Чази майдин гуьзел йикъар лезги хуьрерин мектебра акъудун кьисмет хьана. Чун  — са десте зарияр, журналистар ва телевиденидин къуллугъчияр Сардар Абил, Фетягь Къурбанов, Ариф Гьамидов ва  и цIарарин автор. Агъадихъ тикрар тавун патал лугьун: фейи хуьрера, мектебра чун гьар сад жуван пешедиз талукь крарал машгъул хьана. Зун дидед чIаланни литературадин муаллимрин кIвалахдиз килигна, С.Абил вичин эсерар кIел­завай инсанрихъ галаз таниш хьана, Ф.Къурбановани А.Гьамидова тIе­би­атдин, лайихлу ватанэгьлийрин, аялрин шикилар яна.

Чи машин Кьиблепатан  Дагъус­тандиз гьахьзава. Ингье къадим Дербент… Лезги театр… Сифте  чна СтIал Сулейманан  гуьмбетдиз икрамзава, шикилар язава. Ахпа театрдикай кьилин режиссер  М. Мирзебегова суьгьбетзава ва эхирдай алава хъийизва:

—  Чи театрдиз гьар юкъуз  хуьрерай кIеретI-кIеретI аялар  гъизва. Чна абуруз Х.Хаметовадин, Абд.Исмаилован, А.Къардашан, Ф.Беделован эсеррай эцигнавай тамашаяр гьавая къалурзава.

— Им цIийи адет я хьи! — чун тажуб жезва. — Хъсан адет я.

— Эхь, — тестикьарзава  кьилин ре­жиссёрди. — Хуьрерин аялриз сифте яз къадим шегьер, Нарын-къеле, жуван театр… аквазва.

Нарын-къеледал чунни хкаж хьана, гьанлай  Сулеймана тариф авур шегьердиз тухдалди килигна.

— Гьикьван зурба къеле я! — тажубвалзава телевиденидин къуллугъчийри. — Шегьер… Каспи гьуьл…

Чи рекьик суьгьбетри гурар кутазва: гьарда жуван фикирар лугьузва, гьиссер къалурзава, жуван хайи хуьрер, кIелай мектебар рикIел хкизва… Сифте гаф Сардар Абиланди я:

— Зи Сардархуьр  пара гуьзел ма­кан я. Ам квез аквада, — ада нур гуз акъ­вазнавай мектебдин, аялриз спортзални бахча эцигнавай жумарт инсан Алимов Сагьибан, ви­чин­ пенсиядикай лап хъсандиз кIелзавай аял­риз стипендия гузвай агъсакъал Саидагьмед бубадин, гьакъисагъвилелди кIвалахзавай директор Асадуллагь Мусаеван… тIва­рар кьазва.

Чаз чизва: вичин хуьруьхъ гелкъуьник  и рахазвай заридин пайни ква; цIи чна адан 60 йисан межлисда иштиракда.

Машин Белиждин къекъуьндилай алатзава… Сур тамун юкьвай физва…

— Гьикьван гуьзел я! — лугьузва  Фе­тягь Къурбанова. Адан тереф хуьзва Арифани.

ЛукIар аквазва. Ина къанни вад  йисуз мектебдин директорвал авур, мектебдин цIийи дарамат эцигай  кьегьал хва, дидед чIаланни литература­дин муаллим, методист, литерату­ро­­­в­ед Жамал Жамалов ри­кIел хкизва…

ЭрчIи патахъай дагъларин лацу кукIушар пайда жезва, къайи гьава галукьзава. Чав дамах агатзава, ри­кIериз регьят жезва…

ЦIийи Макьар… РикIел сифте чIе­хи зари Абдулбари Магьмудов хк­везва, адаз рагьмет гъизва… Ах­па…

— Бес чун инлай  Шагьабудин Шабатов такуна фидани?

— Элкъвена хкведайла, хьуй…

ЦIийи Макьарин мектеб… Адан патав  эцигнавай мискIин  аквазва.

— Ибур санал эцигна, хъсан кар хьанач. МискIин вини сурарин патав­ кIандай, — лугьузва Ф.Къурбанова.

— Ингье Эминхуьр! — шад хьана сиягьатчийриз.

— Бес чун Етим Эминан патав фидачни?

— Шаксуз, фида! Машин эрчIи патахъ элкъуьра! — гьарайзава сия­гьатчийри.

Лезги миллетдин рикI алай зурба зари такабурлудаказ  яру мармардин стундал акъвазнава… Инал хуьруьн инсанарни алтIушна… За гуьмбет гьазурай художник Гь.Гьейбетовакай, шаирдин фонд тешкилай Х.Хаметовадикайни Абд.Исма­и­ловакай суьгьбетарна, шаирдин хтулар, Эминни Ярагьмед рикIел хкана, шаир акъвазнавай къванер Шалбуз дагъдин тикеяр тирди лагьана.

Ажеб кар хьана: и хуьре шаирдин музейни ачухнава; мектеб патал цIийи дараматни эцигнава; анжах  абур  гьеле къайдадик квачирвиляй  ча­вай аниз физ хьанач.

Машин Куьре дередихъ эл­къве­на… Герейханаван хуьре  чун  Юсуф Герейханован гуьмбетдал, сад ла­гьай­ нумрадин юкьван мектебдал ацалт­зава… Гьаят лацу-цIару пар­талар алай аялрай ацIанва… ЦIусад лагьай класс­дин аялар дидед чIа­лан­ни литерату­радин муаллим Се­гьер­ханум Рашидовнадал ал­тIуш­нава. (Османова С.Р. — чешнелу му­ал­лим­, муаллим-методист, ма­­къа­лай­­рин ва ктабрин кирам, президентрин пишкешрин сагьиб я). Ада чаз  и чIехи, гуьзел, рай­он­да гьамиша чешнелуди хьайи мектебдикай  суьгьбетзава, вичи тарс гузвай аялрин  тарифарзава,  абурулай гзаф рази тирди лугьузва.

Чи машин Самур дередихъ элкъвена… Мегьарамдхуьруьн сад ла­­гьай мектебдин цлал чIехи алим  М.М. ­Гьажиеван шикил ала. Адан тIвар и мектебдиз ва са куьчедиз ганва. Аялриз дидед чIал ва литература  чирунин жигьетдай и мектебдин муаллимрихъ еке тежриба ава, адан бине  муаллим-методист Фахрудин Нес­ре­динова  кутуна.

Самовардин чайни лезги шуьреяр ва маса няметар алай суфра­дихъ М.Гьажиеван тухумдикай мугьманриз  алимдин хтул  Надир Гьажиева суьгьбетзава. Гьаятда чIе­хи бубадин тIвар алай хтулди, ба­дедин цен гъиляй ахъай тийиз, са вил чаз ягъиз, чу­курзава.

Муьгъверганар…  Алим Гьахъверди Рамалданован тIварунихъ галай мектеб. Дидед чIаланни литературадин тарсар гузвай муаллим-ветеран чаз фадлай таниш я. Адан чантада гьамиша вичи туь­кIуьр­навай “Лезги чIалан словарь”, за акъуднавай “Лезги-урус гафарган” ва маса ктабар ава, гьавиляй ада гузвай тарсарни илимдинни ме­тодикадин цIийи истемишунрин дережада аваз кьиле физва.

Чун дагълариз мукьва жезва… Шад гуьгьуьлар са халкь кьве чкадал пайзавай сергьят хуьзвай яракь­лу аскерри чIурзава…  Ариф, са гафни рахан тийиз, Кьулан ва­цIун­  эрчIи патаз килигзава: им адан хайи ватан я… Ада чун гъавурда твазва:

— Чаз аквазвай ЦIехуьлрин  хуьруьвай винелди, ТIагьиржал вацI кьуна фейила, чан стхаяр, ахпа чапла патахъ элкъвена, мад кьибледихъ фейила, са вад-цIуд километрдилай зи ТIигьирар дуьшуьш жезва, — адан пIузарар зурзана…

Усугъчай… Кимел ацукьнавай итимриз салам гана, Сардар Абила лацу чуру квай Назим бубадихъ галаз суьгьбетарна: ам заридин афгъанви дустунин буба я.

ЧIехи вацIун дере… Муькъвел чи машин яракьлу сергьятчийри акъвазарна: документар ахтармишна, чав лазим ихтиярдин чарар гвачир, и сеферда зарийрин хатурдай Мигра­гъиз фидай ихтияр гана.

Муькъуьн кьилихъ фена, телевиденидин итимри са сятда Самсам де­редин, Экуьн, Нисин, Базар-Дуьзуь, Шалбуз дагъларин шикилар яна.

Миграгърин ва Миграгъ-Къазмайрин  юкьван мектебар  цуькверинни  къацу тарарин юкьва ава. Кьве мектебни  хуьре сад лагьай муаллимрин, директоррин, лайихлу инсанрин, Зиядин Зейналованни Мевлид Бекерован тIва­ра­рихъ янава. Дидед чIаланни литературадин тарсар тежрибалу муаллимри гузва. Аялрин чирвилер хъсанб­ур я.

Миграгъ-Къазмайрал  са гьуьрметлу инсан,  бухгалтер-финансист Зелфикъар Шихмурадов рагьметдиз фенвай. Чна адан рухвайриз  башсагълугъвал гана.

Миграгъа дегь заманрин зари Сфи-эфендидин сурал-зияратдал, Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьайи­бурун гуьмбетдал, Жамидинан тIвар ганвай  хуьруьн библиотекадал фе­на, хуьре къекъвена… И мукьвара  ана куьчейриз лайихлу инсанрин тIва­рар ганва: мектебдин виликай фенвай сад лагьай куьчедал алай сад ла­гьай дараматдал кхьенва: “Жамидин Гьажимурадован тIвару­нихъ галай куьче, № 1”.

Эхирдайни чун муаллимри, ша­иррин макан тир  хуьруьн адет хвена, тIебиатдин  ачух майдандал, Жамидинанни адан таржумачи Андрей Внукован тIварар алай булахдал илифарна: школадин месэлайрикай рахана, шиирар кIелна, хуш келимаяр лагьана, шадвал, сагъвал  ва агалкьунар хьун  тIалабна.

22-май, 2018-йис.

Гьаким Къурбан