Алатай гьафтеда “Дагъустан” РИА-дин майдандал алай вахтунда  агьалияр патал илла­ки важиблубурукай сад тир яшайишдин кIва­лер пулсуздаказ газламишунин  месэла­ди­кай рахана. Республикадин журналистрихъ галаз хьайи гуьруьшдал “Газпром газораспределение Дагестан”  ООО-дин  руководитель Олег Чиглинцев ва Росреестрдин РД-да авай Управленидин кьил Арсен Пирмегьамедов атанвай. Абуру “Яшайишдин кIва­лер газламишун” программадин кьетIенви­ле­рикай ва ам республикадин мулкунал уьмуьрдиз кечирмишзавай гьалдикай суьгьбетна.

РикIел хкин, 2021-йисан апрелдиз, РФ-дин Президент Владимир Путина уьлкведин агьалийри чпин шегьеррилай къерехда авай кIва­лер­ газдин линийрихъ галкIуру­най  гьакъи гун лазим туширдакай лагьанай. Ада Федеральный Собранидиз рекье тур Чарче  2021-2022-йисарин вахтунда хуьрерин (поселокрин) къенепатан газопроводрик гал­кIур тавунвай кIвалер  газламишунин гьерекатдик йигинвал кутун тапшурмишна. Идалай гуьгъуь­низ гьукуматди агьалийрин гьакъи гала­чиз тади гьалда газламишунин “рекьерин карта” тестикьарна. Газдин магистралар чIугунин кар­да жезвай харжияр Газпромдиз вичин хивез къачун теклифнай. Алатай йисан 1-июндиз РФ-дин Госдумади “Россия­дин Федера­ция газламишунин гьа­къиндай” закондик кухтунвай  де­гишвилер тамамдаказ кьабулна.

Пулсуздаказ газламишун вуч ла­­гьай чIал я, нивай адак умуд кутаз жеда ва и кар патал вуч авун ла­зим я? Инал ихтилат физвайди  2020-йисан 1-январдин делилралди шегьердин ва я поселокдин (хуьруьн) къенепатан жуьредин газ пайдай сетар тухванвай  мулка­рикай я. И чкаяр тамамдаказ газламишун патал “догазификациядин” программа туь­кIуьрнава. Амма, са кар къейд авун важиблу я: пулсуздаказ газдин турбаяр анжах иесидин участокдин сергьятдал кьван тухузва. Къенепатан, яни и ва я ма­са касдин хсусиятда авай чкаяр газ­ламишуниз акъатзавай харжияр анин иесидин хиве жеда.

Олег Чиглинцева хабар гайивал, “Социальная газификация” программадин сергьятра аваз республикада къенин йикъалди 167 кIва­лин патав кьван  газ гъанва.

“Чна  гьар са объектдиз талукь тир план-график туькIуьрнава, адан бинедаллаз республикада газламишунин кIвалах кьиле ту­хузва­. Къенин юкъуз адак 2147 кIвал-майишат акатзава ва и план, гьелбетда, агакьзавай арзайрилай аслу яз, гьар юкъуз дегиш жезва. Прог­рам­ма уьмуьрдиз кечирмишунин не­тижада республикада 167 кIва­лив­ газ агакьарнава”, — лагьана ада.

Компаниядин руководителди къейд авурвал, вири кIвалахар  газламишунин Сад тир оператордин такьатрихъди ийизва. Им ла­­гьайтIа, и программадин асул кьетIенвал я.

“Чи гьисабунралди, гзаф яр­гъал­ тушир мензилдиз газдин турба­ чIугуниз идалай вилик агьалиди тахминан 160 агъзур манат  харжза­вайди тир. Гила и пул  кьенят хьуни­лай гъейри, чкадин властдин ор­ганри  ийизвай чалишмишвилерални акъвазиз кIанзава. Месела, Да­гъустандин зегьметдин ва яша­йишдин рекьяй вилик финин министерстводи тIимил таъминвал авай хизанриз гузвай эвездин такьатрин кьадарни тестикьарнава. ИкI, ихьтин хизанривай чилин участокдин къенепатан кIвалахар тамамаруниз ва газдин тадаракар маса къачуниз, абур лазим чкадал тайинаруниз ийизвай харжийрикай  тахминан 90 агъзур манат эвез хъийиз же­да”, — гъавурда туна газдин идарадин  руководителди.

“Газпром газораспределение Дагестан” ООО-дин делилралди, къенин йикъалди эхирдалди газламишунин программада иштиракуниз талукь тахминан 2,7 агъзур ар­за атанва. Абурукай 400-дав агакь­на арзаяр, агьалийри иесивилин ихтиярар регистрация тавунваз хьун себеб яз, элкъуьр хъувунва.

Идан патахъай баянар Арсен Пирмегьа­медова гана: “Гьайиф хьи, Дагъустанда кIва­лин ва чилин иесидив вич хсусиятчи тирди тестикьарзавай документар тахьун халисан четин месэладиз элкъвенва. Догазификациядин  прог­раммада иштиракун патал­ ла­гьайтIа, документар къайдада хьун важиблу я. Яни юзан тийидай эменнидин объ­ектриз талукь делилар Государстводин сад тир реестрда (ЕГРН) хьана кIанда. Гзаф вах­тара чун иесиди­ вичин хсу­сиятда авай чи­лел кIвал эциг­на­вай, амма а кIвал талукь тир къайдада регистрация тавунвай дуьшуьшрал гьалт­­зава. Идахъ галаз ала­къалу яз Уп­рав­лениди махсус къарар кьабулнава. Адан ­би­не­дал­лаз законлу  сергьятра аваз регистрация ийидай вахт 7 йикъалай 3 йи­къал кьван куьруь авунва, и кIва­л­ах вични кьезил къайдада тамамариз жедайвал авунва. Нетижада агьалидивай, вахт квадар тавуна, догазификациядин программадик эке­чIиз  жеда”.

А.Пирмегьамедова хабар гайивал, 15-февралдилай 15-июндалди Росреестрдин РД-да авай Управленидиз юзан тийидай эменнидин и ва я маса объектдиз пулсуздаказ газламишунин программада иштиракдай  ихтиярар аватIа ахтармишун патал 1661 арза агакьна­. Объ­ектар ахтармишайла, малум хьайивал, анжах 772 объектдиз талукь документар законлу къайдада туькIуьрнава. Ада гъавурда турвал, чIехи пай дуьшуьшра иесивилин ихтиярар тестикьарзавай документриз талукь месэлада важиблу роль чкадин самоуправленидин органри къугъвазва.

“Муниципалитетра авай талукь тир къуллугъчийриз,  майишатдиз талукь ктабра (похозяйственная книга)  авай делилрал бинеламиш хьана, кIвалин гьакъиндай лазим тир умуми делилар гудай ва абур герек маса до­куменрихъ галаз санал электронный къайдада Росреестрдиз ракъурдай ихтияр ава. И делилрин куьмекдалди чавай иеси­дин хсусиятчивилин ихтиярар ре­гистрация ийиз жеда”, — къейдна Пирмегьамедова.

Къейд ийин, Дагъустан Республикадин районриз (хуьрериз)  тIе­бии  газ  гъиз сифте башламишай 90-йисарилай инихъ гзаф вахт алатнава. Гьелбетда, кьакьан дагъларин  ре­ги­ондин шартIара и кар кьилиз акъудун четин, бязи вахтара­ гьатта мумкин тушир кIва­лах­диз­ни элкъвена. Амма сифтебурукай яз газламишнавай ва арандин мулкунал алай Мегьарамдхуьруьн райондин Азадогъли хуьр, амай ви­ри­бурукай хкатна, тек сад яз тIе­­бии  газ авачиз амукьун аламатдин, гьат­­та гъавурда гьат тийидай кар я. Ме­сэладин патахъай гзаф сеферра арзаярни кхьенай, депутатри вини дережайрани къейд авунай, макъалаярни чапнай. Амма гьалар, малум хьайивал, къени са акьван де­гиш хьанвач: ракьун рекьи кьве патал пайнавай ва вичин мулкунилай газдин магистралдин турба физвай и хуьруьн са паюнилай гзаф  кьван агьа­лийри пичера къени кIа­расар кузва. И кардин “сир” вуч я ла­­гьай суал чна пресс-кон­ферен­циядал газдин идарадин руководителдизни, хуьруьн агьалийризни га­на. Жавабар гьар жуьрединбур хьана: газдин  системада  Азадогъли газламишнавай хуьр яз къалурнава, хуьруьн агьалийри лагьайтIа, гьакимрилай арза-ферзе ийизва. Гьар гьикI ятIани, гьа­къи­къат сад я: вичин кIвалин  (ма­йишатдин сергьятдив) газ агакь тавунвай агьа­лийриз, кардик кутунвай программадикай менфят къачу­на, вичин гьакъиндай арза, маса кас арада авачиз, рекье твадай мумкинвал ава.

Программадик экечIун патал вуч авун лазим я?

Сифтени-сифте, агьалийри  чпин хуьруьн гьакъиндай делилар, Россиядин Федерация газламишунин сад тир оператордин (ЕОГ) офи­циальный портал (connectgas.ru)­  ачухна, ахтармишна (хуьруьн адрес кхьена) кIан­да. Эгер хуьр прог­раммадик кутунва­тIа, сайт­дин махсус чин ачухун ва талукь къайдада арза рекье тун лазим я. Арза гьакI­ни “Госуслуги” сайтдин куьмекдалди ва я “Зи доку­мен­тар” МФЦ-да гуз жеда. Са йикъан вахтунда  арзадиз килигда ва, эгер ам регистрация авур­тIа, агьалидин электронный адресдиз нумраяр къалурнавай чар хкведа. Идалай гуьгъуьниз документар ахтармишда.

Лазим тир документар: паспортдин делилар, капитальный эцигунрин объектдин ва ам алай чилин иеси тирди тестикьарзавай документ, СНИЛС, ИНН, са сятда харж ийиз­вай газдин кьадар (эгер ам 7 кубометрдилай гзаф хьун мумкин ятIа), алакъа хуьдай телефондин нумра.

Арза регистрация авурдалай кьулухъ 30 йикъан вахтунда газламишунин  гьакъиндай икьрардин проект гьазур тирдакай хабар гуда. Эгер и вахтунда и ва я маса себебар аваз арза элкъуьрайтIа, адан гьакъиндай ва себебрикай квез хабар гуда.

Гуьгъуьнин камар технический мумкинвилер тайинарун, икьрар кутIунун, кIвал гьа­зурун­ ва нетижада газдин турбадихъ гал­кIу­рун жеда.

Мад сеферда къейд ийин: пулсуздаказ газ­ламишуникай рахадайла, ихтилат физвайди анжах куь кIвалин (чилин) сергьятрив агакьаруникай я. Къенепатан харжияр иесидин хиве ава.

Месэладиз талукь яз арадал къвезвай ви­ри суалриз тамам жавабар  винидихъ къалурнавай сайтдай жагъуриз жеда. Ида­лай­­ни­ гъейри, газдин идарайрин пулсуздаказ зенг ийиз жедай кузвай линияр кардик ква —  8-800-101-00-04; 8-8722-67-28-88.

Эхирдайни эвер гуз кIанзава: эгер куь кIвал-хсуси майишат газдин линийрик ку­тун­вачтIа, идакай талукь тир идарайриз делилар рекье тур, уьлкведин мулкунал кардик кутунвай пулсуздаказ газламишунин гьерекатдик экечI. И кар патал лазимди анжах  телефон (смартфон) ва  интернет я.

Жасмина Саидова