Россиядин Федерациядин президент хкязавай сечкияр кьиле тухудалди 17 югъ ама. 17-февралдилай лагьайтIа, СМИ-ра сечкийрин кампаниядин сергьятра аваз таблигъатдин мярекатар тухузва.  Регистрация авунвай кандидатар уьлкведин регионриз физва, сечкичийрихъ галаз гуьруьшмиш жезва, чпин программайрикай  суьгьбетзава. Таблигъатдин серенжемар иллаки телеканалри тешкилзава. Анрай  таблигъатдин роликар, гуьруьшар, эвер гунар къалурзава.  Газетрини закондин бинедаллаз кандидатрикай материалар гузва.

Уьлкведин президент хкязавай сечкияр политикадин важиблу ва зурба вакъиа я. Адаз гьазур жезвай гьалдал неинки чи политикри, олигархри, агьалийри, гьакI къецепатан уьлквейрин сиясатдин центрайри, властдин органри, общественный организацийрини… гуьзчивалзава.

Владимир Васильеван эвер гун

Дагъустан Республикадани сечкийриз лазим къайдада гьазурвилер аквазва. РД-дин Кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Владимир Васильев республикада кардик квай политический партийрин ва региональный отделенийрин векилрихъ галаз гуьруьшмиш хьана ва абуруз Дагъустанда михьи, ачух сечкияр тешкилуниз, и карда куьмек гуниз эвер гана.

КIватI хьанвайбурухъ элкъвена рахадайла, ада лагьана:

— Пуд миллиондилай артух агьалияр авай Дагъустанда сиясатдин къурулуш арадал гъун патал хейлин рехъ фенва. Къе ина политический партийрин региональный 60 отделение ава.  Им тIимил туш. Квезни малум я, икьван гагьда республикада сечкияр жуьреба-жуьре къайдайра кьиле фена, чка-чкада нукьсанризни, законсуз краризни рехъ гана. Идан гьакъиндай политический партийрин векилри Россиядин ЦИК-дизни хабар гайиди я. Алай вахтунда чна ахьтин жуьредин гъалатIриз рехъ гана виже къведач.   Сечкияр вири рекьерай михьибур, ачухбур хьана кIанда.

В.Васильева партийрин векилриз республикада кьиле физвай крарикай, дегишвилерикайни куьрелди суьгьбетна. Дагъустандин Гьукуматдин кIвалах цIийикIа тешкилун, экономика “хъендикай” хкудун, гьукумдин органра кадрияр цIийи хъувун, агьалийрин яшайишдин шартIар хъсанарун патал герек серенжемар кьабулзава. И кардик политический партийрини чпин пай кутун лазим я. В. Васильева лагьана хьи, “къени крар авун патал кIвалах виридаз ава”.

И гуьруьш ачухдиз кьиле фена. Гьар сада вичин фикирар лагьана, теклифар гана. Республикадин Гьукуматдин кIвалах ва санлай сиясатдин гьалар хъсанарун патал сифте нубатда авуна кIанзавай крарикай “Сад тир Россия” партиядин векил Хизри Шихсаидова, КПРФ-дин ва “Гьахълу Россия” партиядин векилар Магьмуд Магьмудова ва Камил Давдиева ихтилатна. Рахай маса ксарини къейд авурвал, Дагъустандин районрин ва шегьеррин властдин ­ор­ганра кар алакьдай, хъсан чирвилер авай, бажаргълу пешекарар ава. Республи­кадин гьукумдин органра кIвалахунал абурни желбна кIанда. Абурулай чпин чирвиле­ралди, алакьунралди республикадиз пара хийир гуз жеда.

Гуьруьшда кар алай месэлани къарагъарна. Эхиримжи йисара республикада кьиле тухвай са шумуд сечкияр гзаф кьадар сечкичийрин иштираквал авачиз кьиле фена. Инсанри чпин сесерилай са карни аслу туширди яз гьисабзавай ва абур сечкийрин участокриз сес гуз физвачир. Ихьтин гьакъи­къатдиз талукь яз В.Васильева кьетIиви­лел­ди малумарна: “И сечкийра ахьтин амалар тикрар хъжедач. Гьар са агьалидивай вичиз хъсан акур лайихлу кандидатдиз сес гуз жеда ва гьар са сес квазни кьада”.

Вирида чеб уьлкведин президентдин сечкияр законрив кьадайвал,  тешкиллувилелди кьиле тухуз гьазур тирдакай ва и карда куьмек гудайдакай лагьана.

Кьуд агъзурдалай виниз гуьзчияр

ЦИК-дин председатель Элла Панфиловади лагьайвал, президентдин сечкияр михьибур, ачухбур, законлубур хьун патал вири жуьредин серенжемар кьабулзава. Абурукай сад гуьзчивалдайбур тайинаруниз талукьарнавай къарар я. Ана къалурнавайвал, гуьзчияр яз общественный, пешекарвилин объединенийрин, пешекарвилин ва яратмишдай союзрин,  гьакI коммерциядинбур тушир маса организацийрин  векилар тайинариз жеда. Амма регионрин ва чкадин администрацийрин кьилерикай, абуруз табий къуллугъчийрикай, депутатрикай, судьяйрикай, прокуроррикай, сечкидин комиссийрин членрикай гуьзчияр жедач.

Дагъустандин Избиркомди малумарайвал, Дагъустанда кардик квай сечкидин комиссийра гуьзчияр яз РД-дин Общественный палатадин векилри кIвалахда. Гуьзчи жез кIанзавай гьар сада республикадин ва муниципалитетрин общественный палатайриз чпин гьакъиндай хабар гун лазим я. Ахпа абур Общественный палатадин Советди тайинарда, сечкийриз ва чпин везифайриз талукь тир чирвилер гун патал семинарар тешкилда. Сечкийрин юкъуз Дагъустандин сечкидин участокра 4 агъзурдав агакьна гуьзчийри сесер гузвай гьалдал гуьзчивалда.

Уьлкведин президентдин сечкияр кьиле физвай гьалдал, малум хьайивал, неинки президентвиле кандидатрин векилри, журналистри, гьакI общественный организа­цийрин векилрини гуьзчивалда. Абуруз чпин везифайрикай, ихтияррикай чирвилер ава­тIа?

Къенин йикъалди Дагъустанда гуьзчияр яз сиягьда тунвайбурун кьадар кьве агъзурдалай виниз я. Идан гьакъиндай и йикъара Каспийскда тешкилнавай общественный гуьз­чийрин форумдал малумат гана.

РД-дин Общественный палатади, Да­гъустанда авай общественный Милли мониторингди  (НОМ) ва шегьердин избиркомди тешкилнавай и мярекатда общественный организацийрин руководителри, Общественный палатадин членри, политический пар­тийрин региональный отделенийрин векилри иштиракна.

НОМ-дин региональный отделенидин кьил Ислам Алиева малумарайвал, Милли мониторинг общественный чIехи объединение я, адак чи уьлкведин лап кар алай общественный организацияр экечIнава ва абурун членри сечкийра аслу тушир гуьзчийри хьиз иштиракда. Дагъустанда ихьтин 30 организация ава, Россияда абурун кьадар агъзурдалай алатнава. Гуьзчийри къулайдаказ, менфятлудаказ кIвалахун патал информационный махсус портал кардик кутунва.

РД-дин Общественный палатадин председатель Абдулхалим Мачаева лагьайвал, районрин ва шегьеррин муниципалитетри  бригадирарвиле инсанар къалурнава, чпини разивал ганвалда. Абуру гуьзчиярни хкяда ва абурун вири кIвалахни тешкилда, сечкияр кьиле физвай гьални чпин гуьзчивиликай хкуддач. Тайинарнавайвал, сечкидин гьар са участокда общественникрикай тир кьве гуьзчиди кIвалахда. Общественный вири гуьзчийри чпин везифаяр пулсуз кьилиз акъудда.

Россиядин Общественный палатадин секретардин заместитель Максим Григорьева, “Ракурс” ИАЦ-дин президент Абдурагьман Юнусова, РД-дин Общественный па­латадин член Вагьаб Къазибегова, КПРФ-дин Дагъустандин отделенидин векил Руслан Лугова сечкияр кьиле физвай гьалдал общественный организацийрин векилри гуьзчивал авун алай аямдин истемишун ва менфятлу кар тирди къейдна.

Президентвиле кандидатрин рейтинг

Эхиримжи йисара чи сечкичийриз РФ-дин Госдумадин, РД-дин Халкьдин Соб­ранидин, муниципалитетрин собранийрин ­депутатар, муниципалитетрин кьилер жез кIанзавай гзаф кандидатар акуна. Вирида кIамай кьван хиве кьунарни авуна, амма, сад-кьвед квачиз, чпин мурадар кьилиз акъатайдалай гуьгъуьниз абур сечкичийриз ахкунач.

Гилани уьлкведин президентвиле кандидатри халкьдиз хуш жедай хъсан ихтилатар ийизва. Жириновскийди виридаз пулсуз чилерни гуда, коррупционерарни тергда, олигархарни чкайрал ахцукьарда лугьузва…

Сурайкина Советрин Союз чкадал хкидалда, медицина, образование гьакъикъидаказ пулсузди жедалда.

Грудинина чи уьлкведани вичи регьбервал гузвай совхозда авай хьтин яшайишдин хъсан, къулай шартIар тешкилдалда.

Явлинскийди уьлкведин экономика лап вини дережадиз акъуддайдакай, Россия садалайни аслу туширдаз элкъуьрдайдакай лугьузва.

Гьа са вахтунда ФОМ-ди (Фонд Общественное Мнение) ва ВЦИОМ-ди (Всероссийский центр изучения общественного мнения) агьалийривай хабарар кьуна, президентвиле кандидатрин рейтинг тайинарна. Хабар кьунрин нетижаяр ихьтинбур я: В. Путин — 7,2 процент, П. Грудинин — 5,4, В. Жириновский — 5, 4, К. Собчак — 0,9, Г. Явлинский — 0,5, С. Бабурин — 0,2, Б. Титов — 0,2, М. Сурайкин — 0,1 процент.

Март алукьнава. 18-мартдиз уьлкведин вири регионра, районра, хуьрера сечкийрин участокар ачухда ва чна Россиядин президентвиле кандидатриз сесер гуда, муьжуьд касдикай лайихлуди хкяна кIанда.

Нариман Ибрагьимов