Чи девирда кепекар авайди тир — 1, 2, 3, 5, 10, 20, 50. Са манатдилай 100 манатдал кьван чарчин пуларни авай. Ракьун манат авачир. Ахпа ракьун манатар акъатна, “юбилейнияр” я лугьуз.
СССР-чукIурайла, 500-1000-5000-дан чарар акъатна. СакIани пулуни вичин ери кьунач. Чарчин “яргъи” пулари ракьун кепекар чпин арадай акъудна, кепекрикай манатар авуна. Туьквенрини сад-вад касдин гъилера амай кепекарни кьабулзава. Абур кьабулдай ихтияр авач лугьузва. Пулар хьанач абур, палар хьана. Виликрай са кепекдихъ са спичка къвезвайди тиртIа, гила адан къимет са манат хьанва. Халкьариз пулар гузвай гьар жуьредин ведомствойра мажибрихъ кепекар гала эхир. Абур вучтинбур я? Са сеферда туьквендай са пачка пIапIрусар къачуна, жибинда авай манатрихъ — кепекрихъ. Заз са спичкани кIанзавай. Амма манат гумачир. За туьквенчидал 1000 манат авай гъил яргъи авуна.
“Килиг халу, жибинриз, са манат це, манат патал за ваз ам хирде ийидач, заз кепекар кIанзава”, лагьана ада. Ганач хьи, ганач. Зи кьулухъ галай са урус дишегьлиди дезгедал манат эцигна, це адаз спичка лагьана.
Зи регъуьвал акур дишегьлиди давамар хъувуна: “Чан бала, абур маса девирдин инсанар я, пулуниз Аллагь лугьузвай абурувай хъуьтIуьз живни тIалабиз жедач…”
Дуьз лагьайтIа, за гила фикирзава: дугъриданни, кепекни пул я кьван. Са миллионерди, пул гьисабдайла, са кепек кимиз миллион хьанач лугьуз, вичи-вич асмишналдай. Кепекдални кар ала кьван. АкI яз хьайила, вучиз чаз кепек пулдай аквазвач? Ам садани кваз кьан тийиз хьайила, вучиз Центрбанкди, къиметлу металл харж ийиз, абур акъудзава?
За меркезда кардик квай “Тарнаир” санаторийда ял язавай. Ацукьай чкайрал гьар сада, вичиз акур-такурдакай, кьилел атай дуьшуьшрикай суьгьбетар ийиз, вахт кечирмишзавай.
— Зи кьил акъатзавач, — суьгьбетдик экечIна Казбек райондин Дылым хуьряй тир Залимхан тIвар алай яшлу итим, — я стхаяр, чи гьукуматдин сиясатдай зи кьил акъатзавач. — Зун датIана “Хабарар” программадихъ яб акалзавай кас я. Куьне гила фикир це, лугьузва хьи, флан республикадиз, флан региондиз са вуч ятIани эцигун, халкьдин дуланажагъдин шартIар хъсанарун патал пулар ахъайзава. Абур са хсусиятдиз элкъуьрзава. Вучиз, нин ятIа, вуж ятIа, кьил акъудиз жезвачалда. Аламатдин кIвалахар я. Пул гьиниз фидайди я? Адан гуьгъуьна гьатдай кас жезвай хьтинди туш, заз чиз. Я туш, пул гьиниз фена лугьуз, суалар гузвайбурни гьаник къаришмиш жезвай хьтинди я.
Зун совхоздин кьилин бухгалтер тир. Йисан гьахъ-гьисаб гьазурзавай. Анжах тек са манат бес жезвачир. Чун бухгалтерарни галаз вад югъ хьанай а кими манат гьиниз фенатIа ахтармишиз. Жагъанач хьи, жагъанач. ЦСУ-дай, отчет це лугьуз, чи кьилел хар къурзавай. Эхирни за гузвай отчетдихъ жуван жибиндай кимизвай манат ахкална, вахкана. ЦСУ-дин начальник хъуьрена, ахпа ада лагьана: “Кьиле вун аваз куь совхоздихъ халисан пешекарар авайди хьиз аквазвач заз… Мад вучда, са манатдиз килигна, за квез туьмбуьгьар авун патал чIехибурал агакьардач. Къведай йисуз ихьтин отчет за кьабул хъийидач, чир хьухь”.
Гилан девирдин чIехи пай крарай зи кьил акъатзавач…
Заз са чайникда авай кепекар ава. Гьинизда? Къарачийрив металлоломдай вахкудани?
«Лезги Газет»
