Къурушрин жемятдин лап хъсан векилрин арада хуьруьн Къызырар лугьудай тухумдай тир  Нариман  Салманович  Рамазанов, вичин фурс гвачирвилел, рикIин ачухвилел, жумартвилел, хуш къилихдал гьал­тайла, амайбурукай хкатна чир жезвай кас тир. Адан чIехи буба Рамазан вичин хва Салманахъ галаз колхоздиз гьахьнай. Хва Гуьлнабат лугьудай рушал эвленмиш хьана­. Ада Салманаз сифте  велед Нурият багъишнай. Рамазан бубади цIийи уьмуьрдал шадвалзавай…

1940-йисуз Яру Армиядин жергейриз эвер гайи Салман Белоруссиядиз акъатнавай. Дяве башламиш жез са гьафте амаз (1941-йисан 15-июндиз) Рамазан бубадин хцин суса гада ха­на. Адал чIехи бубади Нариман тIвар эцигнай.

Яшлу дагъвидин рикI секин тушир. Адаз мукьвал-мукьвал ахварай вичин  хва Салман аквазвай. Адан рикIяй залан фикирар физвай. Кьисметди хизандиз ягъун кьуна. Дяве башламиш хьана. 21 йисни бегьем тахьанвай Салмана, таза хцин чинни аквадалди, 1941-июндиз Могилев шегьердин патав женгера чан гана. А чIавуз хейлин фронтовикрин диде-бубайрин, сусарин кьисмет заланди хьана… Гьикьван азабар эхна, гьикьван накъвар авадарна абуру! Женгерин майданра 325 къурушви телеф хьана. Нубатдин аскерди чан гайивилин гьакъиндай тел хтайла, зи рикIел хуруьн вири яшлу инсанар гьикI кIевиз шехьнайтIа, алама.

Бубаяр кьилел аламачиз чIехи хьана чун. Буба лугьудай бахт ганач. Я бубайрин тавазивилерни акунач веледриз. Чи жегьил дидейри бубавални авуна чаз. А йикъар рикIел хтайла, рикI къене гьакьзавач, шел кткизва.

Фронтдиз фейи итимар колхоздин  майишатда яшлу итимрини дишегьлийри эвезнай.  Абурун жергеда Нариманан диде Гуьлнабатни авай. Гуьгъуьнлай адаз “1941-1945-йисарин Ватандин ЧIехи дяведа гьакъисагъвилелди зегьмет чIугунай” медални ганай.

Алатай асирдин 50-йисара къурушвияр партиядин ва Дагъустандин  кьилевайбурун эмирдалди “гуьгьуьллудаказ” Хасавюрт райондиз куьчарна. Дагъдин шартIара вердиш хьанвай инсанриз зегьем дуьзенда фу хьана, амма хиве кьур женнетдин уьмуьр абуруз акунач. Сифте йисара къурушвийриз начагъ аялар жез хьана. Рекьизвай аялрин, азарлу чIехибурун кьадарни гзаф жезвай.

Нариман аял чIавалай чешнелу ученик тир. Лап хъсан къиметар ва  ахлакь аваз школада 7-класс акьалтIарай ам Хасавюртдин медучилищедиз гьахьзава ва гьанагни яру диплом къачуналди куьтягьзава.

Гьавиляй ам Дагъустандин мединститутдиз имтигьанар тагана кьабулзава. Ина вири йисара виниз тир стипендия къачуз кIелза­вайтIани, жегьилдиз шадвал ийидай мумкинвал хьаначир. 1963-йисуз 44-йисан яшда аваз диде, кьве йисалай 108 йиса аваз рикI алай чIехи буба рагьметдиз фена. Хуьре залан азардик  рикI тIазвай вах текдиз амукьна. Са тIимил вахтарилай гьамни рагьметдиз фена. Гьикьван четинвилер акьалтна­тIани, Наримана рей ганач. Ам вири хъутIалрай уьзягъдиз экъечIна ва 1965-йисуз институт яру диплом къачуналди акьалтIарна (а йисара Хасавюртдин райисполкомда кIвалах­завай зун же­гьил пешекар вичин кеспидив эгечIзавай тегьердин шагьид хьанай).

Медицинади духтурдивай регьимлу рикI, экуь фикирар, виниз тир культура ва ракьун нервияр хьун истемишзава. И ериярни Нариманахъ вири авай. Жегьил хирургдин зегьметдал, хкянавай пешедал рикI алай. Ам кеспидив эгечIай сифте йикъарилай вичин чирвилер ва пешедин устадвал хкажун патални чалишмиш жезвай. Адаз тежрибалу насигьат­чияр тир Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи, медицинадин илимрин кандидат, Хасавюрт шегьердин хирургиядин къуллугъдин заведующий, “ЧIехи хирург” (Нариманан гафаралди) М.Везирова, СССР-дин медицинадин илимрин Академиядин член-корреспондент Р.Аскерханова, медицинадин илимрин доктор Сатаева, шегьердин больницадин кьилин духтур А.Омарова еке куьмекар ганай. Нетижада адакай къвез-къвез халис пешекар хирург хьана. Гьа икI ада, кIвалахдивай къерех тахьа­на, Ставрополдин государственный мединститутдин аспирантура куьтягьна ва 1972-йисуз медицинадин илимрин кандидатвилин диссертация агалкьунралди хвена.

Тежрибалу хирург ва жегьил алим Да­гъустандин Огни шегьердин  больницадиз хирургиядин отделенидин заведующийвилиз рекье твазва. Ина гуьгъуьнлай адакай кьилин духтур жезва. 1976-йисуз Н.С.Рамазанов аялрин духтур тир вичин уьмуьрдин юлдашни галаз Мозамбик Республикадиз къуллугъиз командировкадиз рекье твазва. Къецепатан уьлкведай хтай 1979-йисуз ам Дербент шегьердин центральный больницадин хирургиядин отделенидин заведующийвиле тайинарна. Ина кIвалахиз хьайи 20 йисан вахтунда хирург Нариман Салмановича гьи­кьван инсанрин тIал секинарна, гьикьванбур ажалдин къармахрай акъудна. Им духтурдин вичин бахтлувални я.

Нариман духтурдин авторитет тек са зегьметдал рикI хьунилай ва устадвилелай аслу тушир, ам гьакI лап хъсан психологни тир. Вичихъ галаз хьайи са суьгьбетдин вахтунда Нариман Салмановича икI лагьанай: “Вал маса касдин уьмуьр ихтибарзава, гзаф вахтара кьилдин касдин уьмуьрдилай аялрин, диде-бубадин, гъуьлуьн-папан шадвал ва кьисмет аслу жезва. Куьрелди, жавабдарвал лап екеди я”.

Заз Н.С.Рамазанов кIвачел акьалтунин са тереф мадни рикIел хкиз кIанзава. Адаз государстводин дережада фикир авун хас тир, ам халкьдихъ галаз сих алакъада, халкьдин кьисметдин, гележегдин къайгъуда авай. Адаз гьуьрметзавай сечкичийри ам са шумуд сеферда Дербент шегьердин собранидин депутатвиле хкянай, ДАССР-дин Верховный Советдин член (1990-1995-йисар) хьайи ада халкьдин депутатвилин везифаярни намуслувилелди кьилиз акъуднай. Адакай исятда кардик квай Дагъустандин мажбури медстрахованидин региональный отделенидин Сад лагьай председателни хьанай.

Лезгийрин “Садвал” милли гьерекатдин регьбер язни, адан кIвалах бегьерлуди хьайи­ди рикIел хкун кутугнава. Ада тешкилатчивилин бажарагъдалди, дилавар мецелди инсанрин патай еке гьуьрмет, авторитет къазанмишнай. Гьа и ерийри Кьиблепатан Да­гъустандин агьалийрин патай адаз ихтибарвал артухарнай. Ам лезги халкьдин квайни квай рухвайрин, машгьур регьберрин жергедиз акъуднай.

Нариман Салманович гьакъисагъ зегьметди виниз акъудай чIехи руьгьдин инсан тир. ЧIехи алакьунар авай, лайихлу хирург 1999-йисалай  Дербент шегьердин медучилищедин кьиле акъвазнай. Пенсиядиз экъе­чIайдалай кьулухъ ам Дербент шегьердин администрациядин кьилин меслятчи, агъса­къалрин Советдин член, Дербентдин гьуьрметлу агьалийрикай сад тир.

Нариман Рамазанов, кьилин категориядин хирург хьиз, “Дагъустан Республикадин лайихлу духтур” лагьай гьуьрметдин тIвар­цIин сагьиб, РД-дин здравоохраненидин отличникни тир. Ам Дагъустан Республикадин грантдиз лайихлу хьанай. Адаз са шумуд­ се­ферда ведомстводин гьуьрметдин грамотаяр, гьа жергедай яз 2007-йисуз Россиядин Федерациядин здравоохраненидин ва яша­йишдин рекьяй вилик тухунин министерст­войрин гьуьрметдин грамотаяр ганай.

Нариман Салманович дуствилин ва гьуьр­метлу чIехи хизандин кьилни тир. Вичин уьмуьрдин юлдаш Эльмирадихъ галаз санал ада пуд велед (са гадани кьве руш) тербияламишнай. Абуруни чпин диде-бубадин рехъ давамарзава, агьалийрин сагъламвилин къаравулда акъвазнава. Абуруни  диде-бубадин чиниз яр къведайвал авунач, 8 хтулдини чIехи бубадин ва  дидедин рикIер шадарзавай.

Нариман духтурдиз вичин дагъда авай гъвечIи ватан, хайи хуьр акьван хуш тир хьи, чун гьар йисуз гатун ва зулун вахтара мукьвал-мукьвал хуьруьз хъфидай. Са  цIуд йис идалай вилик Нариман духтур, Мегьман­даров Нурали (эцигунардай “Яру Дагъ”  тешкилатдин генеральный директор) Къурушдал алай вахтунда за хуьруьн кимел агъсакъалар алай чкадал заз хуьре кIвал эцигдай фикир авайдакай ашкара авунай ва ­абурун разивал тIалабнай. Хуьруьнвийриз зи хиял бегенмиш хьанай. Са кьадар вахт алатайла, Нариманани Нуралиди чпизни хуьре кIвалер эцигдай ният авайдакай хабар ганай. Нуралидин чIехи зегьметдалди, вичелай Аллагь рази хьурай, пудазни са проект­дин кьилдин кIвалер эцигнай. Хуьре кIва­лер эцигайла, гьар мумкинвал хьайила, чун хайи хуьруьз жуван­ кIвализ ял ягъиз­ хъфизвай. Гьайиф хьи, Нариман Салмановичавай цIийи кIваликай кьуд йисалай артух вахтунда лезет хкудиз хьанач. 2018-йисан августдиз ам рагьметдиз фе­най. Адан балайриз, невейриз, рикIин шадвал аваз, а кIвал ишлемишдай мумкинвал хьурай! За мергьяматлу, регьимлу Аллагьдиз Нари­м­аналай рази хьун ялварзава. Ам чавай ис­тек­лу яз чара хьана. Чна адан багьа къамат ри­кIера хуьда.

Гьасен  Балатов,

РД-дин Кьилин патав гвай агъсакъалрин Советдин член,

Дагъустандин Госкъуллугъдин лайихлу работник