Чеперин хуьре са мярекатдилай кьулухъ  Варидин  Шагьбано­ва  (ада 1989-йисалай инихъ хуьруьн культу­радин кIвалин директорвиле кIвалах­зава) чаз хуьруьн музейдиз теклифна. Музей, адаз халкьдин милли культу­радинни адетрин центр лагьай­тIани жеда, СДК-дин куьгьне дараматда ава. Им секуь кваз эцигнавай къванцин мягькем са мертебадин дарамат я. Яргъи, гуьтIуь дегьлиз, тамашачийрин зал (ацукьдай иски скамейкаяр са пипIе кIватIнава), кутугай сегьне ава. Ам 1954-йисуз хуьруьн хипехъан­ви­лин Карл Марксан тIварунихъ галай колхоздин (предсе­датель Ярали Яралиев тир) такьатрихъ эцигна. СССР чкIидалди кино-концерт, хуьруьн куьльтурадин уьмуьрдин гьар жуьре мярекатар тешкилзавай гурлу чка гуьгъуьнлай яд атIай регъв хьиз амукьна.

— Культурадин кIвалин директорвиле кIвалахиз хьайи сифте йисара хуьре жемят къалин тир, культурадин серенжемар пара жедай. Кими-эксиквилер туькIуьр хъийиз, райондин ва респуб­ликадин мярекатрани иштиракиз, зун ашкъи-гьевесдивди алахъзавай. Гьа чIа­вуз за “Чеперин дагъ­лар” тIвар алаз жуван хизандин ансамблни тешкилна. Хизандин ансамбль чаз фадлай авайди тир, за давамар хъувуна. Рагьметлу Амруллагь бубадини (ам хъсан музыкант, далдамчи тир) чун — аялар — халкьдин милли музалатар ягъиз вердишарна, хуьре хизандин сифте ансамбль яратмишна. РикIел алама, хуьруьнбуру чпин мехъеррикни, маса шад межлисрикни теклифиз, райондин ва республикадин мярекатрани иштиракиз, чун машгьур хьанвай. Ги­ла гзаф жегьилар шегьеррихъ алатиз, хуьре жемят тIимил хьанватIани, календардин сувариз талукь тир мярекатар за жувалай алакьдайвал кьиле тухузва­, — суьгьбетзава Варидин Шагьбанова.

Хизандин ансамблдикай ихтилат кватайла, къейд ийин, алай вахтунда Варидинан хизандай са шумуда культурадин хилен устад пешекарар яз кIва­лахзава. Хизандин кьил вич хъсан чIа­гъанчи, адан уьмуьрдин юлдаш Назлу районда машгьур манидар я. Хва Асланжиди, Махачкъалада музучилище, Нальчикда искусствойрин институт акьал­тIарна, республикадин халкьдин милли алатрин оркестрдин солиствиле кIвалахзава. Муькуь гада ва рушни хуьре хъсан музыкантар я.

— Варидин стха, дагъдин хуьре культурадин хилен важиблу кIвалах кьиле тухунай, жемят культурадик шерик авунай вун пара сагърай. Чаз вуна тешкилнавай хуьруьн музейдикай ихтилатна кIанзавай.

— Эхиримжи йисара хуьруьн клубдиз инсанар техкъвез (дугъри я, ана чимивал, девирдин истемишунрив кьур къулай шартIар авач) акурла, культурадал рикI алай инсан яз, завай къайгъусузвализ хьанач. Жуван хизандин куьмекдалди къадим хуьруьн тарих, материалринни алатрин ва руьгьдин культура, ирс квахь тавун патал клубдин залда куьгьне къаб-къажах, кьилди ксарин архив­рин документарни шикилар, гъиле гьатай кьван куьгьне маса шейэр ва тарихдин делилар кIватIиз эгечIна. И кар акурла, хуьруьн жемятдини гъил хкажна, чеб пара кьадар сагърай! Нетижада кьуд-вад йисан къене культурадин кIвал акваз-такваз хуьруьн девлетлу музейдиз, милли культурадинни адетрин центрадиз элкъвена. Алай вахтунда ина 600-дав агакьна надир экспонатар ава. Пата­рай хквезвай хуьруьнэгьлияр, мугьманар музейдиз тамаш тавуна хъфидач. Абуруз пара бегенмиш я ва бязибуру чпин хушуналди цIийи-цIийи экспона­тар­ни (чи куьгьне кIвалера ишлемиш тех­йиз гадарнавай абур авачиз туш) гъизва.­

Чеперин музей гьакъикъатдани халкьдинди хьанва, гьикI лагьайтIа, адан ядигарар, экспозицийрин фонд жемятдин умуми къуватралди арадиз къвезва. Са залда хуьруьн къадим тарихдинни культурадин шагьидар тир шейэр кIватI­нава. Алатай са шумуд асиррилайни несилрилай амай надир шейэр — хуьруьн майишатдинни яшайишдин алатар, гъилин-тупIун сеняткарвилерин ядигарар, кIвалин къаб-къажах, кьилдин ксарин хсуси затIар, документар… Гьардаз вичин тарих, кьисмет авай абурал гьар садан фикир желб жезва. Ина гьар са шейиниз, гъиле кьуна, килигдай, ахтармишдай мумкинвал ава. ИкI,  къвезвайбур гуя чкадин чан алай тарихдик шерик жезва.

Чеперин музейдин сагьиб Варидин Шагьбанован зегьмет тарифуниз лайихлу я. Музейдин кIвалахдикай, итижлу гьар са экспонатдикай рикIиз таъсирдай тегьерда итижлудаказ суьгьбетзава ада. Баркалла!

Хуьре музей хьун лап важиблу кар, ам милли тарихдихъ, культурадинни гъи­лин — тупIун сеняткарвилерихъ, бу­бай­рин баркаллу адетрихъ галаз таниш жедай, халкьдин руьгьдинни материалрин ирсиниз гьуьрметдай, жегьилар ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишдай надир чка я. Ина аялрихъ галаз тарихдин тарсар, классдилай къеце серенжемар, гьакI хуьруьн машгьур ксарихъ галаз гуьруьшар кьиле тухунни ку­тугнава. ДекIени чи гьар са хуьре музей жен! Гьадалайни вилик, гьелбетда, хуьре культурадин кIвални кIанда. Чепе­рин хуьруькай рахайтIа, ина музейдиз кьилди са чка герек я, туш хьи, эцигна кIанда. Культурадин кIвал капитальнидаказ ремонтна, ам вичин метлебдив кьурвал кар­дик кухтаз хьанайтIа, хъсан тир.

Дашдемир Шерифалиев