Дяве гатIунайдалай инихъ — 80 йис

Ватан хуьн, адаз къуллугъ авун гьар са веледдин буржи я. И буржидиз вафалувал чи ватандашри гьам  Ватандин ЧIехи дяведин йисара, гьам фашистрин кьушунри чукIурай, кайи, барбатI авур хуьрер, шегьерар, карханаяр, майишатар кIвачел ахкьалдардайла, пятилеткайрин планар кьилиз акъуддайла, гьам интернационалиствилин буржи тамамардайла, 1999-йисуз Дагъларин уьлкведал яракьламиш хьанвай бандитрин дестейри вегьейлани, Россиядин армиядин жергейрани, ислягь зегьметдани къалурна, успатзава.

Ватандин ЧIехи дяведин йисарикай, фашистрин чапхунчийрихъ галаз кьиле фейи женгерикай, Ватан душмандикай хуьн патал советрин халкьди, Яру Армиядин аскерри къалурай кьегьалвилерикай, зегьметдин фронтда зурба нетижайрикай гзаф кхьейди я. Садрани куьгьне тежедай и темадиз талукь ма­териаларни чи гъилера гзаф ава. Абуру социализмдин къурулушдин, плановый экономикадин, ватанпересвилин руьгьдаллаз хьайи халкьдин ва Яру Армиядин аскеррин лайихлувал, артуханвал мад сеферда субутзава.

Зи гъиле вахтуни хъипи авунвай 1965-йисан газет ава. Ватандин ЧIехи дяведа гъалибвал къазанмишайдалай инихъ 40 йис тамам хьунин гьа­къиндай КПСС-дин ЦК-дин къарарда къейднавай: “Ватандин ЧIехи дяведа Советрин Союзди гъалибвал къачуни тамамвилелди социализмдин артуханвилер, адан экономикадин, яшайишдин, сиясатдин ва руьгьдин гегьенш мумкинвилер ачухарна. И гъалибвал коммунистар кьиле аваз арадал гъанвай Советрин государстводинди, адан виридалайни вилик фенвай общественный къурулушдинди, социализмдин экономикадинди ва халкьарин садвилинди тир.

Инсаният фашистрин чапхунчийрикай азад ­ийи­дай зурба гъалибвал халкьдин ва армиядин гегьенш къатари женгера ва зегьметда къалурай игитвилер, фронтдинни далу патан къуватар мягькемдиз сад хьун себеб яз арадал атана. Дяведин гьа сифте йикъарилай уьлкве женгинин битав лагердиз элкъвена. Партиядин “Вири — фронт патал, вири — Гъалибвал патал!” эвер гуни вири халкь гьерекатдик ку­туна, миллионралди советрин инсанар-ватанпересар гьакъисагъвилелди гьунарлу зегьмет, душмандихъ галаз кьетIи женг чIугунал желбна”.

Тарихдин метлеб авай документар гъилелай авурла, успат жезва хьи, социализмдин уьлкведиз хас плановый экономикади халкьдин майишат са куьруь вахтунда дяведин игьтияжар тамамардай гьалдиз элкъуьрдай мумкинвал гана. Германияди вичин гъилик акатнавай уьлквейрай къачузвай кьван суьрсетни фикирда кьурла, Советрин Союзди адалай вад сеферда тIимил къванцин цIивин хкудзавай, пуд сеферда тIимил гьулдан цIурурзавай. ЯтIани дяведин йисара Советрин Союзди Германиядилай кьве сеферда гзаф яракьар ва женгинин техника акъудна.

Дяведик къаришмиш хьанвай капитализмдин са уьлкведихъни капитальный эцигунрай СССР-дихъ хьтин йигин ва нетижалу еришар хьанач. 1944-йисуз капитальный вложенийрин кьадар са шумуд сеферда виниз акъатна. Далу пата зурба 3,5 агъзур кархана эцигнай ва кардик кутунай. Ватандин ЧIе­хи дяведа Советрин Союздин халкьари ва Яру Армияди къалурай гьунарлувилер дуьньядин тарихда гьатнава. Фашистрин Германиядихъ галаз саки вад йисуз кьиле фейи къизгъин женгер рикIелай тефидайбур хьана. Делилри тестикьарзавайвал,  1942-1943-йисара Кавказ хуьн патал кьиле фейи женгерни лап зурбабурук  акатзава. Дяведин вири майданра дагъустанвийри еке игитвилер къалурна.

Дагъларин уьлкведи фронтдиз 180 агъзурдав агакьна кьегьалар рекье туна. Абурукай 75 агъзурдалай виниз аскерри, офицерри фашистрихъ галаз кьиле фейи къизгъин женгера Ватандин азадвал патал чанар къурбандна. ВикIегь рухвайрикай са шу­­муд цIуд кас Советрин Союздин Игит лагьай тIвар­цIиз лайихлу хьана. Гьайиф хьи, Гъалибвал къазанмишай кьегьалар йисалай-суз чи арайра тIи­мил амукьзава. Абур рикIел хуьн, бубайрин крар давамардай жегьилар тербияламишун,  абуру чпин бубайриз гьуьрмет авун, абур рикIел хуьн лазим я.

Нариман  Ибрагьимов