Лезги чIала «баз» суффиксди хейлин гафар арадал гъидай мумкинвал гузва. Чебни асул гьисабдай татугай манадинбур я: ичкибаз, миллетбаз, къумарбаз…
Ички хъунал гзаф рикI алай ксариз бязи вахтара чи кхьинра ичкичи кхьенваз гьалтзавай дуьшуьшарни жезва. Амма ичкичи ички гьасилзавайди я, яни ам арадал гъунал ва я маса гунал машгъул касдиз лугьуз жеда. Ичкибаз — датIана ички квай затIар хъвадайди, ичкиди азабар гузвайди. Эдебиятчи Гьажи Гашарова шаир Байрам Салимовакай кхьенвай макъаладай са мисал гъиз жеда: “Шаирди, савдагарар хьиз, ичкибазарни, “сивин пад квачир” нагьахъ ксарни хъуьруьнрал вегьезва, негьзава”.
Къумар къугъунин “азар” акатнавайдаз къумарбаз лугьуда: “Гьатта куьпчиярни, гьамамчиярни, гьамбаларни, пинечиярни, неъшехурарни, къумарбазарни…”. (Расим Гьажи, “Шагь Абасакай риваят”).
Хъсан суьгьбетчидиз, итижлу ихтилатрал рикI алайдаз ихтилатчи лугьуда. Чи гафарганрани ава и уьлчме. И гафуникай чи къелемчийри гегьеншдиз менфятни къачузва. Дагъустандин халкьдин писатель Къияс Межидова вичин “Дагъларин деринрин булахар” эсерда ихтилатбаз кхьиналди, татугай тав квай манадин цIийи гаф майдандиз акъуднава: “Ам зун хьиз хъваз кIани… ихтилатбаз кас тир”. Инал рахун адетдин ихтилатчидикай, суьгьбетчидикай физвач. Алазни-алачиз гзаф рахадай, вични “хъваз кIани” касдиз ихтилатчи лугьун дуьз тушиз акур писателди чIалан такьатрикайни мумкинвилерикай устадвилелди менфят къачунва. Ихьтин мисалар адан эсеррай мадни гзаф жагъуриз жеда…
Винидихъ авунвай жуьредин веревирдер арзачи ва арзабаз гафарикайни ийиз жеда. Адетдин арза ийизвайдаз, яни арзадин иесидиз чна арзачи лугьузва ва и гаф гафарганрани фадлай тестикьарнава. Амма шаир Лезги Нямета гьахъсузвилелди, тапрукьвилелди арзаяр ийизвайдаз вичин “Хъел къвемир” шиирда арзачи лугьун дуьз яз гьисабнач: “ТIал авачир келле кьаз, Мад хъжемир арзабаз”.
Гьахъсузвилелди, лазимсузвилелди гьуьжетардай къилихар квайдаз шаир Чепер Касбубади вичин эсерда гьуьжетбаз лагьана: “Итимрайни, хиве кьан за, гьуьжетбаз, Бед хесетар, серт амални акъатда”.
К.Ферзалиев
