Чаз тарихдай чизвайвал, Вирисоюздин оборонадин общество 1918-йисан майдин вацра Советрин гьукуматди кьабулай Декретдин бинедаллаз яратмишнай. Ок­тябрдин инкъилабдилай гуьгъуьниз со­ци­­а­лизмдин государство хуьн патал талукь къурулушарни герекзавай. И важиблу кардал гуь­гьуьл­лу­вилелди агьалияр желбдай, къа­­на­жагъдик ватанпересвилин гьиссер кутадай ва гзаф кьадар инсанриз военный рекьяй­ вердишвилер гудай организация тешкилна кIанзавай. ВОО-да 16 йисалай 40 йисалди яшда авай итимри вердишвилер къачун лазим тир. 1920-йисара общественный гьа ихьтин организацияр мад пайда хьана. 1927-йисан сифте кьилера оборонадихъ галаз ала­къалу общественный къурулушрикай са организация — ОСОАВИАХИМ тешкилна. Гуьгъуьнлай ам (1951-йис) ДОСААФ-диз элкъуьрна. Уьлкведин хатасузвал хуьнин кардик еке пай кутур и организациядин агалкьунар зурбабур, тарихдин метлеб авайбур  хьана.

1930-1950-йисара Советрин Союздин миллионралди инсанри чпиз военный рекьяй чирвилер, вердишвилер къачуна. Шегьерра, районра, хуьрера авиациядин, автомототранспортдин, радиодин, лишанар кьадай ва маса клубар, кружокар, секцияр кардик квай. Инсанри, анриз физ, хушвилелди чпиз военный кеспиярни чирзавай. Дуьньяда дяведик цIай кутазвай къуватар майдандиз экъечIайла, ОСОАВИАХИМ-ди артиллериядин, лишанар ягъунин, атлуйрин, гьуьлерин, автомобильный центраяр, школаяр ачухна. Гьа са вахтунда и организацияди запасда авай аскеррихъ галазни цIийи техника (авиациядин, химиядин, артиллериядин) чирдай курсар тешкилна.

Ватандин ЧIехи дяведин вилик тешкилай гьавадинни десантдин кьушунар та­мамвилелди ОСОАВИАХИМ-дин шко­лай­ра, центрайра вердишвилер къачур ксарикай ибарат тир. Гьавадин дяведин къуватрин школайриз анжах и обществода сифтегьан вердишвилер къачурбур кьабулзавай. Гитлеран чапхунчийри Советрин Союздал залум дяве илитIай варцара фронтдиз и обществода чирвилер къачур 7 миллиондилай ви­низ инсанар фенай. Идал алава яз, гьа обществода тербия къачурбуру партизанар, халкьдин ополченидин аскерар язни душмандиз ягъунар кьунай.

Дяведин йисара ОСОАВИАХИМ-дин организацийри кIватIай такьатрин куьмекдалди 19 авиаэскадрилья, танкарин 20 колонна ва агъзурралди маса жуьрейрин хейлин яракьар гьазурнай. 9 миллион касдиз военный рекьяй пешекарвал ганай. Абуру женгера игитвилерни къалурна. Агъзурралди аскерар, офицерар орденриз, ме­далриз лайихлу хьана. Хейлинбуруз Со­ветрин Союздин Игитвилин тIвар гана.

ДОСААФ-дин баркаллу тарихдик Да­гъустандин оборонадин обществодин ла­йих­лу пайни ква. Агьалийрик ватанпересвилин руьгь кутунин, уьлкве душмандикай хуь­нин карда оборонадин обществоди гзаф крар авуна. Советрин Союздин Яракьлу Къу­ватар, халкьдин майишатдин хейлин хилер патал агъзурралди пешекарар гьазурна. Иллаки ОСОАВИАХИМ-дин Махачкъаладин аэроклубдин кIвалах къейд ийиз кIанза­ва. Алатнавай 95 йисан девирда ада дагъустанвияр, иллаки жегьилар, авиациядин ва парашютдин спортдиз мукьва авуна. Ватандин ЧIехи дяведин йисара и клубдин курсара кIелай хейлин дагъвийрикай душмандихъ галаз цава викIегьвилелди женгер тухвай летчикар хьана. Абурун арада Советрин Союздин вад Игит ава: Юсуп Акаев, Владимир Бараненко, Гьажи Буганов, Владимир Громаковский, Александр Ситковский. Абурал алава яз, Дагъустандин ОСОАВИАХИМ-дин тербиячийрикай мад цIуд кас — Валентин Эмиров, Эсед Салигьов, Леонид Гальченко, Эльмурза Жумагулов, Абдулгьаким Исмаилов… Советрин Союздин Игитвилин тIварцIиз, цIудрал­ди аскерар, офицерар гьукуматдин орденриз, медалриз лайихлу хьана.

Ислягь зегьметдив эгечI хъувур йисара Махачкъаладин аэроклубдин тербиячийри уьлкведин авиациядин спорт вилик тухунин карда тарифлу нетижаяр къазанмишна. 84 касдикай СССР-дин спортдин мас­терар, абурукай хейлинбурун тIварар вири уьлкведа машгьур хьана. СССР-дин ва дуьньядин рекордсмен, парашютар ахтармишдай машгьур пешекар Наби Аминтаеван тIвар Махачкъаладин авиационно-технический спортдин клубдиз ганва. Рекордсменрин арада Аминат Султанова, Любовь Немкова­, Галина Лунина, Муслим Гьасанов, Кьасум Нажмудинов ава. Абур вири парашютдин, самолетар гьалунин спортдай дуьньядин, Европадин, СССР-дин чем­пионар, призерар я. Махачкъаладин аэроклубдин виликан начальник Кь.Нажмудинов хейлин йисара СССР-дин самоле­тар гьалунин спортдин федерациядин кьиле акъвазна. Ам СССР-дин лайихлу тре­нер, СССР-дин хкянавай командадин кьилин тренерни тир.

Спорт вилик тухунин карда Махачкъаладин сад авунвай технический школадин спортсменрихъни рикI шадардай агалкьунар хьана. Валентина Исакьовади радиограммаяр ракъурунин ва кьабулунин жуьредай вад сеферда СССР-дин чемпионвилин тIвар къачуна. Ада регьбервал гузвай командадикай цIуд се­ферда уьлкведин чемпион хьана. Тапанчидай лишанар ягъунай Жаруллагь Мурадов, Азамат Османов СССР-дин, Ев­ро­па­дин кIвенкIвечийрин жергеда гьатна. Автомобилар, мотоциклетар гьалдай спортдал маш­гъул жезвай тербиячийрихъни агалкьунар жезвай. Мотоциклетар гьалдай, мото­кроссдин, мотоболдин, автогонкайрин спортдал машгъул жезвай командайри хейлин йисара кIвен­кIве­чи чкаяр кьуна. В.Султанов, Р.Султанов, З.Бейбулатов, стхаяр Бамматовар, В. Гутевич, С.Бузыкин­, В.Кравцов СССР-дин ва РСФСР-дин акъа­жунрин кIвенкIве­чияр тир. В.Султановакай­ кьве сеферда СССР-дин чемпион хьана.

Къейд авун лазим я хьи, Советрин Со­юз­ чукIурайдалай гуьгъуьниз гуьзлемиш та­вур агьвалатар, четинвилер арадал ата­натIани, Россиядин ДОСААФ-дин Дагъус­тандин организацияди вичин хейлин къурулушар, материально-технический база ва преподавателар хвена. Ида Россиядин Яракьлу Къуватар патал армиядиз фидай яш хьанвай жегьилриз военный рекьяй вердишвилер гунин государственный заказ тамамардай мумкинвал гана.

2009-йисуз Россиядин ДОСААФ-дин кIва­лахда тарихдин метлеб авай вакъиа хьана. Россиядин Федерациядин гьукуматдин къарардалди ДОСААФ общест­венно-государственный къурулушдиз элкъуьрна. Идалай гуьгъуьнизни жаванриз, жегьилриз 2024-йисалди военный ва ватанпересвилин тербия гуниз талукь тир федеральный программаяр кьабулнава. ГьакI Дагъустан Республикадини и рекьяй талукь тир программаяр кардик кутунва. Жегьил гадаяр сагъламбур, четинвилериз дурум гудайбур, лигимбур хьун патал ДОСААФ-дин идарайри военный пешейрихъ галаз алакъалу жуьреба-жуьре акъажунар, спартакиадаяр, чемпионатар кьиле тухузва. Авиамоделистар тир И.Самохваловани Д.Самохвалова эхиримжи йисара Россиядин хкянавай командадик кваз дуьньядин чемпионатра иштиракна.

Четинвилер аватIани, ДОСААФ-дин Да­гъустандин организацияди вичин вилик эцигзавай тапшуругъар кьилиз акъуд­­зава. Гьар йисуз Россиядин Армия патал военный пешеяр чирнавай 2 агъзурдав агакьна жегьилар гьазурзава. Гьа са вахтунда халкьдин майишат, промышленностдин карханаяр патални жуьреба-жуьре кеспийрай пешекарар гьазурзава. Эхиримжи йисара ина “С”, “Д”, “Е” категорийрин водителар гьазурзава. Вири пешекарар государстводин гьисабдай (пулсуз) гьазурзавайди я.

Шамил  Алиев,

Россиядин ДОСААФ-дин

Дагъустандин отделенидин председатель