Гафарин алемдай
Чаз чизвайвал, лезги чIала -хъан суффиксдин куьмекдалди асул гьисабдай инсандин пеше, кеспи ва я амалар къалурзавай гафар туькIуьрзава. Инсандин са тайин кьетIенвилиз, лишандиз килигна лугьудай бязи гафар туькIуьрдайлани, и суффиксдикай менфят къачузва.
Инал къалурнавай чичIехъан, чIурухъан, шимехъан пеше, кеспи къалурзавай гафарин сиягьдик акатзавач. Яни ибур -хъан суффиксдин адетдин метлеб къерехдиз акъатнавай дуьшуьшар я.
“ЧичIехъан” гаф зал сифте яз писатель Межид Гьажиеван “Им къван, имни терез” эсерда гьалтна: “Ам, кавални къуьнуьхъ галаз, чина цлан ранг аваз, тIанурдал алай куьсруьдик кIвачер кутуна, чичIехъандин рухни метIерал чIугуна, цIаяр къвезвайди хьиз, агаж хьана ацукьнавай”. Лугьун хьи, предложение кIелайдалай кьулухъ ихтилат физвай гафунин мана чир тахьана амукьзавач. Идалайни гъейри, метлеб чир хьун патал гафунин къурулушди куьмекзава. Итижлу делил ам я хьи, М.Гьажиева вичин романда ишлемишнавай и уьлчме чаз анжах М.Бабаханован лезги чIаланни урус чIалан гафаргандай жагъизва: чичIехъан — вид ворсистого паласа.
Лап гегьенш къатариз малум тушир “чIурухъан” гаф алим А.Гуьлмегьамедован баянрин гафарганда къалурнава: чIурухъан — цун тавуна амай, тунвай чилин мезре.
“Шимехъан” гафни фикир желбдайбурукай я. Шаир Исмихан Къадимова вичин “Чи аялвал пис дявейрин…” тIвар алай эсерда и гаф ишлемишнава: “Зегьерламиш жедай кIахар ирид юкъуз церик кутаз, Куьтен галаз кьве яцралди шимехъанра цайид я, дуст”. И гафунихъни зун чи гафарганра къекъвена. А.Гуьлмегьамедован, М.Бабаханован гафарганра къалурнавайвал, “шимехъан” гзаф шим квай чкадиз лугьуда. И гаф чи бязи дагълух хуьрерин агьалийри рахунра ишлемишзава.
К.Ферзалиев
