Макъаладин кьилиз акъуднавай суалди чи уьлкведа секинсуз ­ти­йиз­­­­вай садни авач жеди. Эхиримжи вахтара кьиле физвай вакъиайри неинки Россия, гьакI вири дуьнья дегишарзава. Тарихдиз вил вегьена килигайтIа, аквада хьи, ихьтин кризисдин гьалара жезвай  дегишвилерин нетижада чи уьлкве, михьи хьана, гъалиб ва гужлу жезвайди я. И сефердани гьакI хьун ­ви­лив­ хуьзва чна. Къенин йикъан четинвилер, зидвилер, гьамиша къвез­вай чIуру хабаррин, “фейкрин” заланвал эхзавай инсанрик секинсузвал кутазвай суалдиз жаваб яз, сабурлу инсанри лугьузва: “Умуд гьич садрани атIумир. Пакагьан югъ хъсанди хьуник умуд кутазва чна”. 

Мартдин вацран юкьвара Президент Владимир Путина вичин рахунра къейдна хьи, “алай вахтунда общество хаинрикай вич вичелай михьи жезва. И карди Россия анжах мягькемарда”. Регьберди къейд авуна хьи, “вад лагьай колонна”, пулар Россияда къазанмишиз, чеб руьгьдин рекьяй РагъакIи­дай пата авай, чпин фагьум-фикирдалди, чпин лукIвилин къанажагъдалди ана яшамиш жезвай россиявийрикай ибарат я. Президентди Урусатдин халкьдивай халис ватанпересар, хаинар вужар ятIа, чириз жедайди къейдна. И фикир ада, Украинада махсус серенжем тухунал нарази хьана, къецепатан уьлквейриз экъечIай (катай) “гъетериз”, тIвар-ван авай деятелриз талукь яз лагьайди тир.

Ватанпересвилинни хаинвилин месэладай чпин фикирар чIехи ма­са политикрини лагьана.

Уьлкведин парламентдин регьбер В.Володина къейд авуна: “Государстводин таъминвилел — акI  хьайила, халкьдин таъминвилел алайбуру адаз хаинвал авуртIа, абур культурадин, образованидин, здравоохраненидин ва маса хилерин бюджетдал алай идарайра регьбервал гудай къуллугърилай элячIун герек я. Чна министрривай кьетIен­диз хабар кьада ва кадрийрин гьакъиндай месэлаяр гьялунал кIевиз акъвазда”.

Россиядин Хатасузвилин Советдин регьбердин заместитель Дмитрий Медведева лагьана: “Ватан кIанибурун чинар лап жуьреба-жуьре я. Хаиндин чин гьамиша гьа сад жеда — хаиндин чин. Кьилинди — а чин тафаватлу авуна, вахтундамаз чирун я”. И цитатаяр за интернетдин официальный чешмейрай къачунва.

Уьлкведин гьукумдин чIехи къул­лугърал алай политикри лу­гьуз­вай и фикирар къенин юкъуз лап важиблубур я. Амма виридалайни гзаф Президент В.Путина вичин инанмишвиликай лагьай гафари умудлу ийизва. Зун а келимайрин гъа­­вурда икI акьуна: Россиядин халкь­дилай вуж халис ватанперес ятIа, вуж хаин ятIа, тайинариз алакь­зава. Халкьдиз ихтибар авуна кIан­да. Обществони михьи ва мягькем жеда. Са рахунни алач, гьахълу гафар я. Вилик физвай вири обществойрин хушбахтлувилин бинеда вирида ва сада-садаз ихтибарун ава. Инал, аквазвайвал, чи Президентди халкьдиз ихтибар ийизва.

Гьа са вахтунда халкьдиз хаинар вужар ятIа, фадлай чир хьанва. Вири жемятдин патахъай завай лугьуз жедач, амма гзафбурун фикирдалди, хайи Ватандиз хаинвал ийизвайбурун сиягьда сад лагьай чкадал коррупционерар ала. Культурадин, образованидин, медицинадин, илимдин ва бюджетдин маса хилерин идарайра кIвалахзавай деятелрин жергеда хаинар авач лу­гьуз жедач. Авазва. Месела, шко­­лаяр патал менфятсуз, чи халкьарин хъсан адетриз, чи обществодин даяхриз акси программаяр, учебникар, тарихдин ва литературадин учебникар — иллаки, пешекарсузвилелди туькIуьрзавайбур, чи руьгьдин, ахлакьдин ивирриз, ягь-намусдиз зарарлу кино-телефильмаяр, передачаяр гьазурзавайбур.

Бажарагъ аваз ва я авачиз, пулдинни телеканалрин куьмекдалди чпиз уьлкведа машгьурвал гъанвай, миллионралди гонорарар къачузвай эстрададин, телевиденидин “гъетеризни” гила са бязибуруз, къецепатан уьлквейриз куьч хьайила, хаинар лугьузва. Суал къвезва: а “гъетерикай” мус ва гьикI чаз чешне­ къалурдай ватанпересар хьанай — къе хаинар жез? Белки, са бажарагъни авачир абурун машгьурвал, ватанпересвал бинедилай гьа шоу-бизнесди гъиз хьайи миллионар тир­тIа? Зи фикирда авайбур кьилди-кьилдин “гъетер” я. Амма хци месэлайра обществодин, халкьдин интересар хуьн патал гьукум, чIехи чиновникар гьахълудаказ критика ийизвай, чпин намуслувал, лайихлувал хуьзвай эстрададин, искусстводин устадар чахъ гзаф авайди чир хьана кIанда. Абуруз хаинар лугьуз жедач.

Гьар гьикI ятIани, пулуни чпикай “ватанпересар” авур машгьур “гъетер” къецепатаз катуни обществодиз, гьелбетда, зарар гузва. Амма имидждин жигьетдай гузвай и зарар гьукумдин къурулушра ацукьнавай хаинри-коррупционерри гузвай зияндив гекъигизни жедач. Эвелни-эвел коррупционерри чпин чIуру кардалди гьукумдинни халкьдин арада авай, общество вири рекьерай вилик финин эвелимжи шартI тир ихтибарвилин гьалар къарсурзава.

Законсуз рекьералди миллиардар кIватIнавай, чIехи девлетар къецепатан уьлквейриз акъуднавай, чпин хизанар анра кефиятдик яшамиш жезвай ва чеб ватанпересар я лугьузвай девлетлуйри хаинвал ийизвачни? Чпин ферсузвал себеб яз, менфятлу са карни алакь тийиз, чIехи мажибар къачузвай къуллугъчийри хаинвал ийизвачни?

Президент Владимир Путина лагьай фикир рикIел хквезва: “Вад лагьай колонна”, пулар Россияда къазанмишиз, чеб руьгьдин рекьяй РагъакIидай пата авай, чпин фа­гьум­-фикирдалди, чпин лукIвилин къанажагъдалди ана яшамиш жезвай россиявийрикай ибарат я”. Гьайиф хьи, “вад лагьай колоннадин” жергейра чеб обществодин “элита” (вилик-кьилик квай сечме инсанар) яз гьисабзавай бязи чиновникар, политикар, гьукумдин векилар, культурадин ва илимдин деятелар, машгьур спортсменар, девлетлуяр ава.

Гьайиф хьи, и халисанди тушир, къалп “элитада” михьи инсандиз ку­туг тавур хесетрин, лайихсуз ерийрин, кьве чин алай инсанар, дасмалчияр, виниз тир марифатдинни ахлакьдин къайдаяр кваз такьазвайбурни гзаф ава. Гьа ихьтинбур я, РагъакIидай патан уьмуьрдин къайдайрал ашукь хьана, руьгьдин рекьяй абурун лукIвиле гьахьнавайбур. Ихьтинбурукай ватанпересар садрани жедач. Ихьтинбур — иллаки ялтахар, “чин чуьхуьдайбур” — гзаф авай чкада бажарагълу, рикI михьи, гьахълувал кIа­ни, чин кьун тавуна, вири авайвал лугьудай инсанриз кIвалахиз четин жеда.

Мадни гзаф гьайиф чIугвадай кар ам я хьи, чи обществодиз талукь важиблу къарарар, къанунар кьа­булуниз ихьтин, чпин хсуси хийир­дихъ ялзавай, къалп “элитадин” гъаразлу векилри гзаф таъсир ийиз­ва. Ахпа ахьтин къарарриз, халкьдин хийирдихъ галайбур туш лагьана, инсанар шаклувилелди та­­машда. Наразивал къалурдай ма­са мумкинвал амукь тавурла, обществода мад сеферда ихтибарсузвал арадал къведа. Гаф лугьудайла, кар ийидайла, дикъетлу, му­къаят хьана кIанда: ихтибарсузвал — им обществодин кIаникай физвай рагъул уьленрин ятар я. Гзаф хьайи­­ла, абур винел акьалтда.

Заз лугьуз кIанзавач хьи, винидихъ чун чпикай рахазвай вирида Ва­тандиз хаинвал ийизва, амма чпин аялрин гележегни абуру Россиядихъ галаз алакъалу ийизвач. Гьавиляй Европадин уьлквейра хсусият къачузва, бизнес кутазва, хиза­нар анра яшамиш жезва. Анра ру­софобияди цуьк ахъайнавайди, россия­вийриз душманриз хьиз килигзавайди гьисаба кьазвач. Къецепатан капиталистрин хсусиятда чи уьлкведин карханаяр гзаф ава. Абуру ина чпиз жезмай кьван гзаф къазанжияр алудзава. Маса мурадар ава абурухъ. Амма чи девлетлуйри, гьа жер­­­гедай яз чи СМИ-ра авай, миллионралди гонорарар къачузвай “гъетери” Францияда, Швейцарияда, Италияда ва маса уьлквейра хьиз, абуру — Европадин буржуйри Урусатда хизанар яшамиш жедай зурба дараматар къачузвач, я чпин аялар кIелиз чи вузриз рекье твазвач. Вучиз ятIа? Белки, инал кар мад гьа ватанпересвиле ава жеди. Я стхаяр, чи вузра кIелзавай чи жегьилар вири хилерай, иллаки дуьм-дуьз илимрай, математикадай, электроникадай международный конкурсра гьамиша гъалиб жез, кIвенкIвечи чкайрал жезвайди я эхир. Квез чизвачни бес?

Са кьуд-вад йис инлай вилик Президентди чпин капиталар къецепатан офшорриз акъуднавайбуруз а девлетар Россиядиз хкуниз эвер ганай. Амма виридаз ван атанач. Гила жуван Ватандиз хкун тавур олигархрин капиталар, санкцийрик кутуна, вахчуз кIвачин хьанва. Девлетлуйриз и сефердани государстводивай куьмек кIан жеда. Гьукумат санкцийрин басрухдик акатнавайбуруз куьмекдин гъил яргъи тавуна, гьелбетда, акъваздач. Суалар алайди са месэла я: “пулар Россияда къазанмишиз, чеб руьгьдин рекьяй РагъакIидай пата авай, чпин фагьум-фикирдалди, чпин лукIвилин къанажагъдалди ана яшамиш жезвай”, чеб “сечме инсанрай”, “элитадай” гьисабзавайбуруз чпин чка чир хьанатIа? Чеб “русофобвилин” РагъакIидай патаз эсиллагь герек авачирдан гъавурда акьунатIа? Тарс хьанатIа?

Умуд кутаз кIанзава, вири халкьдин девлетрин гьисабдай триллионрин иесияр хьанвай чи капиталистри гила чпин капиталар яхтаярни ма­харик жедай хьтин яшайишдин зурба хсуси дараматар, тавханаяр эцигун, къизилар кIватIун патал ваъ, инсанрин вилер ицитI тавуна, четинви­лер эхи ийиз, сабурлувал хуьзвай чи игит халкьдин дуланажагъ вини дережадиз хкажун, уьлкве яшайишдин жигьетдай кIвенкIве­чи общество хьун патал кардик кутада.

Абдулафис Исмаилов