Жемятдин хсуси майишатар (ЛПХ) Ахцегь районда 11 агъзурдалай гзаф ава. Хуьруьн ма­йи­шатдин суьрсет ина асул гьисабдай ЛПХ-ра  гьасилзава эхир: малдарвилинбур — 85%, на­бататчивилинбур — 95%. Республикада гьасилзавай хуьруьн майишатдин суьрсетдин 85 процентдилай артух ЛПХ-рал гьалтзава. Лап чIехи пай хсуси майишатар яшайишдин кIвалерин вилик квай гъвечIи участокринбур ятIани, КФХ-ринни СПК-рин чIехи майишатарни ава. Мишекъат дагълух чкада карчивал гегьеншардай мумкинвал тахьуникди бязибуру, маса районра чилер кирида кьаз, чпин кIвалах артмишзава. Месела, кьакIави Гьуьсейнова Мегьарамдхуьруьн районда 53 гектардин чилел, ИП ачухна, багъманчивал ийиз­ва, кьилдин карчи хиневи Э.Сурхаева, Бабаюрт районда 90 гетардин чил кирида кьуна, хи­пер хуьзва. Ихьтин мисалар мадни гъиз жеда…

И мукьвара, уьлкведин хуьруьн майишатдин къуллугъчийрин юкъуз,  чун — райондин хуьруьн майишатдин управленидин начальник Арген Гьажиев, УСХ-дин къуллугъчияр —  Адилхан Агьмедов, Леонард Атлуев, Ханлар Рамазанов Мегьарамдхуьруьн райондин ЦIийи хуьруьн участокда малдарвилел машгъул жезвай хуьруьгви Рамазанов Максиман хсуси майишатдиз мугьман хьана.  ИчIи гъиле­ривни ваъ, яргъал йисара АПК-дин хиле гьакъи­сагъ зегьмет чIугунай РД-дин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин ми­ни­стерст­води М.Рамазановаз ганвай, виликан министр Б.Батталован къул алай Гьуьрметдин гра­мо­тани гваз. И ЛПХ районда мягькембурукай сад я. Агалкьунралди кIва­лах­за­вай Максим Мегьамедшерифович, адан уьмуьрдин юлдаш Муминат, хва Идаят ина зегьметкеш, масабуруз чпелай алакьдай куьмекиз кIа­ни карчи ­инсанар яз чида, гьавиляй халкьдин арада абурухъ гьуьрметни ава. Абу­ру­вай, заказар гуз, чкадин жемятди михьи ниси, чIем, як къачузва.

— Хуьруьга хъуьтIуьз малар хуьдай шар­тIар­ тахьуникди, 2019-йисуз зун жуван хизан­ни­­ майишат  гваз иниз атана, 49 йисан муддат­далди саки 45 гектардин чил кирида кьуна, кардив эгечIна. Сифте вахтунда, гьел­бетда, па­тал чкада са кьадар четин тир, жувахъ мал­­дарвилин са артухан тежрибани авачир. Ахпа, зегьметди бегьер гъида лугьу­дай­­вал, кар вилик фена. Алай вахтунда ина чахъ гъве­чIи-чIехи вири санал чкадин жинсинин 90 мал ава, абурукай 25 ацазвай калер я. Гьар са кали йиса, юкьван гьисабдалди, 2500 кг нек гузва…, — суьгьбет ийиз-ийиз, малдарди чун ви­­чин ма­­йи­шатдихъ — фермадихъ, гьай­ван­­рихъ, чIу­ра­рихъ галаз мукьувай тани­шар­зава.­

Къейд  ийин, советрин девирда и мулкара Ме­гьарамдхуьруьн райондин “Комсомольский” совхоз кардик квай ва ана ЦIийи хуьруьн ва Бут-Къазмаяр хуьрерин жемятри (асул гьисабдай абур алатай асирдин юкьва­ра­ Ахцегь райондин Мацарин, Фиярин, Ухулрин хуьрерай куьч хьайибур я) кIвалах­завай. Девир дегиш хьана, гила вири чилер хсу­сият­да ава. Ажеб тир абур вири, чи суьгьбетчиди хьиз, къадирлувилелди ишлемиш­за­вай­тIа. Ихтилатрик кваз вилик калер акъатна.

— Ибур 1-октябрдиз Гъуьгъвезрин дагъдин чIурай (ана чаз 1260 гектардин яйлах ава) хканва. Фикирдик чи шартIара хъсандиз артмиш жезвай швицкий жинсинин малар кутун ква, — суьгьбет давамарзава ада.

• Максим стха, гьайванриз хъуьтIуьн алафдин къайгъу акваз хьанвани ? — хабар кьазва чна.

— Эхь, гьелбетда.  Жуван участокдай 8000 туьк, саки 160 тонн векьер, 500 туьк самар ва ярма патал 20 тонн кьван къуьл кIватIнава. Алафрин гьакъиндай масадалай аслу тахьун­ патал ина чна 25 гектарда юнжа векь ва 12 гектарда къуьл цанвай.

• Къе, чилел кIвалахна фу нез кIан тийиз­, жегьилар хуьрерай шегьерриз катзавайла, вири хизан, мукьва-кьилияр сад хьана, малдарвал артмишзавай квез баркалла. Хсуси еке майишатдай кьил акъудиз четин яни, ваз ни куьмекзава?

— “Инсан гьина ханатIа, гьана герек атана” лугьуда урусри. Зунни гзаф йисара Урусатдин шегьерра яшамиш хьана. Авайвал лу­гьун­, виридалайни хайи ватан, чил ширин я. Гьавиляй гила хтана, чилел кIвалахзава. Фу, м­и­­хьи як, нек, ниси, чIем нез вирибуруз кIан­да, амма абур гьасилиз — ваъ. Четин я лугьуз, за ийимир­, вуна ийимир, бес недай суьр­сет ни­ гьазурда? Къе парабуру, дагъдин хуь­ре яша­миш жез са кал, дана хуьн тавунал зун та­жуб я. Михьи суьрсет тIуьн — им ин­сан­дин чандин сагъламвилин замин я. Им хуьруьн чкада жуван хизан хуьнин лайихлу жуьре я. Эхь, хсуси чIехи майишат кутаз жуьрэт авун, ам жуван гъилералди идара авун четин я. Че­тинвал галачир регьятвал авач. Пакамалай няналди гъилер къакъажна зегьмет чIугваз­вай­виляй хизанни гьар са куьналди таъмин я ва артухан суьрсет базардин къиметрай маса гузва. Зегьметкеш  гъилерикай рахайтIа, заз, жуван хизандилай алава, мукьва-кьилийрини куьмекзава. Нетижада зазни хъсан я, гьабурузни.

• Ви майишатдин менфятлувиликай вуч лугьуз жеда, къачузвай зегьметдиз килигай гелир авани?

— Менфятсуз тиртIа за кIвалахдачир. Чили­, гьайванри чпел къачузвай гьакъисагъ зегь­мет гьамиша кьве къатда вахкудайди я, шика­ятдай кар авач. Тайиндиз лагьайтIа, жу­валай алакь тийизвай пара крар (цан цун, бегьер кIватI хъувун, векьерин туьквер кьун…), гьа­къидихъ ма­сабуру ийизва, пара харжияр техникадиз, ГСМ-диз акъатзава ва икI мад. Куьрелди, жува-жувни, кIвалахиз кIанзавай масабурни хуьн жезва. Куьмекдин патай кьезил шартIарин кре­дит хьанайтIа (гьеле заз гьукуматдин са ма­нат пулни акунвайди туш), ферма­ меха­низм­ламишдай, хуьруьн майишатдин мах­сус техника маса къачудай, хуьз­вай гьайванрин кьадар артухардай, жинс ва бегьерлувал хъсанардай. Куьрелди, ЛПХ мягькем КФХ-диз элкъуьрдай.

Эхь, урусриз “садав туьрез гва, иридав — тIур” лугьур хъсан мисал ава. ГьакI рахадайбурни тIурар гвайбур пара хьанвай девирда чи суьгьбетдин игит, ЛПХ-дин къайгъудар Максим Рамазанов туьрез гвайбурукай сад я. Гьахьтин зегьметкеш, кьегьал (гьарда вичин чкадал гьакъисагъ, намуслу зегьмет чIу­гун еке кьегьалвал я!) ксар себеб яз къе чи суфрадал малдарвилин михьи суьрсет ала.

Дашдемир Шерифалиев