* * *
За манияр дарих чIавуз кхьизва,
Гъилиз татай бахтар акваз, пашман я.
Зи яд уьмуьр яргъал рекье ракъизва,
Руквад кьунвай девир акваз, такIан я.
Физва уьмуьр, жуваз жувни чир техжез,
Къайи гару тухузвай са цIакул яз.
Маниярни кхьизва за, шел къекъвез,
Умудрин тар, пеш алатна, юхсул яз.
Ша, акъваза, яб це сефил манидиз,
Белки, кузвай рикIикай ваз хабар я.
Хажалатдин тIал янач ви бейнидиз,
Хъфена, вун зал хъуьрена, къаяр — заз…
Шадвал авай рекьелай зун алатна,
Дерт алудиз жезмач вилин накъварвай.
РикI къудгазва, гьиссерин тIал акатна,
Авач инсан зи гьалдикай хабардай.
Жуван тIални гъам — хажалат за эхда.
Зи гьал акваз, квез, инсанар, тIал тахьуй!
Жув кучукдай сур кикерив за къехда,
Куь арада гъич садрани къал тахьуй.
Хур ацIурна эхиримжи нефесдив,
Ялгъуз рикIяй сефил мани хълагьда.
Дарих тушиз, чан ацIурна гьевесдив,
КьабулайтIа, хайи чилик акахьда.
* * *
Зи гуьзел чуьллер, зи Сувун яйлах,
Вучиз куь чин къе хьанва перишан?
Булахар тергнан жегьилри ялтах?
Кьуразва цуьквер, экъечIна явшан.
Акурла и гьал, тIар жедачни рикI?
Къатламиш тежез, кузва зи жигер.
И гьалда туна, хъфида зун гьикI?
Килигзава гъамлу яз цуькверин вилер.
Белки, дагълара амачтIа лекьер,
Къаргъадиз хьанватIа чуьллера мехъер?
Вучиз буш хьанватIа лекьерин къармах,
Ийиз жезвач вилервай чуьллерал дамах.
Эй лекьер къекъведай дагъларин уьлкве,
Гьинва ви рухваяр къадамдиз уьтквем?
Ви чилериз килигдай амач къурухчи,
Гьар сад вичин меле хьанва къуллугъчи.
Заз йифен ахвар амач, я йикъан кьарай,
Эвердани бубайриз, акъатна гьарай!
Лекьер хьана дагъларин, хвейибур и чил,
Веси яз тунвай чаз и яйлахни гуьл.
* * *
Фад рикIелай алатна зун, дустар, куь?
Ала чилел зи далудихъ, рахаз куьн.
Бегьер гъидач кьилиз тефей къастари,
Физва хъуьрез, зи кIвалин рак такваз куьн.
Рехи я кьил, уьмуьрдин са пай фена,
Гьинва дустар, четинвиле гъил кьадай?
ЭверайтIан, хабар жезвач, гьай фена,
Амач дустар зи гьиссерин зил кьадай.
ЧIур хьанватIа, девлетни пул акатна?
Дуст лагьай гаф амачни куь арада?
Пашман жеда кьил-кьилелай алатна,
Девлетар гваз гьатайла куьн кьарада.
Авач пулар къачуз жедай зи дуствал,
Я къизилрихъ за инсанвал дегишнач.
Багъишда квез за жуван руьгь, рикIин чIал,
Хатадай хьиз фейитIа куьн зи уьруьшдай.
Амай уьмуьр тамамдай за сувар яз,
Тажни рикIин хкаждай куь къуьнерал.
Элкъведай зун, билбил хьана, лувар яз,
Дуствиликай мани кхьиз синерал!
* * *
Куьтягь хьана югъ. Рагъ хъфена синерик,
Хиялри зав гьич секинвал вугузвач.
Къалабалух ква къавук квай нуькIерик,
ПIузаррини са келима лугьузвач.
Секиндаказ агат хьана мичIивал,
Чиник хъвер кваз, варзни цавуз экъечIна.
Хур ачухна, къалурна заз чIехивал,
Гъетеривди суьгьбет ийиз эгечIна.
ХупI иер тир вацран михьи акунар,
ЧIулав булут вичин патав тазвачир.
Квекай тиртIа гъетрехъ галаз рахунар?
Чилел алай зун гъавурда кьазвачир.
Са геренда вун и чилел эвичIа, —
Килиг, варз, на чи гьал — къара гьикI ятIа?
Жуван нурар гьар са кIвалел экъича,
Къеневайди ви милайим рикI ятIа?
Са легьзеда килиг, варз, зи рикIизни,
Зазни кIан я къе ви патав мугьман жез.
Зун инсан я вафалу тир чилиз зи,
КIанда рикIиз чил сагъардай дарман жез.
Айиб мийир, кесиб я луз, варз, вуна,
Зи девлет я дуьз девирдихъ къанихвал.
За рикIивай чухсагъул ваз лугьузва,
На тухванай цаварал зи дарихвал.
* * *
Жейран къекъвей жигъирра за йифзава,
Раган хурал алкIизва зун ккIал хьиз.
Ви вилерихъ чIугвазва, руш, гьайиф за,
Заз кIанда вун чилиз марфад стIал хьиз.
Межнун хьиз зун ви гуьгъуьна гьатнава,
Гьикьван рекьер авуна за кIвачелай.
Заз дерт туна, лагь, гьиниз вун катнава?
Чи дуьа, кьин фенани ви рикIелай?
Руш, ви рикIе, авач ялав, я цIайни,
Зи рикI кузва гум алахьиз, агаж жез.
Эхда вири: гъамар, зегьем ва къайни
Ашкъиди заз куьмек гуда хкаж жез…
* * *
Вил гала зи Шалбуз дагъдин синерихъ,
Адан гьамга булахрал зун ашукь я.
Вил гала зи Самур вацIун сесерихъ,
Лезгистандин къавахрал зун ашукь я.
Вил гала зи Суван яру гуьллерихъ,
Акъваз женни абур вилиз такуна?!
Вил гала зи лезги рушан гъилерихъ,
Хважамжамар твазвай гьар са камуна.
Вил гала зи къагьриманрихъ — дустарихъ,
Пехилвилин гъибетдикай яргъаз тир.
Зуьгьре гъетер авай чпин къастарихъ,
Муьгьуьббатни дуствал кьилин аваз тир.
Зун мугьмандиз хквезва зи Миграгъиз,
Беденда цIай, ялав аваз Сибирдин.
КIубан я зун, жеда завай гьарагъиз:
Сагърай зи хуьр-бахтлу муг зи уьмуьрдин!
Хуьруьнви!
Мердали Жалиловаз
Сагърай вун, чIехи стха, хуьруьнви!
Зайиф тахьуй хцивал пак вилерин.
Акатдач дерт ви милайим хъуьруьник,
Хуравайди рикI я михьи гьиссерин.
Желбзава зун ви ажайиб чIалари,
Гьатнава чIал зи беденда, зарлу яз.
Лепеяр хьиз дагъдин гурлу вацIарин,
Авахьзава лезги сесер, гужлу яз.
Генг яйлахрин атир чандиз чIугунвай,
Гевгьерар я ви къелемди рухузвай.
Шалбуздивай лезгидин руьгь къачунвай,
Сесер я ви, чун дуьзвилихъ тухузвай.
Лезги сесер жагъанай ваз булахрай,
Рекьин тийиз, рагъул тежез, авахьдай.
Лезги зуьрне рахадайла, дамахдай,
Шад хъвер хьана ви сесиник акахьда.
Лезги сесер дидеди ваз багъишай,
Мани хьанва чи кIвалера кьепIерин.
Ви чIаларин — рикIера цуьк нехишай,
ЧIехи сес я, чIехи экв я гьиссерин.
Хьанач, стха, вахъ легьзеда намердвал,
Хкажна чIал, чи халкьдин тIвар тик кьуна.
Чи вилериз аквазва къе ви мердвал,
Хур ачухна, ганва халкьдиз рикI вуна.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 34-нумрадай.
___________________________________________________
Зи далудихъ зи лезги халкь галачиртIа…
(ЦIийи шиирар)
Агь, вучиз?
Агь, вучиз зун геж гъавурда акьуна?
Зайиф хьайла ишигъ кьуьзуь вилерин.
Вучиз гила дидедин дерт кьатIана,
Гъамарин пар кIулавайла дердерин?
Ахкъатзавач зи кьил дерин сирерай,
Захъ амайди гила са агь чIугун я.
Нагъв авахьиз серин хьайи вилерай,
РикI акъудна терс къаярив вугун я.
Хайи диде къужахда кьаз тахъхьайла,
Есир жечни яс чIугвазвай йикъарин.
Ваз рикI гудай инсан патав тахтайла,
Етим жечни вун уьмуьрда накъварин.
Агь, вучиз зун геж гъавурда акьуна?
Хайи хуьре захъ амайди жузун я.
Зайиф нуькI хьиз, къай гьатнавай мукуна,
Захъ амайди “дидеяр хуьх” лугьун я.
Вучдай за?
Зун дидеди лезги чилел ханачиртIа,
Бубад акьул, асландин рикI ганачиртIа,
Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за,
Ватан патал жуван уьмуьр каначиртIа.
Мецел михьи зи лезги чIал хьаначиртIа,
Аллагьди зун гьахълу рекьел гъаначиртIа,
Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за,
Са чирагъ яз мусурманрин каначиртIа.
Хайи чили руьгьдиз къуват ганачиртIа,
Адан гьава, са шуьрбет хьиз, хъваначиртIа,
Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за,
Шагь дагъларал дамахдай бахт хьаначиртIа.
Самур вацIун лепейрин ван галачиртIа,
Адан цикай са стIал кьван хъваначиртIа,
Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за,
А лепейрихъ пакагьан югъ авачиртIа.
Муьгьуьббатдин цIелхемри нур ганачиртIа,
КIвале кьебни аялрин хъвер хьаначиртIа,
Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за,
Ярдин ширин теменри чан каначиртIа.
Хъсан жедай зун и чилел ханачиртIа,
Зи кьисметдин тарци емиш гъаначиртIа,
Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за.
Зи далудихъ зи лезги халкь галачиртIа…
Муграгъ
Агь, са гъед яз амукьнайтIа цава ви,
Са стIал яз авахьнайтIа чарчардин.
Гьикьван ачух жедай нефес, гьава зи,
Са цуьк хьана амукьнайтIа марвардин.
Дегишдачир уьмуьрлухда гьава ви,
Авахьдай зун журжур хьана булахрин,
Са лекь хьана элкъведай хьи цава ви,
Секинвал хуьз тамун лацу къавахрин.
Чигедизни элкъвенайтIа хъсан тир,
Михьивал хуьз дагъдин къацу векьерин.
Ирид булах — чи сабурдин лишан тир,
Шалбуз дагъдин незуьр алай рекьерин.
Анжах тахьуй ихтиярда чарадан,
Зи умудар лацу жив хьиз цIрада.
Кьилиз фидач мурадарни мад жуван,
Зи уьмуьрдин яйлахда цуьк кьурада.
Гьат тавурай ихтиярда чарадан,
Жуван кьисмет жуван вилиз акваз хьуй.
Жедайвал мад уьмуьр гуьрчег, авадан,
Чарчаррин хуш сесерив зун рахаз хьуй.
Тайин хьайла мурадар чи рикIерин,
Гатфар къведа атирар гваз цуькверин.
Амукьдай зун са гъед хьана цава чи,
Нур агудиз, гъам алудиз вилерин.
Югъ атанва бубад веси тамамдай
Зун хиялри гъана мад тик рагарал,
Хайи Ватан къалуриз заз тепедлай.
Вил элкъуьра лугьуз халкьдин гьаларал,
Ивидин тIал къати хьанвай лепедлай.
Кьил эцигна Шалбуздин къуьн — чарпайдал,
Гьекь шуткунна пак вилерин гьаятдай,
Нефес къачуз дагъдин михьи шагьвардал,
Вил вегьена хайи чилин къаматдал…
Шагь дагъларни Сувун яйлах — булахар,
Чарчаррин нур — марвард цуьквер — дамахар,
Маралдин суй — лекьрен гужлу акунар,
Ничхиррин гел — нуькIре мани лугьунар.
Хуш тIебиат ганва халкьдиз Аллагьди,
Несилри рехъ авун патал давамар.
Рехъ дегишна, кьунва къе халкь гунагьри,
Жуван гъилив авуна тIвал тIарамар.
Амач сагъ сил — амач никIер — панагьни,
Акатнава диндиз акси амалар.
Хуш тIебиат ганва халкьдиз Аллагьди,
Вучиз куьне ийизва фу гьарамар?
Къвез ацукьда кимин яшлу къванерал,
Маса гуз чил, маса гуз руьгь кепекрихъ.
Лезги лекь хьиз хкаж жезмач синерал,
Авач итим ялдай жанлу кьисметдихъ.
Амукьдани бедендай цIугъ гьарай физ
ТIалдик рикIни жигеррив кьван ифена?
Дагъдин синек — ажугъни цIай алахьиз,
Кьисметдин рагъ, хъелна чакай, хъфена?
Вуч жаваб гуй аялри къе, буба, ваз?
Чилин къатар кьунвайла куз явшанри.
Вердиш хьайла ламни жуван кIула кьаз,
Пар залан яз, лал хьайила кIалханни?
Авам лезги мус гъавурда акьада?
КутIунвани ви руьгь жанлу хакунал?
Бубаяр чав сурарайни рахазва,
Вил галамай лезги лекьер хтунал.
Вахт атанва — эверзава азандай,
Вахт атанва бубад веси тамамдай…
Дидедин чарар
1
Агакьнай зав дидед(ин) чарар,
Ял галай кIвалин,
Хура гьатна хуьруьн шагьвар,
ТIал галай чилин.
КичIе тир заз ахъайиз чар,
Терс хабар кIелиз.
Къецел алай тIурфанни гар,
Беденда гьахьиз.
Сабурдалди дидед(ин) чарар
Тунай сандухда.
КIелда лугьуз кIвалин хабар
Секин вахтунда.
Йисар фена гуьгъуьналлаз,
Алатна вахтар.
Катна гатфар, жив къуьнеллаз,
Агатна къаяр.
Секин йифиз дидед(ин) чарар
Хтанай рикIел.
Гьайифди куз руьгьни жигер,
КIелнай за эхир…
2
Бала-бала — кхьизвай на,
Гьикьван жеда къакъатна чун?
Гьикьван жеда тек ацукьна,
Вил яргъариз акъатна зун?
Бала-бала — лугьузвай на,
Ваз тадияр гузвани?
РикI акъудна вугузвай на,
Вун къаяри кузвани?
Гъил рикIеллаз, вил рекьеллаз,
Нен тийиз фан кIус,
“Бала-бала” — тIвар мецеллаз,
Эхиз тIал ялгъуз.
Ви гьар са гаф кIелайла мад,
РикI зурзазва хуравай.
ТIал кьезилиз къарагънай фад,
Бубани зи суравай.
Гьар гафунай аквазва заз
Ви сефил вилер,
Дертлу хьана, рахазва зав,
ТIушуниз гъилер.
Эзберзава цIарар куьруь,
Акатна пис звал.
Къалурзава диде кьуьзуь
Тек кIвалин юкьвал.
Диде кьузуь — кIвалин юкьвал,
Вич вичив рахаз,
Накъвар кIвахьиз гъилин гъапал,
Хва вилиз такваз.
Вахтуни фад дегишарна
Зи кьилин чIарар,
Вичихъ галаз вердишарна
Зи сефил йикъар…
3
Диде, диде — уьмуьрдин рехъ,
Гьайиф, гьайиф, къакъатна чун.
Йисаралди туна вун тек,
Пис гунагьрик акатна зун.
Хьанач завай — тахсир я зи —
Ви дердинив агакьиз.
Диде масан жедай рази,
Абурлу кар алакьиз.
Чизвачир заз дегиш жерди
Зи вахтни и аямар.
Ийидайди виш тахсирди,
Гунагьри рикI тIарамар.
АтIугънава зи рикIин цав,
Квахьна хиял камаллу.
Иви хьанва дамарра дав,
Амачиз рехъ гьалаллу.
Амач рагъни вили цава,
Йиф я амай уьмуьр зи.
РикIизни пис гузва жафа,
И тахсирар авур зи.
Хъжедач мад захъ яшинда
Цуьк гъидай гатфар,
Гунагьрин тIал гьатна чанда,
Жакьвазва юрфар.
Диде, диде! Бейкеф жемир
Вун файдасуз хцикай.
Амач адахъ я бахт, уьмуьр,
Магьрум хьанва мецикай.
Къецел марфар, рикIе тIурфан,
Тегьер кьадарсуз.
КIвалин юкьвал — чарар масан,
Вилер ахварсуз…
4
Чарар, чарар, дидед (ин) чарар,
Вахтунда за кIел тавур.
Эзберзава къе гьар са цIар,
Регьятвилер гьич такур.
Агъзур жуьред дерт зи хура
Тунва гъамлу чарари,
Алуд техъжер пар зи кIула,
Шел кIвахьзавай цIарари.
Зи уьмуьрдин лаз — гуьзел вахт,
Гьиниз катна, лагь, вуна?
Вучда чилел амачир бахт,
Етим суруз твах вуна.
Мад вучда за, гьич акъваздач,
Пак дидедихъ ишин зи.
Зи руьгьдин тIал квез аквазвач,
Ни алудда ифин зи?
Зи булах
Зи булахдихъ авайди я
Вичиз хас тир дад иер.
Адахъ дертни амайди я —
Кьилиз тефей пак гьиссер.
Адахъ йикъар хьайид я кьван,
Гагь ракъарни алахьай.
Гагь тIурфанри кайид я кьван,
Вилин накъвар акахьай.
Шумуд жегьил зи булахдал,
Дерт кьезилиз, атанай.
Шумудаз бахт — рикI дамахдай
Зи булахдал жагъанай.
Къе секин я, тек я булах,
Ширширдин ван алачиз.
Къвезмач инсан, ийиз дамах,
Пашман я дуст галачиз.
Зи уьмуьрдин гуьзел девран,
Вахъ туькьуьлвал хьанатIа?
Зи булахдал къведай инсан,
Рехъ алатна аматIа?
«Лезги газетдин» 2022-йисан 23-нумрадай.
____________________________________
Бахт
Бахт, ни вал тIапIар эцигна?
Нив гватIа ви куьлегар?
Садра кьванни чаз килиг на,
Далудлай чи алуд пар.
Дуьз авуна хиял-фикир,
Ачух ая тIапIар на.
Шад жедайвал халкьни эхир,
Ахъаз тура ракIар на.
Белки, садра, рехъ жагъана,
Халкь бахтунив агакьдай.
Ачухна чин, салам гана,
Бахт къужахдиз аватдай…
ХьанайтIа захъ мулдин цуьквер
Голландияда яшамиш жезвай чи шаир, чи вах Гуьлжагьан Мисрихановадиз
Къе ви шиир кIелайла мад,
Хьана зун дарих.
РикIел хкиз Ватандин дад,
Хьана мад къаних.
Вилерив хуьз мулдин цуьквер,
Гатфарин бере.
Кьежизва хьи сефил вилер,
Гьатна тIал рикIе.
Гьа вун хьиз, вах, зунни яргъа
Незва йифери.
Авачиз гъил кьадай арха,
Кузва гьиссери.
Етим хьана, ала чилел,
Гъам агат хьана.
Мулдин цуьквер хкиз рикIел,
Гьал баят хьана.
Вахтар физва, тийиз жузун
Яшарин кьадар.
Акатзава рикIик зурзун,
Гъапа кьаз накьвар.
Гелкъвезва зун шад цIарарихъ,
Гуьзетиз гатфар.
Мус галукьда чи чIарарихъ
Ватандин шагьвар?
ХьанайтIа захъ мулдин цуьквер,
Ракъурдай, вах, ваз.
Шад жедайвал сефил вилер,
Цуьк къужахда кьаз.
«Лезги газетдин» 2023-йисан 45-нумрадай.
_______________________________
«Дидеди вун лезги чилел ханватIа…»
Руслан Къафланов 1949-йисан 5-декабрдиз Докъузпара райондин Миграгърин хуьре дидедиз хьана. Школа акьалтIарайдалай кьулухъ армияда къуллугъна хтай жегьил кьисметди Красноярск шегьердиз акъудна, ана милициядин управленида кIвалахал акъвазна. 1978-1981-йисара ада Новосибирскда милициядин школада, 1984-1989-йисара Омскда милициядин академияда кIелна. Красноярскдин крайда ада милициядин къурулушда гьар жуьре къуллугърал кIвалахна: силисчивиле, уголовный розыскда, участковый управленидин начальниквиле.
Алай вахтунда пенсияда авай полковник Р. Къафланов Красноярскда яшамиш жезва. Шаирдин хизанда чIехи хьайи ада вичини фадлай шиирар кхьизва. Абур лезги газетризни журналриз, гьакIни урус чIалал акъатзава. Шаз адан эсеррин ктаб «Миграгърин рагъ» акъатна. Сибирдикай кьвед лагьай ватан хьайи Руслан Шихнесировичан саки вири уьмуьр бубайрин макандивай яргъа акъатнатIани, хайи чил датIана адан рикIе ава. И чилин гьиссдиз бахшнавай шиирри адан яратмишунра кар алай чка кьазва. КIелзавайбурун вилик чи бажарагълу ватанэгьлидин цIийи шиирар гъизва.
«Лезги газет»
* * *
Уьмуьр куьруь я, йифен ахвар хьиз,
Серин я гагьни, вилин накъвар хьиз,
Бахтунин куьлег тахьайтIа гъиле,
Катда уьмуьр, зулун гарар хьиз.
Куьруь уьмуьр ацIайди хьанайтIа,
Рази тир зулун гарари канайтIа.
* * *
Хайи дереда алатай хьиз рехъ,
Нагъв авахьиз чуьхуьзва на хъвехъ.
Вуч аватIа деринра рикIин,
Рагъ кьилеллаз гуьгьуьл яз серин?
Хайи дереда жув хьайила тахай,
Ракъинкай вучда чимивал тагай?
* * *
Ашкъиди кайи жегьил Керем хьиз,
ТIалди пелехар рикIин синел гъиз,
Кьисметдин рекье текдиз тамукьрай,
Гадариз гьайиф усал перем хьиз.
Кьисметдихъ хьанайтIа са жизви инсаф,
Усал перемдални рази тир гзаф.
* * *
Уьмуьрдин кьенер яхъа тIарамдиз,
Яд хьана гъапай авахьиз тахьуй.
Фидайвал кьилиз хиял тамамдиз,
Хияллу хьана, душмандив агатиз тахьуй.
Негьда чун пака къведай аямди,
Недай фуни чаз жеда гьарамди.
* * *
Гзаф жезва инсанар, рикI авай къайи,
Чакъалдин вилер, ламран кьил галай.
Экуь йикъар чи ийизвай мичIи,
СикIрен амалар, шейтIандин гъил галай.
Ахьтин инсандив агатиз тахьуй,
Адан нуфусдик акатиз тахьуй.
* * *
Гзаф жезва рикIиз дердер акурбур,
Нагъв вилеллаз сефил мани лугьурбур,
Жегьил чанар магьфедаллаз тухурбур,
Аяларни — дидейрин нек такурбур.
Гатазвай халкь вичиз кIани макьамдал
ГьикI рази жен къе чун алай аямдал?
* * *
Дидедин суралай къарагъай гару,
Юзурзава явашдиз зи чIарар лацу.
Атун патал хъвер пIузаррал сефил,
Алахънава ачухиз зи рикIин гуьгьуьл.
Сурани дидедиз авач хьи кьарай,
Балайрин гуьгъуьна ава мад гьарай.
* * *
Шуршурдин ван гьеле ама булахра,
КичIе туш рикIиз беден кьурунхъай.
КичIе я сувун гуьзел яйлахра
Умудар рикIин жив хьиз цIурунхъай.
Чир хьанайтIа чаз рикI хуьдай тегьер,
Умудри, белки, хгудай бегьер.
* * *
Ни юзурдатIа зи йифен перде?
Ни ахъайдатIа агал хьай вилер?
Нив гватIа зи уьмуьрдин чешне?
Ни кьезилдатIа зи рикIин дердер?
АватIа инсан вугудай зав гъил,
Буьркьуь жедалди перишан кьве вил?
* * *
Ахъая вилер! Килиг чкIай хуьрериз,
КIвач амачир дагъдин гъамлу рекьериз.
Рекьер тушни чун дуьньядиз гъайибур,
Кас амачиз дертлу хьана кайибур.
Гьайиф тушни рекьер хвейи руьгьерин,
А рекьера фейи халкьдин гьекьерин?
* * *
Легьзедани гьайиф чIугун герек туш,
Дидеди вун лезги чилел ханватIа.
Вун девирди гатанвай са фелек туш,
На замзамдай са стIал яд хъванватIа.
Дидеяр чи лезги чилин къуват я,
Замзамни уьмуьрдин пак савкьат я.
* * *
Гзаф чуьллер авуна за кIвачелай,
Гьар жуьредин гьавади зун кьабулна.
Гьар жуьредин накьв авуна гъилелай,
Анжах рикIин хиялри зун сугъулна.
Гьар накьвадай акваз хьана Ватан зи,
Жувахъ гъвечIи са муг тахьай макан зи.
* * *
Зун кьисметдин иес сифте хьаначтIа,
Хайи чилин булахрай яд хъваначтIа,
ГьакI хьайила, катна жеди жегьилвал,
Жегьилвиле гьатна вахтсуз сефилвал.
Амазма зун кьил хурудал авудна,
Жув уьмуьрдин лезетрикай хкудна.
* * *
Хиялрик кваз хуьруьн рекье ава зун,
И уьмуьрди гайи шартIар рикIел гъиз.
Дуьз муг тахьай чубарук хьиз ама зун,
Хура гьатай дердер вири мецел гъиз.
Рекье ама харци ягъай са цуьк хьиз,
Бахтар катна, лувар хайи са нуькI хьиз.
* * *
Мумкин туш мад сагъ хъхьун хирер зи,
Гьа эвел хьиз гьат хъхьун рикIе кIанивал,
Гьа эвел хьиз хъуьредач мад вилерни,
Гьисснавайла рикIи чилин къайивал.
Лугьуда хьи, акьул кьилиз геж къведа,
Ватандивай яргъавайди шез жеда.
* * *
Хквезва лезги дагъдиз гатфар гъиз,
Шуршурдин ван гьатдайвал мад булахра.
Гуьзетзава кьуру чили марфар хьиз,
Твадайвал чил цуьквери хуш дамахра.
Ахьтин къуват ава рикIихъ лезгидин,
Абур хуьдай хайи чилин гуьзгуьдин.
* * *
Накь за кIвенкIнай мад сеферда къелемдал,
Накь мад рикIе гьевес жанлу гьатнавай.
Къе ама зун кьурай нацI хьиз уьлендал,
Ивидин женг пак бедендай катнавай.
Зи къелемдин бегьерлу югъ гьа накь тир,
Гьай-гьарай физ хьайиди са суракь тир.
* * *
Зун фикирдин гагь лукI жеда, пачагьни.
ЛукI хьайила, худ гатада юрфар зи.
Гьар сеферда кутаз рикIик гунагьни,
Пачагь хьайла, кIеве гьатда гьалар зи.
Далудал лаш, хурудал кIаш атайла,
Вучда бес на, кьилиз фикир хтайла?
* * *
Рагъ акьурла, жив мажбур яз шедайвал,
Шезва рикIни, дуьнья акур вилерни.
Тахсир квачир руьгь буьгьтенри недайвал,
Кана тадиз умудрин пак сирерни.
Кана умуд, кана сирер, агаж жез,
Хьанач завай са кукIушдал хкаж жез.
* * *
Гьекьедавай пелехъ шагьвар галукьиз,
Хуьруьн рекье алудзава гъам жуван.
Хуьр аквадай тепедал гагь ацукьиз,
Шиирралди ийизва за гьахъ-дуван.
Куьз кьисметди зун хуьруьвай къакъудна?
Туна рекьел, нагъв вилериз акъудна?
* * *
Къачумир тади, алцума къадам,
Уьмуьрдин терездал эциг хъверни гъам.
Намерд хесетрикай жедайвал азад,
Аллагьди гайи рехъ дуьз кьуна алад.
Гьар са хиял ягъа куьлуь сафунай,
Гьалал хуьрек недайвал на къапунай.
* * *
Къачумир тади чукIуриз кIвал-бине,
Вуч аматIа ви вилериз такур?
Гьатда хура къай, рикIе тIал еке,
Тахъхьайла инсан ваз салам хгур.
НуькI хьиз лув хайи гьатда кIевера,
Кьурада кIам хьиз гьатна къванера.
* * *
Бязи вахтара ацукьда чун шез,
КIандач рикIизни фан са кIусни нез.
Дидедин накъвар акурла вилиз,
ГьикI неда на фу, гьикI рахада чи мез?
Дидедин дерт чавай тахьайла кьатIуз,
Амукьдачни гъамари шагьдамар атIуз?
* * *
КичIевал авач жуван тIалдихъай,
КIвале сенфиз хьайи къалдихъай.
Гьар йисуз берекат, гьалал квахьзавай,
КичIе я халкьдин кесиб гьалдихъай.
Гьикьван азиятар чи халкьди эхда?
Мукьвал-мукьвал чил кикерив къехда?
* * *
Незни кIанда, хъвазни кIанда, алукIиз,
Рази жедач як галачир хуьрекдал.
Фукъиранвал алахъа вун алудиз,
Нез кIан ятIа якни хуьрек гьуьрметдал?
КичIе жемир къабар гъилихъ галукьиз,
Зегьметдин пар далудал ви алукьиз.
* * *
КичIе жемир! Це дериндай суал са,
Мердвилин тум ви бедендик куматIа?
Рахура мез дидед гайи чIалал на,
Дидед чIалан гъавурда вун аматIа.
ЧIал квахьай мециз жедани инсаф?
Жегьеннемда хьунал а мез рази тир гзаф.
* * *
Хъверни нагъвни, варзни рагъни — вири чаз,
Михьивилел ганва чIехи Аллагьди.
Яйлах-булах, лазни-багъни михьи чаз
Ганва вири, валлагь шукур, панагьди.
Абур чавай хуьз тахьайтIа, гьикI жеда?
Къуьлуьн твар хьиз, гьуьлуьз фейи цIуькI жеда.
* * *
Бязибуру гьисабда зун кесибдай,
Чпихъ затIни авачир са несибдай.
Саймишзамач — вуч карнатIа айибдай?
Квадарнач хьи за намусдин сагьибвал.
Гьат тийирвал регъуьвал куь хъуькъвера,
Гьарда жуван уьмуьр дибдай эзбера.
* * *
Инсанвилелд жуван рехъди физва зун,
Чидач, валлагь, вуч аватIа рекье зи.
Гагь дуьзенриз, гагь тепейрал гъизва зун,
Гьар жуьредин фикирар тваз кьиле зи.
АлакьайтIа тухуз а рехъ кьилиз кьван,
Пак Аллагьди багъишда заз сурун къван.
* * *
Вахт тушир жив ацукьдай чилерал,
Къацу пешер тарцел гьеле юзазмай.
Вахт тушир тIал аватдай цуькверал,
Икьван гуьзел атир чанда ргазмай.
Вахтар… Жедач чавай гьуьжетиз,
Амукьда чун вахтар гуьзел гуьзетиз.
* * *
Амачир хьиз са маса югъ мажалдин,
Акъатнава къецел тIурфан, секин туш.
Гьатнавай хьиз юкьва дертлу хиялрин,
Ивидин женг дамарра гьич йигин туш.
Зун хайи югъ хъуьтIуьн югъ тир къай авай,
Муьгьуьббатдиз — мусибатдиз пай авай.
* * *
За михьивал чарчарривай къачунай,
Хуш атирни чуьлда авай цуьквервай.
Фу тIуьнай за дидед гайи къапунай,
Эдеб-намус — бубадин пак гафунай.
ГьакI хьайила, тунач рекьел хиял хьиз,
ТIебиатди хуьзва вичин аял хьиз.
* * *
ЧидайтIа заз гьинаватIа зи кьисметдин багъ,
КьецIил кIвачив чукурдай за, гадарна вилин нагъв.
Багъдин къацу уьруьшра мад цадай за цуьквер,
Пашман хьанвай нуькIерин хур хъжедайвал сагъ.
РикIе гьатай гьиссерикай туькIуьрдай мани,
Лезги халкьдин яран чирагъ куькIуьрдай кIани.
* * *
Вучда бес? Тахсирар ник кутада,
Амачирла къимет гьахълу гафарихъ?
РикIни жигер акъудна нив вугуда,
Гьар сад вичин чуьнуьх хьайла варарихъ?
Яваш жечни женг дамарра ивидин,
Агал хьайла ваз ракIарни имидин?
* * *
Къекъвемир вун, четин вахтар рикIел гъиз,
Къуй алатрай тадиз катай гар хьана.
Пакам къакай фикир ая, кимел физ,
Къведай йикъар тежедайвал дар хьана.
Къуй михьиди, кьезилди хьуй югъ пакам,
Гьат тийирвал гарданда мад еб тIарам.
* * *
Гьай-гьарай алаз рахазва цавар,
Дегиш я цавун, чилинни рангар.
Чир хъжезмач вуж я дуст, вуж ятIа душман,
Нив гватIа зегьер, нив гватIа дарман.
Адалат квахьнава, чIуру я девир,
Ни хкидатIа дуьз рекьел эхир?
«Лезги газетдин» 2024-йисан 38-нумрадай.
