Августни акъатна, уьлкведин сиясатдин важиблу вакъиа — РФ-дин Госдумадиз, регионрин парламентриз депутатар хкягъунин сечкияр кьиле физвай сентябрдин варз алукьна. Уьлкведин агьалийри 17-19-сентябрдиз партийри ва маса тешкилатри къалурнавай кандидатриз сес гуда ва депутатар хкяда. 225 депутат партийрин сиягьрай ва 225 депутатни сечкийрин са мандатдин округрай.
Россиядин ЦИК-ди малумарнавайвал, уьлкведа сиясатдин 34 партия регистрация авунва, абурукай 32 партияди сечкийра иштиракда. Агьалийривай хабарар кьурла, малум хьайивал, “Сад тир Россия” партиядин рейтинг виридалайни екеди ятIани, ам виликан дережада амач. Имни 2018-йисуз, “Сад тир Россия” партиядин депутатри сес гуналди, пенсиядин реформа тухуниз талукь закон кьабулунихъ галаз алакъалу хьана. Эгер Госдумада “Сад тир Россия” партиядин 336 депутат авайтIа, и сеферда и рекъем са тIимил гъвечIиди хьун мумкин я.
Сиясатдин партийри ва общественный тешкилатри са мандатдин округрай кандидатарвиле 2236 кас къалурнавай, амма абурукай 2062 кас регистрация авунва.
Дагъустан Республикада Россиядин Федерациядин Федеральный Собранидин Госдумадиз депутатар хкядай сечкидин са мандатдин пуд округдин комиссия кардик ква: Кеферпатан 10-нумрадин, Центральный 11 ва Кьиблепатан 12- нумрайрин округар. Кьиблепатан Дагъустандин районар кьве округдик акатзава. Сечкидин са мандатдин Центральный округдик — Дагъустандин Огни, Дербент шегьерар, Дербент, Мегьарамдхуьруьн, СтIал Сулейманан, Табасаран, Хив, Къайтагъ, Къаякент районар. Сечкидин са мандатдин Кьиблепатан округдик — Агъул, Ахцегь, Докъузпара, Кьурагь, Рутул районар.
Сечкичийриз чир хьун патал чна сиясатдин партийри са мандатдин округрай къалурнавай кандидатрин тIварар кьазва. Кеферпатан округдай: Мурадин Авезов, Абдулгьаким Гьажиев, Шахнаваз Гьуьсейнов, Вагьид Девлетханов, Ирина Дибирова, Мурат Пайзуллаев, Къурбан Рамазанов, Владимир Талихов, Рашид Яников.
Кьиблепатан округдай: Абдулгьамид Абдуллаев, Шагьлар Агъаханов, Шарип Алиев, Гьабибула Багамаев, Азнаур Гьажимирзоев, Жамалдин Гьасанов, Агьмеднаби Мегьамедов, Гьажимурад Омаров, Альберт Эседов.
Центральный округдай: Гьажимурад Абакаров, Даниял Гьажиев, Мурад Гьажиев, Камил Давдиев, Лейла Жалилова, Ринат Каримов, Магьмуд Магьмудов, Сиражидин Рамазанов, Мегьамед Шайхгьасанов.
Сиясатдин партийрин федеральный сиягьра Дагъустандай РФ-дин Госдумадиз депутатвиле кандидатар яз тунвай 91 кас ава.
РФ-дин Госдумадиз депутатар хкязавай сечкийра чна сес гана кIанзавай бюллетенра сиясатдин 15 партия жеда. Сад лагьай чкадал КПРФ (партиядин регьбер Геннадий Зюганов) ала. Адан гуьгъуьна ава: “Зеленые” ( Андрей Нагибин), ЛДПР (Владимир Жириновский), “Новые люди” (Алексей Нечаев), “Единая Россия” (Дмитрий Медведев), “Справедливая Россия — Патриоты — за правду” (Сергей Миронов), “Яблоко” (Николай Рыбаков), “Партия Роста” (Борис Титов), “Российская партия свободы и справедливости” (Максим Шевченко), “Коммунисты России” (Максим Сурайкин), “Гражданская платформа” (Рифат Шайхутдинов), “Зеленая альтернатива” (Руслан Хвостов), “Родина” (Алексей Журавлев), Российская партия пенсионеров за социальную справедливость” (Владимир Бурлаков), “Российский общенародный Союз” (Сергей Бабурин).
Дагъустан Республикадин Халкьдин Собранидиз депутатар хкядай ихтияр ирид партиядиз ганва. Абурук акатзава: “Единая Россия”, КПРФ, ЛДПР, “Зеленые”, “Справедливая Россия — Патриоты — за правду”, “Партия Роста”, “Родина”. Дагъустандин парламентдиз вад йисан муддатда 90 депутат хкяда. РД-дин избиркомди 782 кандидат регистрация авунва. Яни гьар са мандатдин кьилиз 8 кандидат жезва.
И сечкийрин кар алай месэла са бязи цIийивилерихъ галаз алакъалу я. Сад лагьайди, РФ-дин Центральный сечкидин комиссиядин къарардалди ва коронавирусдихъ галаз алакъалу яз, агьалийрихъ пуд юкъуз 17-18-19 сентябрдиз сес гудай мумкинвал ава. Кьвед лагьайди, вич яшамиш жезвай чкадай масанихъ (командировкадиз, кIвалахал, ял ягъиз, больницадиз…) акъатнавай касдивай, тайин райондин сечкидин комиссиядиз арза кхьена, гьана сес гуз жеда.
Республикадин сечкидин комиссиядин председатель Мегьамед Дибирова лагьайвал, республикадин сечкидин комиссия РФ-дин Госдумадиз, РД-дин Халкьдин Собранидиз ва муниципалитетрин собранийриз депутатар хкязавай сечкийриз вири патарихъай гьазур хьанва. ИкI, республикадин мулкуна сечкидин территориальный 54 ва сечкидин участокрин 1927 комиссия кардик кутунва. Вири комиссийра сечкийриз гьазур хьунин кIвалахдал саки 13000 кас машгъул хьана.
Избиркомдин председателди малумарайвал, сечкияр кьиле тухузвай йикъара сечкидин 94 участокда сечкидин бюллетенар гьялдай махсус комплексар ишлемишда. Сечкидин территориальный вири кIвалера ва сечкидин 381 участокда видеокамераяр кардик кутада. Абурулай герек сигналар гъиле-гъил аваз интернетда пайда жеда ва Федеральный ЦИК-дизни фида. Вири участокар герек кьадарда маскайралди, бегьлейралди, антисептикадалди, ручкайралди ва маса шейэралди таъминарнава.
Сиясатдин жигьетдай и сечкийрихъ еке метлеб ава. Гьавиляй РФ-дин Президент В.Путина Федеральный Собранидиз ракъурай Чарче гилан сечкияр михьибур, гьахълубур, закондин сергьятра аваз тухудайбур хьунин гьакъиндай кхьенай. КIелзавайбуруз малум хьанвайвал, Дагъустандай “Сад тир Россия” партиядин региональный отделениди къалурнавай сиягьда чи ватанэгьлияр Сергей Меликован ва Мамед Абасован тIварарни ава.
Россиядин ЦИК-дин председателди лагьайвал, сечкияр кьиле физвай гьалдиз 500 агъзурдалай виниз гуьзчийри (наблюдателри) фикир гуда. Сергей Миронова малумарайвал, адан партияди сечкийра иштиракдай 120 агъзур гуьзчи гьазурнава. Адан гафаралди, сечкияр михьибур, гъахълубур хьун патал вирида зегьмет чIугун ва сечкидин участокриз физ, чпиз хуш аквазвай партийриз, кандидатриз сес гун лазим я.
Вири шегьерра ва районра сечкидин комиссийри ва участокри сиясатдин важиблу мярекат текшкиллувилелди кьиле тухун патал гьазурвилер акyнва. Гьар са ватанэгьлидини уьлкведин ва республикадин парламентриз лайихлу, халкьдин дердийрикай хабар авай, зегьметчи инсанар патал зегьмет чIугвадай ксариз-кандидатриз сес гана, абурукай депутатар хкяна кIанда. Куьрелди, сечкичийрин вилик акъвазнавай имтигьан регьятди туш.
Нариман Ибрагьимов
