ТIугъвалдихъ галаз женг

Коронавирус, ккIлам хьиз ккIа­на, инсанрилай алатзавач. Ада вичин зегьерлу, хаталу гьуьм чукIур­завай майданар мадни гегьеншарзава. Дуьньяда  тIугъвал­дик начагъ хьанвайбурун кьадар 190 миллиондилай алатнава. Россияда и ре­къем 6 миллиондиз барабар я. Икьван гагьда начагъ хьайибурукай 150705 кас рагьметдиз фенва. Да­гъустанда арадал атанвай гьаларни къурху кутадайбур я.

Эхиримжи гьар са юкъуз кьве вишев агакьна инсанар начагъ жезва. 22-июлдалди телеф хьанвайбурун кьадар 1634-дав агакьнава. Ингье 22-июлдиз республикадин центральный больницани саки михьиз агална, ана тIугъвалдикди азарлубур сагъардай отделенияр ачухна. Адалай гъейри ковиддик начагъбур Махачкъаладин 1-нумрадин больницада, кьарадин куьмекдалди сагъарзавай медидарада, урологиядин центрада, шегьердин 3-нумрадин больницада сагъарзава. ЯтIани чкаяр бес жезвач. РД-дин Кьилин везифааяр вахтуналди тамамарзвай Сергей Меликова лагьайвал, республикадин больницайра тIугъвал­дихъ галаз женг чIугун патал резервдин 5 агъзур чка  тешкилзава.

Алай вахтунда республикадин больницайра и азардик начагъ 3,6 агъзур кас ава. Алатай варцарив гекъигайла, исятда юкьван гьисабдалди гьар суткада больницайра къаткурзавайбурун кьадарни гзаф хьанва. Амбулаторный къайдада сагъар хъийизвайбурун кьадарни тIимил туш.

Жува жувни, кIвалинбурни, къуншиярни, рекье-хуьле гьалтзавайбурни хуьн патал са рехъ ава: тIугъвалдиз акси рапар ягъун. Идакай алимрини, духтуррини, гьукуматдин кьилевайбуруни, Роспотребнадзордин пешекаррини гьар юкъуз лугьузва, тикрарзава, алай йисан сифтегьан варцарив гекъигайла, алай вахтунда коронавирусдиз акси рапар язавайбур гзаф жезва, амма виле акьадайвал ваъ. Чи инсанар вучиз ятIани социальный сетриз акъатзавай тапаррихъ гзаф агъазва. Гьа идалди чебни ва масабурни хаталувилик кутазва.

Инал заз и жигьетдай дуьньядин уьклвейра гьихьтин гьалар аватIа, гьадакай лугьуз кIанзава. Белки, масадбурун чешнеди чи инсанрин фикирар дегишарин лугьудай фикир аваз.

Чаз виридаз малум кар я, ковид-19 сифте Китайда малум хьана. Ина адахъ галаз, лап кIеви серенжемар тешкилуналди, женгни чIугуна. Нетижада азарлуйрин кьадар фад-фад тIимил хьана ва гила Китайда коронавирус кумайбур амачалда. Вучиз? Вирида кIеви къайдайрал, законрал амалзава. Пешекаррин теклифар, меслятар кьилиз акъудзава. Фикир це ва гекъига. Китайда 1,4 миллиард агьали ава. Зур варз вилик ана 1 миллиардни 20 миллион касди тIугъвалдиз акси рапар янавай. Россияда ла­гьайтIа, вакцина кьабулнавайбур 33,6 миллиондив агакьнава. Им, гьелбетда, тIимил я.

Дуьньядин майданда тIугъвал­диз акси рапар янавай уьлквейрикай сад лагьай чкадал Мальта ала. Са варз вилик ина агьалийрин 80 процентдив вакцина агакьна.

Дуьньядин ва Европадин вилик фенвай уьлквейра яшамиш жезвай инсанри тIугъвалдиз акси рапар язаватIа, абуруз чеб хуьз чизва. Абу­руз чи социальный сетриз къвезвай хьтин нагьахъан, тапан, алцурарзавай  хабарри таъсирзавач, абур ахьтин къундармайрихъ агъазвач.

Исландия чешнелу уьлквейриай сад яз гьисабзавайди я. Адан агьалийрилай чибуру чешне къа­чур­­тIа, лап хъсан жеда. ГьикI ла­гьайтIа, ана коронавирусдикай ихтилат кватнамазди, герек серенжемар кьабулунив гатIунна. Сифте нубатда вири махлукьатдин сагъламвал ахтармишна. Начагъ хьайибур ва хумадин сифте лишанар акатайбур гьасятда чара авуна, масадбурук азар акатунин вилик пад кьуна.  ТIугъвал­диз акси вакцина акъатайла, вирида сад хьиз адакай менфят къачуна. 2020-йисан декабрдиз инсанри коронавирусдиз акси рапар ягъиз гатIунна ва исятда абурун кьадар 80 процентдив агакьзава. Начагъвални квахьзава. Эхиримжи гьафтейра Исландияда тIугъвалдик начагъ хьайи садни авач. Европадин амай уьлквейрилай тафаватлу яз, Исландияди виридалай вилик сергьятарни, туристриз рекьерни ачухна. Чи инсанар лагьайтIа, «прививкаяр ийизвайбур ахмакьар я, вакцинадихъ са метлебни авайди туш, ада инсандин организм харапIзавайди я» лугьуз къекъвезва. Я маскаярни алукIза-вач. Хийир-шийирдин мярекатрикайни къерех жезвач. Базарризни, туьквенризни, махлукьат кIватI жезвай маса чкайризни физва. Гьа са вахтунда “тади куьмекдин” автомашинри цIудралди начагъбур больницайриз тухузва. Гзафбур духтурри къутармишзаватIани, бязибур гъилерай физва.

Сергей Меликов ва талукь идарайрин руководителар эхиримжи гьафтейра республикада арадал атанвай гьаларилай рази туш. Эхиримжи суткада медицинадин идарайриз жигерар тIазваз ва ифин алаз кьабулнавайбурун кьадар 460 касдилай алатнава. Гъилевай йисан сифте варцарив гекъигайла, им лап еке рекъем я. Региондин регьберди къейд авурвал, оперативный штабдин къарарар вахтунда ва тамамвилелди кьилиз акъудунин жигьетдай исполнительный властдин ор­ганрин ва муниципальный тешкилатрин кьилерин хиве жавабдарвал гьатзава. Бязи вахтара абуру и месэладиз са артух фикир гузвач. Чка-чкада, тIугъвалдикай зиян хкатзавайди чиз-чиз, банкетрин залрив кIва­лахиз тазва. Анриз вишералди инсанар кIватI жезва. Начагъ сада виш касни азарлу авун мумкин я. Чи ин­санар и кардин гъавурда гьатзавач.

РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель Мурад Къазиеван гафаралди, алай вахтунда республикада вакцинадин кьитвал авач. ТIугъвалдиз акси рапар ягъун­ патал вакцина бес кьадарда хкизва, 190 агъзурдалай гзаф инсанри рапар янава. Им, гьелбетда, тIимил я. Вири дуьньяда вакцина коронавирусдикай къутармишдай дарман яз гьисабзавайла, чи инсанри вучиз ам кваз кьазвач?

Нариман  Ибрагьимов