Тербиядин месэлайрай
Гьар са бубадин кьилин мурад жуван аял лайихлу инсан яз тербияламишна чIехи авун я. Им акI лагьай чIал я хьи, буба вични вири патарихъай чешнелуди хьана кIанда. Хцихъ галаз умуми чIал жагъуриз алахъунни важиблу я. ГьикI лагьайтIа, чи вилик маса бубайрин мисалар ква. Агъадихъ чна бубайриз талукь яз практикада ахтармишнавай са шумуд меслят гузва.
Вахт — им вири я. Аял бахтлуди яз чIехи хьун патал адан патав гьар юкъуз кьиляй-кьилиз буба хьана кIанда. Аялдихъ галаз гьар нянин вахт кечирмишайтIа, хъсан я. И вахтунда ада, адет яз, ктаб кIелзава ва я ам компьютердал къугъвазва. Им гьар кишдин юкъуз, аялдиз къугъвадай затI маса къачуна, ам машгъулардайдалай менфятлу я.
Аялдихъ галаз жуван агалкьунрикай ва дердийрикай суьгьбет ая. Куьн жуван аялдин союзник (терефдар) я. Вичин бубадиз са мус ятIани рапар ягъуникай, мичIи чкадихъай кичIе жез хьайиди ва исятдани икI давам жезвайди чизвай аялди а кар кьатIузва хьи, зайифвилер вири инсанриз хас я ва и кардикай регъуь хьунин гереквал авач.
Жуван аялдин хъсан крар жагъура ва абурай адан тарифар ая. Тарифар авун инсан вилик тухунин кьилин къуват я. За жуван аялдиз ам математикадай алакьунар авайди я лугьуз тестикьарзавай, вучиз лагьайтIа, заз а кар чизвай хьи, адалай вичин жибинда авай пулдихъ шумуд игрушка къачуз жедатIа гьисабиз алакьдай. Гьавиляй адаз, школада кIелзавайлани, математика чириз лап регьят тир. Витаминралди ацIурдайдалай аялдин лайихлувилер датIана гьисаба кьун хийирлу я.
Аялриз векъидаказ рахадай ихтияр гумир. Абуруз масадбурун гьиссер кьатIуз, инсанриз салам гуз, са гьихьтин ятIани агалкьунар къазанмишайбуруз и кар мубарак ийиз чир хьана кIанда. Аялдиз хушдаказ рафтарвализ, чарадан гьиссер гьисаба кьун герек тирди чирун важиблу я. И кар кьилиз акъудиз хьайитIа, адаз инсанрин арада алакъаяр квел бинеламиш жезватIа чир жеда.
Жуван аялдивай чирвилер къачу. “Аялрихъ инструкция гилигзавач” гафар лугьун чIехибурун патай виридалайни гзаф чкIанвай ягъалмишвал я. Амма гьакъикъат масад я. Фу нез кIанзавайла, теквал гьиссзавайла, кичIе хьанвайла, абуру квез идан гьакъиндай лугьузва эхир. Эгер аялдиз са вуч ятIани кIанзаватIа, абуру квез хабар гузва, амма гьамиша гафаралди — ваъ. Галатун, себебсуздаказ хъел акатун, гъам-хажалат чIугун — вири ибур бубадиз аялди вич авай гьаларикай хабар гудай жуьреяр я. Иллаки и вахтара адаз дикъетдивди яб це.
Квез куь аял гьихьтинди ятIа, гьа гьахьтинди яз кIан хьухь. Аялдиз вич са гьихьтин ятIани агалкьунрай ваъ, ам гьакI ава лагьана кIанзавайди чир хьайила, адан руьгь секин жеда. Идан куьмекдалди ада адетдиндалай хъсандиз кIелда, ксуда, къугъвада, кIвале куьмекар гуда. Аялдикай гьихьтин пешедин иеси хьайитIани (муаллим, духтур, фяле ва икI мад), адаз а кар чир хьун лазим я хьи, вич буба патал гьамиша виридалайни багьа кас яз амукьда.
Бубавал — им куьн патал кьилинди я. Куьне уьмуьрда кьилинди аялар тирди кьатIайла, чилел яшамиш хьанвай гьар са сят куьн патал манадив ацIуда. Мадни важиблуди а кар я хьи, им куьне уьмуьрда кьабулнавай виридалайни дуьз къарар жеда.
Нариман Мамедов,
журналист-педагог, РД-дин
культурадин лайихлу работник
