Ася Абасовадин юбилей
Шаирар яшаривай (йисаривай) кьуьзуь ийиз тежер векилрикай я. За кьатIузвайвал, уьмуьрдини субутзавайвал, са бязи авторри чпин лап гуьзел, таъсирлу эсерар самбар яшариз акъатайла кхьизва. Дуьньядин классик Гётедин игит Фауст — философ ва жерягь, 80 йисан яшариз акъатайла, 18 йиса авайдал ашукь жезва.
Имам Шамила руьгьдинни бедендин хирер фад сагъар хъувун патал сифте вичи зиндандиз вегьей, ахпа, зигьиндин зурба алакьунар ва илимрин чирвилер гьисаба кьуна, азадни хъувур Ахцегь Мирзе Алидиз 17 йиса авай руш багъишнай. Мисалар мадни гъиз жеда.
Лезги шаир-ханум Абасова Асядикай рахадайла, винидихъ гъанвай хьтин мисалар рикIел атун дуьшуьшдин кар туш. Ам, вичин эсеррай аквазвайвал, 50-60 йис идалай вилик хьиз, гилани гьа са тегьерда цуькверал ашукь я. 2015-йисуз чапдай акъуднавай сад лагьай ктабдизни “Алван цуьквер” тIвар ганва. Ктабдин жилдни дагъларин экв аватнавай лацу цуьквералди безетмишнава. И вири экуь рангари кIелзавайдан рикIе экуь гьиссерални чан гъизва:
Гатфар, вуна ви хунчадал битмишай
Цуькверикай дун храда тарарал.
Кьуьзуьбуруз бахш ийида жегьилвал,
Чан гъида на лал кьенвай чи кIамарал…
И эсер 1963-йисуз кхьенвайди я. Ада къе хьиз ванзава. Гуя Асядиз виликамаз чизвай, гатфарини цуьквери гьи чIавуз хьайитIани яшлубуруз жегьилвал багъишда. Ихьтин кьисметдин иеси ам вични хьанва. ТIвар кьунвай ктаб и кардин шагьид я.
Ктабдиз сифте гаф кхьенвай устад шаир-философ Азиз Алема къейднавайвал, Абасова Асядин шииратдин кьилин тема инсанринни тIебиатдин гуьзелвал къалурун я. И фикир “ктабдин рикIни рикI, асас тема ва философия я”.
Гьуьжет кьун герек жезвани мад инал? Заз чиз, ахьтин лазимвал авач. Ктабда гьатнавай эсерри а суал алудзава.
Йиф гуьрчег я, экъечIна зун парудал,
Цаву гъетер кьунва вичин хурудал.
Вацра кьилни хкуднава циферкай,
Чилиз гана ада вичин экверкай…
Этюд ятIани, и кьуд цIарцIе шаирди алемдин садвилинни эбедивилин гекъигун авачир хьтин шикил тунва. РикIел шаирдин везифа квекай ибарат ятIа къвезва. Циферикай кьил хкуднавай вацран къаматдай чаз шаир рушан вичин успагьивал, михьивал, мердвал аквазва.
Зун Асядин яратмишунрихъ галаз гьеле алатай асирдин 70-йисарилай таниш я. Чи эсерар санал 1970-йисуз чапдай акъуднавай “Чешме” кIватIалда гьатнава. Ктаб туькIуьрай чIехи шаир Ибрагьим Гьуьсейнова А.Абасовадин гьакъиндай кхьенва: “Жегьил шаирдин лирика гунагьсуз гъвечIи аялдин мили хъвер хьиз михьи я. Ашкъидин гьиссер ада рикIин деринра хуьзва. Абур ада вацран нурарал, назик цуькверал ихтибарзава”.
И кьетIенвилер шаирдин агьил яшарин лирикадизни хас тирди винидихъ къалурнава. Куьрелди, халисан шаирар яшари кьуьзуь ийидач, абур руьгьдай гьамиша жегьил яз амукьда.
Чи къенин юбиляр 1942-йисуз Ахцегь райондин Игъиррин хуьре дидедиз хьана. 1953-йисуз игъирвияр Докъузпара райондин Къурушрин хуьруьхъ галаз санал Хасавюрт райондиз, гилан ЦIийи Къурушрин хуьруьн мулкунал куьчарна. Гьа чIавалай инихъ ина дагъдин са шумуд хуьруьн агьалийрикай ибарат цIийи чIехи хуьр — гьуьрметлу хизан арадал атанва.
А.Абасовади юкьван школа ЦIийи Къурушдал куьтягьна. Пуд йисуз аялрин бахчада кIвалахна, 1963-йисуз ДГПУ-дин филологиядин факультетдиз гьахьна. Шиирар гьеле мектебда амаз кхьизвай. Сифтегьан шиирриз а чIаван машгьур шаирри — Шагь-Эмир Мурадова, Алирза Саидова, Ибрагьим Гьуьсейнова, Азиз Алема, масабуру виниз тир къимет гана. Асядикай гьа вахтарин Дагъустандин жегьил писателрин совещанийрин, жуьреба-жуьре семинаррин иштиракчи хьана.
Сифтегьан шиирар “Коммунист” газетдиз, “Дуствал” альманахдиз акъатунихъ галаз сад хьиз, винидихъ къалурнавайвал, а чIаван умуми кIватIалрани гьатна. Хейлин эсерар гьеле гьа вахтара урус ва маса чIалариз таржума авуна.
А.Абасовади саки 50 йисуз вичин уьмуьр акьалтзавай несилриз урус чIалай ва литературадай дерин чирвилер гуниз бахшна. Адаз “Халкьдин образованидин отличник”, “РД-дин лайихлу муаллим” лагьай гьуьрметдин тIварар ганва.
Виридалайни чIехи шабагь адаз вичин хуьруьнвийрин ва вичи тарс гайи вирибурун патай авай гьуьрмет ва хатур я. Алай вахтунда ада хтулрин патав ял язава. Гуьгьуьлди къачур вахтунда цIийи эсерарни теснифзава.
Чна чи вахаз, халкьдин рушаз ва муаллимдиз агакьнавай дережаяр рикIин сидкьидай мубаракзава.
Мерд Али
