Малум тирвал, зегьметдин законодательстводик кухтунвай дегишвилер алай йисан 1-январдилай къуватда гьатнава. Абурукай виридалайни кар алайбур МРОТ (зегьметдиз гьакъи гунин кIанин кьадар), бюджетдин хиле зегьмет чIуг­ваз­вайбурун бязи категорийрин мажиб хкажун ва зегьметдин госинспекторри ахтармишунар кьиле тухунин къайдайра дегишвилер тун я.

МРОТ хкажун

2018-йисан 1-январдилай зегьметдиз гьакъи гунин кIанин кьадарди 9 489 манат тешкилзава. Россиядин Федерациядин Зегьметдин кодексдин 133-статьядал асаслу яз, вацра кIвалахдин вахтунда тамамвилелди кардик хьайи ва нормаяр (вичин хиве тунвай кIвалахдин везифаяр) кьилиз акъудай работникдиз гузвай пулдин кьадар МРОТ-дилай тIимил хьана кIандач. Идахъ галаз алакъалу яз вичин къуллугъчийриз цIийи МРОТ-дилай тIимил кьадарда аваз мажиб гузвай кIва­лахдалди таъминарзавайда (работодатель) ам 2018-йисан 1-январдилай хкажун лазим я. Гьа са вахтунда иник са бязи ксар акатзавач. Кьилди къачуртIа, тамам юкъуз кIвалах тийизвайбурун мажиб  сятерин ва я кьилиз акъуднавай кIвалахдин кьадардиз (РФ-дин Зегьметдин кодексдин 93-статья)  килигна гуда. Гьа са вахтунда кьве чкада кIвалахзавайбурун (по совместительству) зегьметдин гьакъини тамамарнавай кIвалахдилай ва я зегьметдин икьрарда къалурнавай маса шартIа­рилай (РФ-дин Зегьметдин кодексдин 285-статья) аслу яз тайинарда.

2018-йисан 1-майдилай МРОТ яшамиш хьун патал чарасузди тир пулунин кьадардиз  барабар жеда, яни МРОТ-дин кьадарди 11 163 манат тешкилда.

МРОТ-ди мажибдин кьадардиз таъсирзавайвилихъ галаз сад хьиз, адалай яша­йишдин рекьяй гузвай са жерге пу­лар­ни, гьа гьисабдай яз вахтуналди зегьметдиз къабил туширвиляй, аялдик хьу­най­ ва аял хунай, аялдихъ гелкъуьнай гьар­ вацра гузвай пулунин кьадарни аслу я.

Мажиб индексация авун

“Федеральный бюджетдин такьатар кардик кутунин барадай асул къурулушар тир федеральный органри, государстводин федеральный идарайри 2018-йисан     1-январдилай чпин гъилик квай идарайрин работникрин мажибар хкажунин гьакъиндай” РФ-дин Гьукуматдин 2017-йисан 6-де­кабрдин 2716-нумрадин тапшуругъдалди федеральный бюджетникрин зегьметдин гьакъи 2018-йисан 1-январдилай 4% хкажун лазим я. Абурун жергеда феде­ральный вири идарайрин-автономный, бюджетдин ва казённый- работникар ава. Идалайни гъейри, пул хкажнавайбурук федеральный госкъуллугърин работникар, аскервилин частарин гражданвилин персонал, исполнительный властдин федеральный органрин, чпе военный ва адахъ галаз барабарнавай къуллугъ кьиле тухун закондалди къалурнавай идарайрин ва подразделенийрин, чпин зегьметдиз гьакъи федеральный госидарайрин работникрин Сад тир тарифдин сеткадин бинедаллаз гузвай работникар акатзава.

Зегьметдин госинспекцияди ахтармишунар кьиле тухунин къайдайра дегишвилер

“Зегьметдин законодательстводал ва зегьметдин праводин нормаяр квай маса нормативный правовой актарал амал авунай федеральный госгуьзчивал кьиле тухунин гьакъиндай Положенидик дегишвилер кутунин гьакъиндай” РФ-дин Гьукуматдин 2017-йисан 8-сентябрдин 1080-нумрадин къарардалди зегьметдин хиле федеральный государстводин гуьзчивал тухунин къайдада дегишвилер тунва. Зегьметдин Госинспекциядин органри пландин бинедаллаз ахтармишзавай кас (предмет) ахтармишунрин чарарик кутунвай суалар гуналди сергьятламиш жезва. Ахтармишунрин чарар-ибур зегьметдин законодательстводин тIалабунрин, гьакIни маса нормативный актарин, чпе зегьметдин праводин нормаяр авай виридалайни кар алай суалрин сиягьар я. Мисал яз, мажиб тайинаруниз ва ам гуниз, отпускдиз талукь ва икI масабур.

“Россиядин Федерациядин Гьукуматдин са бязи актара дегишвилер тунин гьа­къиндай” РФ-дин Гьукуматдин 2017-йисан­ 16-февралдин 197-нумрадин къарардалди дегишвилер тунва (абурал асаслу яз, зегьметдин хиле федеральный гуьзчивал хаталувал хьун мумкин тирди гьисаба кьунин къайда ишлемишуналди кьиле тухузва). Юридический къурулушрин (карханайрин, идарайрин), кьилдин карчийрин кIва­лах ва (ва я) абуру ишлемишзавай про­и­з­водстводин объектар хаталувал хьун мумкин тирвилин тайин категорияди­к ва я хаталувилин тайин классдик (категориядик) кутунин серенжем “Государстводин кьилдин жуьрейрин контроль (гуьзчи­вал) тешкилдайла, хаталувал хьун мум­кин­ тирди фикирда кьунин къайда ишлемишунин ва Россиядин Федерациядин Гьукуматдин са бязи актарик дегишвилер кутунин гьакъиндай” Россиядин Федерациядин Гьукуматдин 2016-йисан 17-августдин 806-нумрадин къарардал асаслу яз кьилиз акъудзава. И къайда зегьметдин госинспекторри ахтармишунардайла вири карханаяр хаталувилин дережадиз ки­лигна­ паюникай ва ахтармишунарни, и ва я маса тешкилат акатзавай хаталувилин группадиз килигна, кьиле тухуникай ибарат я.

КIвалах гузвайбуруз (работодатель)-юридический къурулушриз ва работодателриз-кьилдин ксариз тайинарнавай къайдада кьилдин карчияр яз регистрация авунвай ва  карчивилин кIвалах, юридический къурулуш арадал гъун тавуна, кьилиз акъуд­завайбуруз талукь яз пландин бинедаллаз кьиле тухудай ахтармишунар агъа­дихъ галай вахт арада аваз тикрар жеда:

— лап виниз тир хаталувал авай категория патал-кьве йисалай са сеферда;

— са кьадардин  хаталувал авай ка­тегория патал — 3 йисалай са сеферда;

— юкьван жуьредин хаталувал авай категория патал — 5 йисалай са се­­ферда;

— винизди тушир хаталувал авай ка­­тегория патал — 6 йисалай са сеферда­.

Чпин кIвалах агъа кIанин хаталувал авай категориядик акатзавай юридический къурулушдиз ва я кьилдин карчидиз талукь яз ахтармишунар кьиле тухузвач.

Зегьметдин ва агьалияр кIвалахдалди таъминарунин рекьяй Федеральный къуллугъдин  (rostrud.ru) официальный сайтда пландин бинедаллаз, чпин кIвалах лап виниз тир ва еке хаталувал авай категорийрик акатзавай юридический къурулушриз ва кьилдин карчийриз талукь яз ахтармишунар кьиле тухунин вахтарикай малуматдиз ахтармишунар кьиле тухун лазим тир йисалай вилик квай йисан 1-июлдал къведалди чка гуда ва ам къайдадик кваз хуьда.

Юридический къурулушдиз ва кьилдин карчидиз РФ-дин Гьукуматдин 2017-йисан 17-августдин 806-нумрадин Къарарда (винидихъ раижнава) къалурнавай къайдада государстводин гуьзчивалдай органриз адан кIвалахдиз талукь яз виликдай ганвай хаталувилин категория дегишарунин гьакъиндай арза гудай ихтияр ава.

Пландинбурулай къецяй тир ахтармишунрани дегишвилер гьатнава. Кьилди къачуртIа, абур кьиле тухудай делилрин сиягь гегьенш хьанва.  ИкI, исятда мажиб тайинарнавай вахтунда ва я ам тамамвилелди тагуниз, работникриз гана кIанзавай маса пулар тагуниз, зегьметдин законодательствода къалурнавайдалай тIимил кьадарда аваз мажиб гуниз, вич работникдинни работодателдин зегьметдин алакъаяр къайдада твазвайди тир зегьметдин договор  кутIунуникай кьил къакъудуниз, ам лагьайтIа лазим тегьерда ва я гражданвилинни праводин договор хьиз туь­кIуьруниз талукь яз хабар агакьун зегь­мет­дин госинспекторри пландилай къецяй тир ахтармишун кьиле тухун патал алава бине я.

Гъиле авай йисалай башламишна, пландин бинедаллаз ва пландилай къецяй яз ахтармишунрин  серенжемар кьиле тухудай вахтунда бедендин мумкинвилер сергьятламишнавай инсанрин ихтиярар  хуьниз артух фикир гуда. “Зегьметдин законодательстводал ва зегьметдин праводин нормаяр квай маса нормативный правовой актарал амал авунай федеральный госгуьзчивал кьиле тухунин гьакъиндай Положенидик дегишвилер кутунин гьакъиндай” РФ-дин Гьукуматдин 2017-йисан 22-ноябрдин 1409-нумрадин къарардалди зегьметдин рекьяй госинспекторри ахтармишунар, гьа гьисабдай яз инвалидриз кIвалахдин махсус чкаяр гун таъминаруниз ва кIвалах­завай хиле тайинарнавай тегьерда зегьметдин шартIар кьилиз акъудуниз талукьбурни, кьиле тухуда.

Суалар арадал атай вахтунда квевай Да­гъустан Республикада инсандин их­тия­рар хуьнин рекьяй Уполномоченныйдин агъадихъ галай адресда кардик квай Ап­па­ратдиз —  Махачкъала шегьер, Ленинан куьче, 2-нумрадин дарамат — атана ва я те­лефондин и нумрайриз — (8 722) 67-31-52; 67-31-38; 8 (928) 839 -52-41 зенгна, хабар гуз жеда.

РД-да инсандин ихтияррин рекьяй Уполномоченныйдин аппарат