Бахтавар1
Вун Фелекди2 ширинна заз,
Таза жаван я бахтавар.
Гьар са чIавуз вун рикIеллаз,
Гьал перишан я, бахтавар.
Гуьзел, вун зи рикIелай фич,
Битмиш хьайи нуьгведин3 ич.
Вун туна, за гъейри4 яр гъич, —
Гуьгьуьлдиз кIан я, бахтавар.
Гуьзел ажайиб аквада,
ХупI зи гуьгьуьлди вун кьада!
Билбил хьиз ширин рахада,
Вун эрзиман5 я, бахтавар6.
Гуьзел Ифриз7, зи рикIин сир
Ахъайич на, хьайтIа ваз чир:
Даим8 вун я, — ая фикир9, —
Гьа ви сагъ чан я, бахтавар.
Къаш-къамат10 я гьар тегьердин:
Хуш сифет я, сив — шекердин,
Машааллагь, ви бегьердин11
Ажеб мизан12 я, бахтавар.
Завай13 яргъаз жемир, суна,
Зун икI сефил тамир вуна,
Гъейри яр мад кьамир вуна,
Минет, аман, я бахтавар14.
Етим гада15 хьана ажиз16
Вун паталди, гуьзел Ифриз.
Давасуз хьайи дердиниз
Себеб17 дарман я, бахтавар.
1855-1857
______________________________
1 И шиир 1928-йисуз Гь.Гьажибеговани адан дустари акъудай Е.Эминан шииррин кIватIалда 7 бендиникай ибарат тир ва тIвар алачир эсер хьиз сифте яз ганвай. 1941-йисуз М.Гьажиева туькIуьрай кIватIалда шиир “Бахтавар” тIвар алаз ва 7 бендининди яз акъуднавай. Гила чаз и эсердин 7 бендиникай ибарат тир вариант А.Шихсаидован архивдай гьатнава. Чаз гьат хъувунвай вариант, 1941-йисуз шиирдиз ганвай тIварни алаз, ам амай вариантрив гекъигна, чна газетда гузва.
2 Фелек — цавар, гъуцар, кьисмет.
3 Нуьгведин ич — ичерин яру ва еке са жуьре. Эминан девирда Къуба шегьердин патав гвай татрин Нуьге хуьре урусри гьар жуьре къелемрин питомник кутунвай. Гьадалай виликни а чка ичерин макан яз гьисабзавай. Аквадай гьаларай, “нуьгведин ичер” тIвар алай емишрин жуьре лезгийрин арада машгьур хьунин гьа хуьруьхъ галаз алакъа авай.
4 Гъейри — маса, чара.
5 Эрзиман — рикIин хиял.
6 И цIар 1941-йисан вариантда икI кхьенва: “Вун заз ширин я, бахтавар”. А.Шихсаидован архивдай гьат хъувунвай вариантда ам гафарин чкаяр дегишарна ганва: “Ширин заз вун я, бахтавар”. ЦIарцIин и кьве вариантдани бендинин эхиримжи цIарцIе рифма арадал гъизвай гаф авач. Герек тир рифма авай и цIарцIин вариант 1957-йисуз Н.Агьмедова акъудай и шиирдин вариантда ава ва чна инал гьам ганва.
7 Ифриз — фарс чIала “нур гузвайди” келимадин мана авай гаф. Эмина вичин ярдин тIвар шиир ван хьайибуруз ачух тахьурай лагьана, адан халис тIвар такьуна, вичин фикирдиз атай эпитет “ифриз” гаф тIвар хьиз ишлемишнава.
8 Даим — гьамиша.
9 Чаз гьатнавай вариантда и цIар и жуьреда кхьенва: “Даим вун я, — хьухь тIун ваз чир…” Амма цIарцIин и вариантда вилик квай цIарцIе рифма патал ганвай “ваз чир” келима тикрар жезва. И кар шиир чарчел кхьейдан гъалатI я: Эмина са келима рифма патал кьведра тикрардачир. Ихьтин тикрар жезвай келима тахьун патал чна и цIарцIин кьвед лагьай пай “ая фикир” келимадалди эвез авунва. А келима 1980-йисуз Гъ.Садыкъиди акъудай Е.Эминан шииррин кIватIалда авай и эсердин талукь чкадал ганва.
10 Къаш-къамат — буй, винел патан акунар.
11 Бегьер — инал: хурал алай “ичер”.
12 Ажайиб мизан (мизам) — инал: гуьрчег жерге.
13 Чаз гьатнавай шиирдин вариантда инал, гъалатI яз, “чавай” гаф кхьенва.
14 Чаз гьатнавай шиирдин вариантда и цIар икI кхьенва: “Зи ваз минет я, бахтавар…” И жуьредин цIарцIе гьар бендинин эхиримжи цIарцIе хьун герек тир рифма авач. Герек тир рифма авай и цIарцIин вариант 1957-йисуз Н.Агьмедова акъудай шиирдин вариантда ава ва чна инал гьам ганва.
15 Эхиримжи вахтара чапдай акъатзавай вариантра инал “Эмин” гаф кхьизва, амма чаз гила гьатнавай, 1928 ва 1931-йисара Гь.Гьажибегова акъудай вариантра инал “гада” гаф кхьенва.
16 Ажиз — инал герек тир рифмадив кьадай “ажуз” гафунин нугъатдин жуьре.
17 1941-йисалай инихъ акъатай и шиирдин вариантра инал “тIебиб” (духтур) гаф кхьенва, амма чаз гила гьатнавай, 1928 ва 1931-йисара Гь.Гьажибегова акъудай вариантра инал “себеб” гаф кхьенва. Чи фикирдалди, “себеб” гаф “дерт арадал гъайиди вич” келимадин манада инал кхьин дуьз я.
Етим Эминан и шиир чапдиз гьазурайди
ва адаз баянар гайиди Мансур Куьреви я
