзава”. Къуръанда гьакIни лагьанва (41-сура, 44-аят, мана): “…Лагь (абуруз, эй Пайгъамбар): “Ам (Къуръан) — иман гъанвайбуруз Дуьз рекьин регьбервал ва (ри­кIера авай азаррикай, шаклувилерикай) сагъарун (дава-дарман) я…”.

Тек са Аллагь я сагъарзавайди, Гьада дарманрикай куьмек ва себеб жедайвал ийизва ва сагъламвал гузва.

91. “АтI-ТIаййибу” — Абурлуди (Иерди, Хушди). Ам вири лайихсузвилерикай, кимивилерикай пакди ва михьиди я. Ада анжах хъсан крар ийизва, Ам иерди я ва Ада иер крар кьабулзава.
92. “Аль-Къабиду” — Къахчудайди (ТIимилардайди, ГуьтIуь ийидайди). Ам Вичин адалатлувилелди Вичиз кIан хьайи­даз няметар тIимилардайди я. Ада ризкьи­яр, чанар, руьгьер вахчузва ва Ада а крариз себебарни авунва.
93. “Аль-БаситIу” — ЭкIязавайди, (Гегьеншарзавайди). Ам Вичин жумартлувиляй ва регьимлувиляй Вичиз кIан хьайидаз няметар артухарзавайди я. Ада риз­кьи­яр, регьимар, рикIер генгзава ва Ада а крариз себебарни авунва.
94. “Аль-Мукъаддиму” — Вилик Кутадайди. Ам Вичин гьикметдалди Вичиз кIан хьайиди вилик кутадайди ва Вичиз кIан хьайи­ди кьулухъ ийидайди я. Халкь авунин жигьетдай вилик авунин­ жуьре: бязи “халкьнавай затIар” муькуьбурулай вилик авун, садбур кьу­лухъ­­ авун, се­бебар тайин кардилай вилик авун…

Шариатдин жигьетдай вилик авунин жуьре: пайгъамбарар амай халкьдилай вилик ва вине авун, пайгъамбаррин чпин арада лайихлувилер тафаватлу авун, са бендеяр муькуьбурулай вилик авун,  чирвилерин, илимдин ва гьакIни имандин, диндар амалдин, хъсан хесетрин патахъай садбур вилик авун ва бязибур а крара — кьулухъ авун —  Адан камаллувилелди.

95. “Аль-Муаххиру” — Кьулухъ Тухудайди. Ам Вичин гьикметдалди Вичиз кIан хьайиди кьулухъ ийидайди ва Вичиз кIан хьайиди вилик кутадайди я. Ада са бендеяр муькуьбурулай вилик ийизва ва муькуь­бур кьулухъ ийизва: чирвилерин, илимдин ва гьакIни имандин, диндар амалдин, хъсан хесетрин жигьетдай.
96. “Аль-Мугьсину” — Хъсанвалдайди. Ам хъсанвал ийиз кIандайди, жумартлуди, крар иердиз ийидайди я.
97. “Аль-МугIтIий” — Гзаф Гудайди (Багъишдайди). Ам Гудайди, няметар ба­гъишдайди я. Ада гайи шей ва я нямет акъвазардай садни авач ва Ада тагун эмирна­вай са шей гудай садни авач.
98. “Аль-Маннану” — Гзаф Пишкешдайди (Булдиз зурба паяр гудайди). Ам бул няметар, зурба хъсанвилер багъишдайди я. Ада бендейриз уьмуьр, акьул, рахун, хъсан суьрет, гьар жуьре паяр ва алакьунар ганва. Виридалайни зурба регьимрикай, пишкешрикай ва чIехи няметрикай вири инсаниятдиз Дуьз рехъ къалурзавай ва ягъалмишвилин рекьикай къутармишзавай Аллагьдин расул Мугьаммад (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) ракъурун я.
99. “Аль-Витру” — Витр Тирди (Текди). Ам Тек Сад тирди я, Адаз шерик ва ухшарди­ авач. Гьадисда лагьанва (мана): “Аллагь-витру (Садди) я ва Адаз витру кIан­да”.

ЧIехи алимрин ахтармишунрай чаз аквазвайвал, Къуръандай къачунвай — 81ва Суннадай къачунвай 18 тIвар ава. ГьакIни са жерге чIехи алимри ихьтин тIварарни къалурнава:

1. “Нуру ссамавати вал-арди” — Цаварин ва чилин Нур. Ам цавунэгьлийриз ва чилинэгьлийриз дуьз рехъ къалурзавайди я. Абур Адан Нурдалди Гьахъдихъ дуьз рекьиз къвезва ва Адан Дуьз рекьин регьбердалди абуру чеб ягъалмишвилин шаклувиликай хуьзва. Ам цавар ва чил нурлу ийизвайди я.
2. “ЖамигIу-ннаси” — Инсанар КIватI Хъийидайди. Ам инсанар, абурун амалар ва ризкьияр кIватIдайди я — абурукай са шей­ни — я гъвечIиди, я чIехиди тун тавуна. Абу­руз гьар садаз вичи авур амалдин эвез хгуда. Ада Вичин зурба къудратдалди ва чирвилелди, эвелдай ва эхирдай хьайи мейит­рин телеф хьана чкIай кIусар, паяр кIватIда.
3. “БадигIу-ссамавати вал-арди” — Арадал гъидайди чешне авачиз. Ам авачир шей сифте яз Халкьдайди я. Къуръанда лагьанва (2-сура, 117-аят, мана): “(Аллагь) цаваринни чилин Халикь я (абур) чешне авачиз арадал гъайи. Ва Ада са кар къаза-къадар авурла (а кар хьун кIан хьайила), Ада анжах “Хьухь!” лугьузва ва (а кар гьасядта) жезва”.
4. “аль-Кафий”- Вич Вичиз бес тирди, (Бегьем Тирди). Ам “халкьнавай затIариз” вири крара са Вич бес тирди ва Вич гъейридаз муьгьтеж туширди я.
5. “ас-Ситтир” — КIевдайди, (Чуьнуьхдайди). Ам Вичин бендеяр патал абурун айиб, беябур крар и дуьньядани, Эхиратдани гзаф кIевдайди, чуьнуьхдайди я. Адаз кIевун ва чуьнуьхун кIанда.
6. “аль-Гьадий” — Дуьз рекье твадайди; Ам Вичин бендейриз вири менфятлу крарихъ ва зарар алуддай крарихъ дуьз рехъ къалурдайди я. Ада абуруз чин тийиз­вай крар чирзава. Аллагьди инсандиз дуьз рехъ къалурдай кьуд жуьре ава: 1) ин­санрин­­ жинсинин вири векилриз акьул, къанажагъвал, чарасуз чирвилер ганва; 2) дуьз рехъ къалурун. Абуруз эвер гун патал пайгъамбарар ракъурна ва Ктабар авудна; 3) абурукай дуьз рекьин регьбер кьабулайбур дуьз рекьел гъун; 4) Эхиратда дуьз ре­кье тун — Женнетдихъ. И кьуд жуьрени сад-сада­лай аслу я. Мисал яз, сад лагьай­ди тахьай­тIа, кьвед лагьайди жедач ва гьа икI амайбурни. Аксибани: мумкин я, сад ла­гьайди хьун, амма кьвед лагьайди ва я амайбур тахьун.
7. “Маликуль-Мулки”- Пачагьвилин Иеси (Вири ихтиярар гвайди, гьукум гъиле авайди). Ам меликвилин (пачагьвилин, гьукумдарвилин) Пачагь я. Адаз виридан винел чIехивал, гъалибвал, идара авунин сагьибвал ава. Ада крар Вичиз кIанивал гьялзава: халкь авунин, эмир гунин ва эвез гунин. Вири алемар Адан лукIар я, гъилик квайбур я ва виридан иеси Гьам я!
8. “Зуль-Жалали валь-Икрами” — Зулжалал-вал-Икрами. Ам ЧIехивилин ва захавилин Сагьиб, гьайбатлувилин, мердвилин Иеси ва Вич лап вине хьуниз лайихлуди я.

И тIварарилай гъейри, чIехи алимри чпин ктабра маса тIварарни къалурнава.

Ямин  Мегьамедов, диндин алим