Хъсандиз хайи чIал чир тахьунин гьакъиндай за гьайифар чIугвазва, амма зун лезги чIалал рахазвайбурун гъавурда акьазва. Заз чIал чир тахьунин себеб ам я хьи, зун жуьреба-жуьре миллетар яшамиш жезвай шегьерда чIехи хьана. Зи мукьвабурукай лезги чIалал анжах яшара авайбур рахазвай. Хайи чIал чидай таяр-туьшер зал гьалтнач. Мисал яз, гъвечIи чIавалай куьчеда, мектебда зун анжах урус чIалал рахазвайбурухъ галаз алакъада хьана.
Урус чIалан мумкинвилер екебур я: ада заз гьар жуьредин миллетрин векилрихъ галаз рахадай мумкинвал гана, гьавиляй шегьерда чIехи жезвай гзафбуру хьиз за и чIалаз артух фикир гана. Зун хьтинбур лагьайтIа, шегьерда гзаф ава.
Заз чидай хейлин хизанра хайи чIал кьвед лагьай чкадал ала, диде-бубаяр гъвечIи чIавалай чпин веледрихъ галаз урус чIалал рахазва. Алай аямдин жегьилрин тайин тир са паюни гьисабзавайвал, жуван хайи чIал чирунин игьтияж авач. Ихьтин шартIара дагъвийрин цIийиз акьалтзавай несилри дидедин чIал рикIелай алудзава, урус чIалал рахазвайбурун кьадар Дагъустанда артух жезва.
Авайвал лагьайтIа, шегьерда чIехи жезвай жегьилар тек-туьк дуьшуьшра хайи чIалал рахазва, абуру урус чIалакай гегьеншдиз менфят къачузва. И кардин кьилин себеб, зи фикирдалди, са чкада санал гзаф халкьар яшамиш хьун я.
Хайи чIал чирунин карда хизанди, диде-бубайри кьетIен чка кьазва. Веледриз чIал, милли адетар, меденият чир хьун асул гьисабдай гьабурулай аслу я. Гьакъикъат гьихьтинди я? Шегьерда гзаф кьадар диде-бубайри чпин аялриз дидедин чIал чирзавач, абур и месэладив кьвед лагьай дережадиндав хьиз эгечIзава. Гзафбуру и кардин важиблувал эсиллагь гьиссзавач. Хайи чIал чир хьунилай медениятдин ирс аслу тирди парабуру аннамишзавач. Гьавиляй ихьтин гьаларни арадал къвезва.
За са кьадар жуван таяр-туьшеривай хабар кьуна: “Аял хайи чIал чирунал гьикI желбда?” Зи суалдиз жуьреба-жуьре жавабар хгана. Абуруз къимет гайидалай кьулухъ якъин хьайивал, вири жавабрин умуми мана сад я: шегьердин чкада аялдиз хайи чIал чирун патал гъвечIи чIавалай адахъ галаз дидедин чIалал рахана кIанзава.
Зани гьакI фикирзава. Эгер ваз ви диде-бубади хайи чIал чирнатIа, вунани ви веледриз дидедин чIал чирун лазим я. Гьайиф хьи, и месэладин важиблувал гзафбуру гьиссзавач.
Камилла Мегьтиханова,
ДГУ-дин филологиядин
факультетдин журналистикадин
отделенидин 3-курсунин студентка
