Къецепатай эцигнавай сергьятрин шартIара хуьруьн майишат вилик тухун, гьасилзавай хуьруьн майишатдин продуктар артухарун, дурумлу экономика арадал гъун кьилин месэлайрикай садаз элкъвенва. СтIал Сулейманан районда­ и месэлаяр гьи гьалда ава? Карха­найра, лежбервилин ма­йишатрин, арендаторрин участокра чуьлдин кIвалахар гьикI кьиле физва? Хуьруьн майишатдин хиле райондин ви­лик гьихьтин везифаяр акъвазнава?

И ва хуьруьн майишатдихъ галаз алакъалу маса суалриз жавабар жагъурунин мураддалди чун райондин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин на­чальник  Къазиагьмед  Къазиагь­медовахъ  ва адан заместитель  Гьамидин  Абдулкъафаровахъ  галаз гуьруьшмиш хьана, гуьгъуьн­лай са шумуд майишатдиз фена. Эхиримжи вахтара районда и хел ви­лик тухуниз екез фикир гузва. Не­ти­жада райондихъ агалкьунарни жезва. Шаз 6563 тонн техил, 23800 тонн  емишар, 15292 тонн ципицIар, 34810 тонн салан майваяр, 6020 тонн картуфар, 2736 тонн як, 13520 тонн нек, 73,4 тонн сар ва 7 миллионни 135 агъзур кака гьасилна, 517 гектарда цIийи багълар ва 252 гектарда уьзуьмлухар кутуна. Вири и рекъемар 2020-йисанбурулай гзаф я.

2022-йисан бегьер патал карханайри, фермервилинни лежбервилин майишатри ва арендаторри 853 гектарда зулун магьсулар цанва. Абурукай 350 га лап хъсан, 503 —  ра­зивал ийиз жедай гьалда ава.

Алай йисан гатфаризни 170 гектарда къуьл, хейлин майданра картуфар, халияр, истивутар, серкер ва саланни бустандин маса няметар цана.

Райондин агьалийри чеб недай продуктралди таъминарунин мураддалди хсуси майишатра картуфар, чичIекар, келемар, чугъундурар, газарар… цанва. Идалайни гъей­­ри, хуьруьн майишатдин карханайри 35 гектардилай виниз майданра маса гун патал картуфар цанва. Гатун халияр ва къарпузар цанвай майданарни алатай йисаринбурулай гзаф я.

Гьелбетда, гьасилзавай продукциядин кьадар артух хьуниз миянардай шейэри екез таъсирзава. И кар фикирда кьуналди, зулун магьсулар цанвай 350 га никIериз 17,5 тонн, гатфарин къуьл цанвай 100 га никIериз 3,5 тонн,  картуфрин 120 га салариз 14 тонн, 715 га салариз 100 тонн миянардай шейэр вегьенва.

Хуьруьн майишатдин продуктар гьасилзавайбур дигидай целди вахт-вахтунда таъминарунихъни еке метлеб ава. И кар патал “Ашагастальский”, “Калаган” къаналрал ремонтрин, дуьз къайдадиз хкунин кIвалахар тамамарна. Хуьруьн ма­йи­шатдин продукция гьасилзавайбуру 64 километрдин ва хуьрерин администрацийри 28 километрдин къаналар чпин къуватралди ре­монт­на. Нетижада дигидай яд гьам карханайрал, гьамни арендаторрал, агьалийрал вахтунда ва бес кьадарда агакьзава. Алай вахтундани ва­цIара ва къаналра яд бес кьадар ава.

Идахъ галаз санал, районда яд стIал-стIал гудай къайда кардик кутазва. ИкI, алай вахтунда районда 1550 га багълариз, 490 га уьзуьмлухриз, 25 га картуфрин, 30 га халидин са­лариз яд стIал-стIал, векьерин 42 га чилериз марфадин къайдада гузва.

Зулун магьсулар цанвай ни­кIе­рилай гъейри, гатфарин чуьлдин кIва­лахар 3941 гектар багълара ва 1670 гектар уьзуьмлухрани кьиле тухванва.

Санлай къачурла, районда 2498 гектар багълар ава. Абурукай 1159 га — жегьил, 400 гектардилай виниз 2015-2022-йисара кутунвай интенсивный багълар я.

Алай вахтунда багълара чIуру хъчар тергзава, ятар гузва.

Гатфариз, план 219 га яз, 681 гек­тарда цIийи багълар кутуна. Абу­ру­кай­ 158 га ичин ва маса емишрин, 486 га шуьмягърин ва 37 га хъархъун­ тарарин адетдин технологиядалди ку­тунвай багълар я. Кьилди къачур­тIа, “Полоса” ООО-дихъ 565 га (ичерин, пIинийрин, чуьхверрин ва маса емишрин), “Восход” ООО-дихъ 86 га шуьмягърин, “Зардиян” ООО-дихъ­ 30 га хъархъун тарарин багълар ава.

1600 гектардин багълара яд стIал-стIал гудай къайда кардик ку­тунва.

Идахъ галаз санал, районда цIийи багълар кутунизни гьазурвилер аквазва. 15 гектарда чил дерин­дай къарагъарнава, и кар давамарни ийизва. Алай йисан зулухъай 800 гектардилай виниз майданра цIийи багълар кутун планламишнава.

Агротехникадин серенжемар уьзуьмлухрани кьиле тухузва. Кьил­ди къачуртIа, уьзуьмлухра жер­гейрин араяр цанва, ятар ганва,  миянардай шейэр вегьенва, азаррин ва зиянкар гьашаратрин аксина дарманар янава.

489 гектардин уьзуьмлухра яд стIал-стIал гудай къурулуш кардик кутунва, “Зардиян” ООО-да 80 га уьзуьмлухра и къурулуш кардик кутунин кIвалахар кьиле тухузва.

Алай йисан гатфарихъай 169 гектарда цIийи уьзуьмлухар кутуна: “Дербент-Агро” (110 га), “Гюльгери — вацI” (38 га), “Наврузалиев” КФХ (6,5 га) ва “Садыкова Ф.П.” (11,5 га).

— Гад алукьнава, — лугьузва Къазиагьмед Къазиагьмедова. — Гад чуьлдин кIвалахрин къизгъин вахт я. Уьзуьмлухрани багълара, никIе­рани салара ва производстводин маса хилера агротехникадин серенжемар кьиле тухун давамарунихъ галаз санал, карханайрин зегьметчияр, арендаторар бязи салан майваяр, некьияр, пIинияр кIватI хъувунивни эгечIнава, общественный мал-къара патал алафар гьазурзава. И кIвалахарни графикдин вахтарал амал авуна кьиле тухузва.

Некьияр гегьенш майданра Герейханован хуьруьн мулкунал гьасилзава. Хъсан еридин, экологиядин жигьетдай михьи тир некьийрихъ муьштерийрин патай еке игьтияж ава.

Эхиримжи йисара районда малдарвални йигиндаказ виликди физва. И кардиз “АлиЯк”, “Горец” ООО-ри екез куьмек гузва.

Районда мал-къарадиз тух кьуьд тешкилунизни фикир гузва. Карханайрихъ 474 га векьин уьруьшар (94 га — гзаф йисарин, 380 га — са йисан векьерин) ава. Векьер гьакIни усадьбайрин участокрай, багъларай, арендаторрин участокрайни язава. “Горец” ООО-да икь­ван­ чIавалди 250 тонндилай виниз сенаж гьазурнава.

УСХиП-дин кьилин пешекарри лагьайвал, алай вахтунда уьруьшра, арендаторрин участокра къалин ва хъсандиз хкаж хьанвай векьер ава. Гьавиляй алай йисуз шазандалай гзаф, 32000 тонндилай тIимил тушиз векъи алаф гьазурун пландик кутунва.

Чуьлдин кIвалахрал машгъул тир карханайрин, фермервилинни лежбервилин майишатрин зегьметчийрихъ, арендаторрихъ элкъвена,  лугьуз кIанзава: квез къуватар хьурай, халкьдин суфра берекатлу ийиз­вайбур!

Хазран Кьасумов