За Ахцегь райондин Смугъулрин хуьре Мацарин хуьруьз рехъ тухудай вахтунда са вад йисуз кIвалах авурди я. Рекьерин Ахцегьрин участок а чIавуз гьана авай. Зун и хуьруьн жемятдин хийир-шийирдин вири мярекатрик квай.
Смугъула заз чидай са шумуд кас рагьметдиз фена лагьана ван хьайила, зун и хуьруьз Махачкъаладай рагьметдиз фейибурун мукьва-кьилийрин гуьгьуьл къачун патал хъфенай.
Зун сифте жуван яр-дуст Юзбег гьажидин патав фена. Ада заз рагьметдиз фенвай 7-8 касдин тIварар кьуна. Вири заз хъсандиз чидайбур тир. Заз са-садан кIвалел физ кIанзавай. Амма Юзбег гьажиди меслят къалурайвал, сурарал фена, гьана Къуръандин келимаяр кIелна, рагьметдиз фейи вири ксариз бахш авун кьетIна.
Заз акурвал, Смугъулрин хуьруьн къамат хъсан патахъ дегиш хьанвай. Юзбег гьажидихъ галаз зун адан кIвализ хъфена. Чна рагъдандин капI авурдалай кьулухъ Юзбег гьажиди заз чай хъвадай суфрадихъ теклифна. Чай хъвана, фу-затI тIуьрдалай кьулухъ Юзбег-гьажиди заз къвердавай авадан жезвай хуьре авунвай са кьадар кIвалахрикай суьгьбетна.
— Сад лагьайди, Идаят стха, чна цIийи жуьмя-мискIиндин дарамат эцигна, — башламишна ада. — Мацарин дередай кьилди чи жемят патал булахдин хъвадай яд гъана. Къе виридан кIвалера кранрин ятар ава. Хуьруьн къеняй физвай рекье хъсандиз бетон цанва. ТахьайтIа, хуьряй винелди хъфизвай кьван машинрин руквади чун русвагьзавай. Гила чна гьарда вичин кIвалерин патавай физвай рехъ, гьар экуьнахъ къарагъайла, михьзава, яд хъичирзава.
Куьгьне хуьруьз хкаж жедайла, аник еке тик квай. Къе чи хуьруьз куьгьне сурарин кьилихъай хъсан рехъ тухванва. Гьар 15-20 метрдилай экверин столбаяр акIурнава.
Хуьруьнэгьлийри яру керпичрикай чпиз кьве мертебадин кIвалерин хъсан дараматар хкажнава. Хуьряй Ахцегьиз, Дербентдиз фидай улакьар (маршруткаяр) хьанва.
Алай вахтунда хуьруьн администрациядиз ина харапIайриз элкъвенвай кIвалерин амукьайрин чкадал хъсан парк кутаз кIанзава.
Жегьилриз машгъул хьун патал хъсан имаратлу кьилдин кIвал эцигнава. Ана домино, шахматар, шеш-беш къугъвазва.
Нянин кпIунин вахт жезвай. Зак, цIийи мискIиндин дарамат мус ак-вадатIа лугьуз, тади квай. Юзбег гьажини зун аниз рекье гьатна. Заз акурвал, рекьин, куьчейрин къерехра гьарда вичин бахчадин кьиле керпичрикай эцигнавай вижевай кIвалер ава. Чун чкадал агакьна. МискIин акурла, зун гьейран хьана. Куьгьне мискIин, гьакI зи яр-дуст рагьметлу Абилкьасум стхадин гафарни рикIел хтана: “Гада, къав аватда гьа мискIиндин, къав аватда!” Касди гьамиша гьа икI тагькимардай. Гьа икI, зи рикIел къав аватзавай, бубайри эцигай куьгьне мискIин хтана. Хуьре цIийи мискIин хкажнаваз акурла, заз, гьелбетда, пара хвеши хьана. Анал кIвалахзавай жегьил устIарриз салам гана, Аллагьди квез къуватар гурай лагьана. Зунни Юзбег гьажи цIийи мискIиндин къенез гьахьна. Заз ана рагьметлу Гьашумов Гьашум муаллимдин хва, мискIиндин имам Абдуллагь гьажи акуна. Имамди зун хушдаказ къаршиламишна. Ада заз цIийи дарамат гьикI арадал атайди ятIа, яргъалди суьгьбетна. Зани адаз чухсагъул лагьана.
Абдуллагь гьажиди нянин азан гун теклифна. За адаз заз ви ван хьана кIанзава, чан Абдуллагь гьажи, лагьана. Чна нянин капI Абдуллагь гьажидихъ галаз санал авуна. Сада-садаз тебрикар авурдалай кьулухъ заз Абдуллагь гьажиди кIвализ атун теклифна. За адаз рагьметлу Пиралидин хизанри чпин кIвалел хъша лагьанвайдакай хабар гана. Зунни Юзбег гьажи хтана. Ада зун рагьметлу Пирали стхадин кIвалел кьван хкана.
Заз акурвал, Ахцегьай Смугъулиз къведай 12 километр рехъ хъсандиз гьяркьуь авунва. Ана къир цун планрик квай. Исятда и кIвалах кьиле физва. Смугъулиз газдин еке турбани агакьнава. Хуьр икI аваданламишуник еке пай кутур ксариз за жуван патай виридаз рикIин сидкьидай баркалла, чухсагъул лугьузва.
Экуьнахъ шегьердиз рекье гьат хъийидайла, рагьметлу Пиралидин архайри, хуьруьн адет тирвал, зав хейлин савкьатарни вахкана. Пара сагърай чеб. Ахцегьрин автостанциядал хтана, зун маршруткада акьахна. Хкведай рехъди за чи дагъдин хуьрерикай фикирар ийиз хьана.
Чи багъри ерияр аваданлу жез акурла, рикI шад жеда. Къуй квехъ мадни хъсан марифатлу кIвалахар хьурай, зи рикIиз кIани Смугъулар.
Идаят Насиров, Фиярин хуьр
