Жедалда1
Жабраилди2 чIугур къелем3
Мугьаммадаз [ван жедалда],4
И жумла махлукьат алем5
Гьарусат6 майдан жедалда.
Вири эллер къахрагъайла7,
ГъвечIи-чIехи ахгакьайла,
Яхши-яман8 хкягъайла9,
Гьахъ терез-мизан10 жедалда.
Вай-гьал11 хьуй аси12 лукIариз,
Игьсан13 течир фасикьариз14, —
Хъсан тир муъмин15 ксариз
СиратI16 мизан кван17 жедалда18.
И аси лукIарин хъиляй
ЦIун гул19 акъатдалда чиляй.
Азаб гудай СиратIдилай
Жегьнемдин забан20 жедалда.
ТIе’атдиз21 муьтIуьгъ хьайитIа,
ШейтIандиз нянет гъайитIа,
Аллагьдиз табиъ22 гайитIа23,
Мугьаммад дарман24 жедалда.
Нефсиниз амал25 авуртIа,
Халикьдиз шел-хвал авуртIа,
Эхиратдихъ ял авуртIа,
Куьн Аллагьдиз кIан жедалда.
Етим Эмин, кьадач кьарар26:
Къизилгуьл, майвадин тарар,
Безетмишна женнет багълар, —
Гьана чаз девран27 жедалда.
___________________________
1 И шиирдин араб гьарфаралди кхьенвай са вариант чаз Гъ.Садыкъидин архивдай ва муькуь вариант ахцегьви Ш.Мирзоевавай гьатнава. Кьве вариантдани шиир 7 бендининди я. Чи фикирдалди, ам Эминан дуст мехкергъви Шихмегьамеда кхьенвай шиирдиз жаваб я. А шиирдай къедалди ихьтин бенд ашкара тир:
Ашукь жемир вун дуьньядин гьавадал,
ГъалатI хьана ви рикI пашман жеда, дуст.
КIанда лугьуз ихтибармир явадал,
Эхир са къуз кIеви душман жеда, дуст.
Гила чаз и бенд авай Шихмегьамедан шиирдин тамам, 10 бендиникай ибарат тир вариант Гъ.Садыкъидин архивдай гьатнава. Адан кьвед лагьай бендина ихьтин гафар ава:
Уьмуьр куьтягь хьана, ризкьи атIайла,
Малак-уль-мавт зайиф чандик ккIайла,
Нефес дар яз, чан гъаргъардиз атайла,
А чIавуз герек чаз иман жеда, дуст.
(Инал “малак-уль-мавт”, Ислам динда къалурнавайвал, инсандин чан вахчуз къведай малаик я.)
Амай бендерани мехкергъвиди Эхиратда вуч крар жедатIа, гьабурукай, вичиз якъиндаказ чидай касди лугьудай жуьреда “жеда” лугьуз, тестикьариз, кхьенва. Эмина лагьайтIа, Эхиратдин крарикай вичин шиирда абур “жедалда” лугьузва. Ихьтин тафават ялцугъвидини мехкергъвиди Эхиратдикай туькIуьрнавай шииррин арада ава. И шиирдин са вариант ичинви А.Рустамова виликдай чап авунай. Гила чаз ахцегьви Ш.Мирзоевавай гьатнавай ва вири бендер тамамдиз кIелнавай адан вариант, герек баянарни галаз, чна сифте яз газетда гузва.
2 Жабраил — мусурман динда кьилин кьуд малаикдикай сад (мусурманрин хейлин алимри адахъ малаикрин арада виридалайни кьилин дережа авайди тестикьарнава). Исламдин тарихдай малум тирвал, ада Аллагьдин буйругъдалди вири пайгъамбаррив вагьй (откровение: Къуръан, Таврат ва мсб.) агакьарна.
3 Къелем чIугун — инал: кьиле тун. Аквадай гьаларай, и цIарцIе Къуръандин 96-суьредикай ихтилат физва. А суьреда Жабраил малаикди Мугьаммад пайгъамбардиз “КIела!” гаф лагьана, аятар агакьарна лугьузва.
4 Ахцегьай гьатнавай шиирдин вариантда и цIар ихьтинди я: “Мугьаммадаз ракъай калам…” И шиир “герейлы” тIвар алай кIалубдинди я. Ихьтин кIалубдин шииррин сад лагьай бендинин кьвед лагьай цIарцIе герек тир кьуд лагьай цIарцIе авай хьтин рифма и цIарцIе авач. Чна и цIар герек тир рифма ва сад лагьай цIарцIе авай манадив кьадай мана жедайвал дегишарнава.
5 Жумла махлукьат алем — вири халкьнавай затIар санал.
6 Гьарусат/Гьарасат — Къияматдин юкъуз Аллагь-Таалади Эхиратда вири инсанар санал кIватI хъийидай майдандин тIвар.
7 Инал, мусурман диндин риваятра лугьузвайвал, вири инсанрал кьейидалай кьулухъ чан хкуникай ихтилат физва.
8 Яхши-яман — хъсан-пис.
9 Мусурман диндин риваятри лугьузвайвал, Къияматдин юкъуз инсанди чилел авур вири крарикай “хъсанбур” — терездин са, “писбур” муькуь хилел эцигна, абурун заланвал гекъигда.
10 Терез-мизан — мусурман диндин риваятра авай гьар са инсан Эхиратдиз акъатайла, ада и дуьньяда авур хъсан ва пис крар алцумдай терезар.
11 Вай-гьал — чIуру гьал.
12 Аси — гунагьар ийизвай.
13 Игьсан — хъсанвал.
14 Фасикь — динэгьлийрин фикирралди, пис кас.
15 Муъмин — Аллагьдихъ агъанвайди.
16 СиратI — мусурман диндин риваятра авай жегьеннемдин винелай эцигнавай муьгъ.
17 Мизан кван — инал къанундин хийир.
18 Ахцегьай гьатнавай шиирдин вариантда и цIар ихьтинди я: “СиратIал майдан жедалда…” Эмина сад лагьай бендина рифма патал ишлемишнавай “майдан” гаф инални ишлемишдачир. ГьакI хьайила, чна и цIарцIин винидихъ ганвай жуьре Гъ.Садыкъидин архивдай гьатнавай шиирдин вариантдин талукь чкадилай къачунва.
19 Гул — инал: тикдиз чиляй хкаж жезвай цIун цал.
20 Забан — мусурман диндин риваятра жегьеннемда цIаяр ийизвай ва инсанриз азабар гузвай 19 малаикдикай сад.
21 ТIе’ат — диндин къанунар.
22 Табиъ — инал: руьгь.
23 И цIарцIе 9-суьредин 111-аятдикай ихтилат физва. А аятда лугьузва хьи, Аллагьди муъминривай абурун чанар (руьгьер) ва мал-девлет “маса къачунва” ва Аллагьди Эхиратда абурун эвезда муъминриз женнет хиве кьунва
24 Дарман — инал: Эхиратда Аллагьдин вилик тереф хуьдайди.
25 Амал авун — муьтIуьгъ тахьана, алцурарун.
26 Кьарар — “кьарай” гафунин жуьре.
27 Девран — инал: хъсан уьмуьр.
(Етим Эминан и шиир чапдиз гьазурайди ва
адаз баянар гайиди Мансур Куьреви я)
