Алатай асиррин тарихдини, къенин девирдин уьмуьрдини тестикьарзава: уьлкведи, халкьди пакдиз гьуьрметзавай, дамахзавай, чешне къалурзавай адетар, къайдаяр, чешмеяр, яржар вири вахтара хьана. Го­сударстводихъни вичин къудратлувал, аслу туширвал, кьилдинвал, кье­тIен­­вал къа­лурзавай яржар ава. Абурукай сад Госу­дарстводин пайдах я. Россиядин Федерациядин Президентдин Указдин бинедаллаз 22-август РФ-дин Государстводин пайдахдин югъ яз къейдзава. 

Уьлкведин гележег, халкьдин аслу туширвал, азадвал, къудратлувал, хушбахт­лувал акьалтзавай несилдиз ватанпересвилин тербия гунихъ галаз алакъалу я. Къе­нин несилди лагьайтIа, и кар Украинада кьиле тухузвай махсус серенжемда тес­тикьарзава.  Миллетбазрихъ галаз  женгериз чи аскерар Государстводин пайдах цава кьуна физва.

Пайдахдин бине Урусатдин пачагь Алексей Михайловича кутуна. 1668-йисан 9-апрелдиз махсус буйругъдалди са шумуд­ жуьредин рангунин парчаяр гъана ва юкIвар-чипIер ягъайдалай гуьгъуьниз та­лукь указар акъудна. Куьгьне Урусатда пайдахдин пуд рангуниз ихьтин метлеб гузвай: лацу ранг — акьалтIай намуслувал ва ачухвал; вили ранг — вафалувал, дуьзвал, михьивал ва эдебдин михьивал; яру ранг — викIегьвал, жуьрэтлувал, мергьяматлувал.

Адет тирвал, уьлкведин вири регионра Россиядин пайдахдин йикъаз талукь жуьреба-жуьре мярекатар кьиле фена. Дагъус­танни къерехда акъвазнач. “Зи уьлкведин рангар”  акцияда республикадин гзаф агьа­лийри иштиракна. Жегьилри 15х20 метрдин гьяркьуьвални яргъивал алай пайдахар Нарын-къеледал, Казбек райондин яргъи муькъвел, Тарки-Тау дагъда, меркездин паркуна, Избербашда ачухна. Урус чIалан ва культурадин центрадин иштираквал аваз республикадин аялрин бахчайра Пайдахдин суварар тешкилна. Республикадин жегьил ватанпересрин “Ватан” клубдани итижлу мярекат кьиле фена.

Хийир Эмиров