(Эвел — 45-52-нумрайра)
Мавгьумат (суеверие) авунин гьакъиндай къанун.
Мавгьумат (суеверие) авун гьарам кар я, ам тавгьид (Аллагьдин садвилихъ инанмишвал) чIурдай кар я. Дугъриданни, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) адан таъсир инкарнава, ва ам ширкдин крарикай тирди малумарнава, ва хабар ганва — ада (гьакъикъи) мусурман кас кардилай элкъуьр тийидайди, ва мавгьуматчивал — “джибт”-дикай (шейтIандиз муьтIуьгъ хьуникай, суьгьуьрдин кардикай) тирди.
- Эгер адан таъсир инкарун лагьайтIа: Ам Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гьадисда лагьанва (мана): “Авач галукьун (масадак акатун) азар, ва авач мавгьумат (суеверие), ва авач “тайин жуьре къушарихъ алакъалу лишанламишун” (“гьаммагь”), ва авач сафар (ада писвал лишанламишун!” — ина мавгьуматдин таъсир инкарнава.
- Эгер Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) ам ширкдин крарикай авун лагьайтIа: Ибн МасгIуд асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) хабар гузва Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана (мана): “Мавгьумат ширк я, мавгьумат ширк я, мавгьумат ширк я”. (Абу Давуд) Ва маса гьадисда лагьанва (мана): “Вуж мавгьуматди вичин гьажетдикай (герек кардикай) элкъуьрайтIа, дугъриданни, ада ширк авунва”. (Агьмад)
Ина мавгьумат авун ширкдикай авунва, абуру инанмишвалзавайвиляй а карди менфят желбзавай хьиз ва я зарар алудзавай хьиз, абуру ам — шерик яз авунвайди хьиз я Аллагьдиз, ва ахьтин инанмишвалун акси я Аллагьдин гафариз (аятдиз), (10-сура, 107-аят.) (мана): “Ва эгер вав Аллагьди зарар хкIурайтIа (бала агакьарайтIа) — авач ам алуддайди са Адалай гъейри. Ва эгер Адаз кIан хьайитIа ваз хъсанвал ийиз — авач Адан хийир (нямет) элкъуьрдайди…”. Дугъриданни, Аллагь — са Ам я Менфят Гудайди, Зарар Гудайди. Ва (абур килигзавай) а къушариз “гъайбдин” (гележегдин, чуьнуьх тир) крар чизвач ва гьич къалуриз жедач абурувай чуьнуьхнавай крар сакIани.
ЧIехи алимри лугьузвайвал: “Мавгьумат авун пис лишанламишун я аквадай ва я ван къведай шейиналди. Ва инсанди ам ишлемишайла — адаз килигна сефердикай элкъвейтIа ва адалди къаст авунвай кар туртIа, дугъриданни, ада “ширкдин варар гатанва”, гьатта гьахьнава аниз ва азад (яргъаз) хьанва Аллагь-Тааладал таваккул (кIеви умуд) авуникай, ва ачухнава вичин чандал кичIдин варар, ва Аллагьдилай гъейри масадалай аслу хьун, ва мавгьумат авун вичиз аквазвайдакай ва я ван къвезвайдакай ва а карди чIурзава (аятда къалурнавай) гьал: “Са Ваз чна ибадатзава ва са Вавай чна куьмек тIалабзава”, ва (11-сура, 123-аят.) (мана): “…(Гьавиляй) Гьадаз ибадат ая (вуна, эй Пайгъамбар), ва Адал таваккул ая…”, ва (42-сура, 10-аят.) (мана): “…Адал за таваккул* ийизва, ва Адан патав зун (зи гьар са карда) элкъвена хквезва…”.
Аниз килигна адан рикI аслу жезва Аллагьдилай гъейри масадалай ибадатдин ва “таваккул” авунин гьакъиндай. Ва а карди чIурзава адан рикI ва иман, ва гьал, ам амукьзава (ядай) лишан яз мавгьуматдин хьелериз, ва адан патав гьалда (ракъурда) жуьреба -жуьре игьтияжар, ва шейтIанди адаз гьазурда адан дин ва адан дуьнья чIурдай крар. Ва гьикьван гзаф телеф хьанва а себебдиз килигна ва гзафбурун гъиляй и дуьнья ва Эхират акъатнава”.
ЧIехи алим Салигьа лугьузва: “Инсанди мавгьумат кар авурла, вичиз акунвай ва я ван хьанвай шейиналди, дугъриданни, ам диндай акъуддай ширк авур мушрикь яз гьисабзавач, амма ада ширк авунва а гьакъиндай, ам агъунвайвиляй (ада далу агалднавайвиляй) а себебдихъ, вич Аллагьди себеб яз тавунвай, ва и карди зайифарзава “таваккул” (кIеви умуд) авун Аллагьдал, ва къетIивал усал ийизва, гьавиляй ам ширкдикай гьисабзава а жигьетдай”.
Къанун (къайда, правило): Шариатди себеб яз тавунвай себебдихъ агъунвай гьар са кас мушрикь я.
Ва и жуьре шерик гъун Аллагьдиз — ам: я шариатдин къанунар тайинарунин карда жезва, эгер а себеб а рекьяй ятIа; я кьадар-кьисмет авунин карда жезва, эгер а себеб каинатдиз (дуьньядин гьалариз, цаварин чилин къанунриз) талукь крара ятIа. Амма эгер мавгьумат ийизвай кас инанмиш ятIа а мавгьумат — себебди вичи кьилди Аллагь галачиз таъсир (кар) ийизва лагьана — ахьтин кас мушрикь жезва чIехи ширк ийизвай, вучиз лагьайтIа ада Аллагьдиз шерик авунва халкь авунин ва арадал гъунин карда.
- Эгер ада мавгьумат авун Исламдин гьакъикъатдиз акси кар тирди ва ам ийизвай касдин патахъай хаталувал авайди хабар гуникай лагьайтIа, дугъриданни, Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гьадисда лагьанва (мана): “Чакай туш вичи мавгьумат кар авурди ва я вич патал масада авурди; ва я вичи фалчивал авурди ва вич патал масада фалчивал авурди; ва я суьгьуьр авурди ва я вич патал масада суьгьуьр авурди; ва вуж фалчидин патав фейитIа ва чIалахъ хьайитIа ада лугьузвай гафарихъ, дугъриданни, ада кафирвалнава Мугьаммад пайгъамбардиз (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) авудна ракъурнавайдахъ (Къуръандихъ)”. (Аль-Баззар, АтI-ТIабараний.)
Урвагь ибн Амир(а) лагьана: “За расулу-Ллагьдин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) патав мавгьуматдикай лагьайла ада (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана (мана): “А карда виридалайни хъсанди хъсан лишанламишун (оптимизм) я, ва ада мусурман кас элкъуьр хъийидач…”. (Абу Давуд)
- Эгер лагьайтIа ада хабар гун мавгьумат авун “джибт”-дикай (шейтIандиз муьтIуьгъ хьуникай, суьгьуьрдикай) тирди, дугъриданни, Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гьадисда лагьанва (мана): “(Къушар чкадилай чукурун ва а кардикай) хъсан лишанламишун къачун, ва мавгьумат авун, ва (лашуналди чил ягъун, ва я адалди къумадал) цIарар чIугун — “джибт”-дикай я (суьгьуьрдикай)”. (Агьмад)
Ам — мавгьумат кар ийизвайди гъайб (чинебан) тир крар чирун патал, чуьнуьх тир крарал юкь вегьенвайвиляй я — суьгьуьрчиди хьиз шейэрин гьакъикъат элкъуьрунин карда чуьнуьхнавай (чинебан) крарал юкь вегьенвайвал.
Мавгьумат авунин гьакъиндай инсанрин жуьреяр
А кардин гьакъиндай инсанар пуд жуьредиз пай хьанва:
Сад лагьай жуьре: чпи мавгьумат кар ийизвайбур, ва абуру мавгьумат кардин эверуниз тадиз жаваб гузва — аниз килигна: я са кардикай кьулухъ элкъвезва, я ахьтин кардал элешмиш жезва. Ахьтин кас гьарам кардиз аватнава, ва ам ширкдин варариз гьахьнава, винидихъ баян ганвайвал.
(Кьатl ама)
Ямин Мегьамедов,
диндин рекьяй алим
