ЭМИРКЪУЛИ ЭМИРЖАНОВАН — 120 ЙИС

Театрдин искусствода къемеди жанр жемятдин рикI алайбурукай сад я.  И жанрдин  актерар халкьдин арада гзаф фад машгьур жеда. Гьавиляй актеррикай парабур чпин гьунарар и рекьяй къалуриз алахъда. Амма тIебиатди гьар садаз ихьтин бажарагъ гудач.

Лезги театрдин тарихда сад лагьай къемеди актер, алай йисуз вич дидедиз хьайидалай инихъ 120 йис тамам жезвай Эмиркъули Эмиржанов я.  Хайи театрда кIвалахай 35 йисан вахтунда ада цIуд­рал­ди къаматар арадал гъана ва тамашачийрин патай гьуьрмет, авторитет къазанмишна.

Алатай девирра яшамиш хьайи гзаф сеняткаррикай хьиз, Э.Эмиржанован уьмуьрдинни яратмишунрин рекьикайни чав тIимил малуматар агакьнава. Авай гьа делилрини чаз адан уьмуьрдинни яратмишунрин рекьиз вил вегьедай мумкинвал гузва.

* * *

Э.Эмиржанов 1898-йисуз, чи къадим хуьрерикай сад тир Ахцегьа дерзичи Абдулгьаян хизанда дидедиз хьана. Сифте кIелиз-кхьиз хуьруьн фекьидивай чирна, гуьгъуьнай ада тIебии илимрин мектебра чирвилер къачун давамарнай.

1912-йисуз, 14 йис хьанвай жегьил гада яз, Эмиркъули Бакудиз фена, гьана бакъал­ туьквенда кIвалахдик экечIна. Амма хуьре вердиш хьанвай жегьил гададивай шегьердин залан шартIара яргъалди давам гуз хьанач. Са йисалай хайи хуьруьз хтана, ада вичин бубадин дерзичивилин цехда кIвалахиз гатIунна. Гьа са вахтунда ам хуьре авай “Ахцегьрин нурар” тIвар алай театрдин кIватIалдин кIвалахрани иштиракиз эгечIна.

Сифте яз Эмиркъули 1914-йисуз Л.Н.Тол­стоян “Сад лагьай чехирчи” пьеса­дин бинедаллаз эцигнава тамашада сегьнедал экъечIнай. Актерди вичин рикIел хкунра къалурзавайвал, адан и гьерекатдикай мукьва-кьилийриз гзаф хъел атанай ва ам абуру акьван гатанай хьи, факъирдивай цIуд юкъуз меселай къа­рагъиз хьаначир.

1915-йисуз Э.Эмиржанов, хизанрикай чинеба, кIваляй катна, Бакудиз фена ва гьана нафтIадин буругъра къаравулвиле кIва­лахиз эгечIна. Ина ада Сураханы поселокда авай лезгийрин театрдин труппадани иштиракзавай.

1916-йисуз Э.Эмиржанов мукьва-кьилийрин тIалабуналди мад Ахцегьиз хтана ва ада вичин бубадин дерзичивилин цехда кIвалахун давамарна. Ина, мукьва-кьилийрин кичIерар гуниз килиг тавуна, ада “Ахцегьрин нурар” труппадани иштирак хъийиз эгечIна. Адан ролар жуьреба-жуьребур ва чпел фикир желбдайбур тир. Сегьнеди жегьил артистдин къемедивилин бажарагъ ашкара авунай. Йисалай-суз адан устадвили цуьк акъуднай. Актерди гьам классикрин, гьамни вичин девирдин драматургрин эсеррин бинедаллаз эцигнавай тамашайра гзаф къаматар арадал гъанай. Ада гзафни — гзаф музыкадин къемедийра ва опереттайра иштиракзавай. Гьа икI, ада “Ам тахьурай, им хьурай” тамашада Мешеди Ибадан, “Аршин мал алан” тамашада Велидин, “Алмас” тамашада Мирзе Семендеран, “1905-йис” тамашада Имамвердидин, “ЦIун свас” тамашада Суьнмезан, “Периханум” тамашада Таптухан, “Эвленмиш хьун” (“Женитьба”) тамашада Подколесинан ва цIудралди маса ролар тамамарнай.

Э.Эмиржанов театрдин рекьяй кIелу­нар авунвай кас туширтIани, тIебиат­ди адаз къемеди артиствилин бажарагъ ганвай. Актерди гьар са роль рикIин сид­кьи­дай, чIехи гьевесдалди тамамардай. Адан образриз милли тав, кьетIенвал хас тир.

Э.Эмиржанован эхиримжи роль С.Рус­таман “Дурна” къемедада Дурсунанди хьанай. Ада арадал гъайи къаматар Лезги театрдин къизилдин фондуна гьатнава.

Э.Эмиржанов гзаф савадлу ва гегьенш чирвилер авай кас тир. Ам са кьадар пьесаяр таржума авунални машгъул хьанай. Адан таржумайрикай сад — Н.В.Гоголан “Эвленмиш хьун” пьеса — чав агакьнава.

Тамашачийрин рикI алай актер Э.Эмиржанов 1962-йисуз Ахцегьа рагьметдиз фе­на. Адан тIвар хайи халкьдин рикIера гьа­миша амукьда. Актердин 120 йисан юбилей чи вири лезги районра къейд авун кутугнава.

Эхирдай къейд ийиз кIанзава: актердикай чав малуматар агакьарайди адан хуьруьнви бажарагълу журналист Дашдемир Шерифалиев я. За адаз рикIин сидкьидай сагърай лугьузва.

Азиз Мирзебегов, филологиядин илимрин кандидат