Гьуьрметлу  дустар!

Ингье чун гатфарин лап гуьзел вахтуна гьатнава. Таму-тара булвилелди пеш ахъайнава, чуьллера цуькверин халичаяр хразва! НуькIер, ничхирар чпин кьетIен къайгъуйрик ква.

Инсанрихъни тIимил къайгъуяр авач. Мектебра аялри эхиримжи четверть акьалтIариз зегьмет чIугвазва. Лап хъсандиз кIелун, чирвилер къачун, ватандиз, халкьдиз вафалу хьун кьилин везифа тирди рикIелай алудзавач.

Вилик мадни гуьзел вахт — Майдин суварар ква. Зегьметдинни гатфарин, ЧIехи Гъалибвилин суварриз чун гиламаз гьазур я. ЧIехи бубайриз, бадейриз, ветеранриз, аскерриз и  суварар виридалайни вилик тебрикун лазим я.

Майдин вацра чаз чIехи Сулейман бубадин шииратдин суварни къвезва. Бес адан чIаларал гьикI гьейранвалдач!

Майдин 19-даз пионеррин югъни я. Аялрин ахьтин тешкилатди чун агудзава, чи низамни ахлакь вини дережада твазва.

Майдин эхирра чи Ватандин сергьятар хуьзвайбурун югъни къвезва. Къуй чилерал ислягьвал, мублагьвал хьурай. Бахтлу хьурай дуьньядин вири аялар!..

______________________________________________________________________________________________

Ибрагьим Агьмедован — 100 йис

Аялрин дуст, муаллим…

Ибрагьим  Агьмедов  вичин вири уьмуьрда муаллимвал ва мухбирвал авур авторрикай сад я. Ада аялар патал гьикаяяр, къаравилияр, шиирарни махар кхьиз хьана.

Чи гъиле адан “Сефералидин месэлаяр” (1979) ва “КIеви дустар” (1990) тIварар алай ктабар ама. Автордин гьар са эсердихъ кIелзавайбуруз дерин чирвилер ва михьи ахлакьдин тербия гунин метлеб ава. Абурун чIал кьетIенди, художественный такьатралди, рангламишдай гафаралди девлетлу я.

Ибрагьим Агьмедов Мегьарамдхуьруьн райондин Вини Ярагърин хуьре дидедиз хьана. Дербентдин педучилище акьалтIарна, 1939-йисуз Яру Армиядин жергейриз эвер гана. Ватан­дин ЧIехи дяведа сифте йикъарилай иштиракна. Гьа вахтарилай художественный эсерарни кхьизвай. Писателдин бязи эсерар Европадин халкьарин чIалариз таржума авунва.­

Ада гзаф терефрин алакьунар авай чIехи хизанни арадал гъана. Агьмедоврин векилар чи уьлкведин, СНГ-дин, Европадин хейлин пипIера яшамиш жезва, илим, культура, асайиш, яша­йиш виликди тухуз, зегьмет чIугвазва.

Писатель, вирибуруз гьакьван истеклу хьайи муаллим ва мухбир 2007-йисуз рагьметдиз фена, Мегьарамдхуьре фаракъатнава. Вич чи патав гумачтIани, адан ирс несилри хуьзва.

Агъадихъ чна “КIеви дустар” (Махачкъала, Дагучпедгиз, 1990-йис) ктабдай къачунвай кьве эсер гузва.

______________________________________________________________________________________________

Яшамишрай ислягьвал

ХъуьтIуьн сифте йикъар тир. Гьелелиг жи­вер къванвачир. Гьаваяр тIимил чимизмай. Ракъини цавун аршда, циферик акатиз-хкатиз, сирнавзавай.

Гьасан, хьракай хтанвай дидедивай са кIар чими фуни са ккIал ниси къачуна, гьаят­диз­­­ фе­на. Ада, тутун тарцин кIаник скамейка­дал ацукь­на, гзаф иштягь аваз таза фуни ниси нез­вай­.

Адан фикир, тарцин кIаник хилел ацукьна, чIивчIивар ийизвай, туьтуьна чIулав галстук авай, рехи валчагъ алай нуькIре вичел желбзавай.

— Адаз гишинзава жеди, белки, вичиз са кIус фу це лугьузватIа? — фикирна Гьасана. Ада са кIус фу атIана, скамейкадал эцигна, вич яргъалай килигиз акъвазна.

Гьасан къарагъайвалди, нуькIре тадиз ска­мейкадал лув гана. Ада фан кIусуниз кIуф яна, кIус чилел аватна. И арада са маса нуькI­рез ха­­бар хьана,  инал хкадарна, сифтегьан нуькI­рез жагъанвай шей къакъудиз алахъна. Пуд ла­гьай нуькIни пайда хьана. Гила кьве нуькIни сад лагьайдахъ калтугзавай. Ахпа нуь­кIер та­мам луж хьана. Гьасаназ акуна хьи, мад ина хьайиди масад я. Абуру сада-садаз кIевиз кIу­фар язавай. ТIар хьайибурай гьараяр акъат­завай.

— Им халис дяве я хьи, — лагьана Гьасана. Адавай санал акъвазиз хьанач: — Терг хьурай­ дяве, куьз герек я кукIунар, куьс-куьс? Яша­мишрай ислягьвал! — гьарайна ада, гъилер юзурна.

НуькIер вири катна. Абур кIвалерихъ га­лай­ багъ­да авай тарара ацукьна. Тадиз хтана­,  кIа­ник квай кIваляй са гъапа авай къуьлуьн тва­­рар­ къачуна, тухвана, Гьасана нуькIе­риз кIвах­на.

— Ма, мад куьн кикIимир, гила квез виридаз­ бес жеда, неъ тух жедалди! — лагьана Гьасана­.

НуькIер элкъвена хтана. Абуру тварриз ви­рида сад хьиз кIуф язавай. Анжах чилел ала­май туькди гьа и мукьвал алатай къушарин дяве рикIел хкизвай…

Керекулни кьуьгъуьр

Тамуз ракъини нур гузвай. Гар, тарарин хи­лерал зулун манияр ягъиз, эчIя жезвай. Хъи­пи­ пешер, цавай лув гуз, тарарин кIанерик аватза­вай.

Керекулди, мегъуьн тарцин кIукIни-кукIва ацукьна, вичин жуьреда эвер-гьарай  ийизвай. Ам садлагьана акъваз хьана. Адаз, далудал пар алаз, тамун жигъирдай тIуз физвай кьуьгъуьр акуна.

— Вун, ични кIулал алаз, гьиниз физва, кьуьгъуьр стха? — гьарайна керекулди.

— Сифте салам гана, ахпа хабар кьадай затI я, — жаваб гана кьуьгъуьрди.

— Багъишламиша, кьуьгъуьр стха, салам за ваз къведай сеферда гуда.

— АкI хьайила, за ваз жавабни гьа чIавуз гуда.

— Са гъвечIи акъваз, за ваз цIийи хабарар ахъайда.

— Заз мажал авач, лагь гьерекатна, куьрелди.

Рахана керекул, рахана керекул, вичиз акур-такур, ван хьайи-тахьай — вири хабарар ахъайна, рикIин сирер ачухна.

— Бесрай ви лагълагъар, заз геж жезва, зун хъфида, — лагьана кьуьгъуьрди.

— Са гъвечIи хьайитIани акъваз хъия, дуст кас! За ваз вири хабарар ахъайна, рикIин сирер лагьана. Амма вун, сиве яд кьурди хьиз, кисна акъвазнава. Гила хьайитIани вуна заз жуван сирер ачуха!

— Ви рикIин сир хуьз тежезвай вавай зи рикIин сир хуьз жедайди яни? За ваз лугьудай гьич са гафни авач, лагълагъчи, — лагьана, кьуьгъуьрди вичин рехъ давамарна.

Гзаф гьарайна керекулди, гзаф гьа­рай­на­, амма кьуьгъуьрди адаз ябни гун хъувунач.

______________________________________________________________________________________________

Ктаб кьунва

Ктаб кьунва къе за гъиле

Лезги халкьдин шаирдин,

Цилингар тир адан бине,

Шииратдин магьирдин.

Кьунва къе за ктаб гъиле,

Шиирар кIел хъийизва.

Аквазва заз гьар са цIарцIе

Илгьамдин цIун михьивал!

Къе за кьунва ктаб гъиле,

Тарихдиз вил вегьезва.

Къаст гьатнавай адан кьиле,

Зулумкарвал негьзавай.

За къе кьунва ктаб гъиле,

Ядигар хьиз амазмай.

Чи аямдиз я ам чешне,

Уьмуьрдин чад аквазвай.

Гъиле кьунва къе за ктаб

Игит халкьдин шаирдин.

Чандиз хьайи гзаф азаб,

Месе гьатай, есир хьиз.

Кесибрихъ рикI агатай,

Дустарикай къакъатай.

Муьгьуьббатдин цIу кайи,

Диндин рекье чан гайи,

Бажарагъвал чIехи тир,

Акьул-камал дерин тир,

Етим Эмин са дагъ я,

Нур гузавай чирагъ я…

Хатрутдин тар

Салан юкьвал хатрутдин тар,

АкIурнай зи бубади.

Вичин гъилив илигнавай

А тар чаз лап багьа тир.

ЧIехи хьанвай хатрутдин тар,

Бегьерарни гъизавай.

Алукьайла гатун вахтар,

Гьа тарцик чун физавай.

Яргъаравай мукьвабурни

КIватI жезвай и береда.

Шихин патар кьадайбурни

Акъваздай тир жергеда.

АцIурдай тир еке курар,

Ведрейрални кIукI жедай.

Пагь, недай хьи а хатрутар,

Метерни бул ргадай.

Са сеферда ацукьайла

Чун хатрут тарцин кIаник,

— “Хатрутдин тар — гъуцарин тар”, —

Лугьуз хьана бубади.

Хатрутар неъ, начагъ жедач,

Хатрут чандин дарман я.

Хатрутдин тар цун инсандиз,

Лап са чIехи суваб я.

 

ЧIехибурни амачирла,

Гьа тарцик чун фидай тир.

РикIел хкиз бахтлу йикъар,

Вири санал жедай тир.

Амма са къуз заз ван хьана

Амач лугьуз хатрут тар.

Ярхарналда, гару яна,

Бубад гъилин ядигар.

 

Мад хквезва гатун йикъар,

Хатрут йикъар алукьда.

Бубадин тар — хатрутдин тар,

Вун яргъара амукьна…

* * *

Ислягьвал бахт — хазина,

Чи гележег я.

Дяве авун хаинвал,

Дуьньяд эхир я.

Сад хьухь, халкьар,

Шадвал ая,

Гьуьрметлу хьухь куьн!

Гьар са уьлкве абад ая.

Регьимлу хьухь куьн.

Ватан хуьда лагьайбуруз,

Чеб гъурбатдай тахтайбуруз

Икрам ая, чан алайбур!

Икрам ая, чан алайбур!

 

Назифа  Юркъулиева

_______________________________________________________________________________________________

ЧIехи буба ширин я

ГъвечIи чIавалай зун чIехи бубади вичел рикI алаз вердишарна: гьар  кIва­лахдилай хтайла, ада зи кьилелай кап алтаддай, зи тарифардай. Зазни а кар хуш тир. Тарифри дамах кутур за жув ирид лагьай цавара авайди хьиз гьисабдай. Кьилинди, за бубади хкизвай ширин­лухрал къимет эцигдай. Пагь! Хвешивилин  лувари хкажнавай берейра вахтунин чарх за элкъуьрзавайди хьиз тир.

ЧIехи бубади гайи эхиримжи ширин пишкеш за гьеле тIуьнвачир. Авайвал лагьайтIа, зи вил гуьгъуьнин савкьатдал алай. Амни зав пака агакьнач: чIехи бубадикай хабар кьурла, дахди ам азарханада ава лагьанай.

Кьве гьафтедилай дахди чIехи буба кIвализ хкана. И сеферда за ширин пишкеш ваъ, чIехи буба вич вилив хуьзвай. А кардихъни сир авай: эхиримжи  сеферда ада гайи пишкеш за тунвай, тIуьнвачир.

ЧIехи буба кIвализ хтайла, за адан вилик чукурна. Гьакьван хвеши хьанвай заз! Ада зун къужахда кьуна, зи пелез темен гана, гьамиша хьиз, кьилелай кап алтадна. Чилел эцигайла, за адаз тIуьн тавуна тунвай ширин пишкеш гана.

— Я чан хва, ваз ширин затIар кIан­дайди я. Вучиз гилани тIуьнвач? — хабар кьунай завай чIехи бубади.

— Адалай заз вун ширин я! — жаваб ганай за адаз, са тIимил кьван регъуь тиртIани.

Аскер  Бегов, 8“а” кл. ученик, ЦIийи Фригъ

________________________________________________________________________________________________

Чубарук

Чубарук, вун са къуш я зи рикI алай,

Гъурбатрайни шад хабарар гъизвай чаз.

Чархар ягъиз дагъдин кьакьан кьилелай,

Дерин  сирер са гьамбарар гъизвай чаз.

 

Саламат яз хуьзва ви муг чи къавук,

Гьич са завал чна адав агуддач.

Мад ничхирар галаз хъша, чубарук,

Са жуьрени азият ваз къалурдач.

 

Ви цIакулар гьарма сад са къизил я,

Якъутди хьиз нурар гузвай чуьллериз.

Лувар зирек, беден гьакьван кьезил я,

Зарб катдайла, аквадач вун вилериз…

Райсудин  Набиев