Кьулан вацIук сел кумай кьван,
Хуьрерик дем, мел кумай кьван,
Руьгьдик милли кьел кумай кьван,
Сагъ я лезги халкь!
(Фейзудин Нагъиев)
Зун алай йисан 7-апрелдиз Махачкъалада, Р.Гьамзатован тIварунихъ галай ктабханада, кьиле фейи чи бажарагълу шаир, публицист, алим Фейзудин Нагъиеван 70 йисаз талукьарнавай межлисдик квай. И цIарарни за а мярекатдин таъсирдик кваз, амма рикIе фадлай аваз, кхьенвайбур я.
И юкъуз межлисдиз неинки Фейзудин Нагъиеван шииратдал рикI алай инсанар, гьакIни лезги халкьдин гьал-агьвалдикай хабар авай, адан кьисметдин уькIуь-цурудан дад чидай, халкьдин къенин йикъакайни гележегдикай фикирзавай стхаярни вахар кIватI хьанвай.
Межлисдал рахай вири ксари Фейзудин Нагъиеван яратмишунриз чIехи къимет гана, адав рикIяй къвезвай алхишар агакьарна. Са гафуналди, гзаф шад жедай, гьар са ватанперес лезгиди дамахдай мярекат хьана. Межлис кьиле тухвай “Лезги газетдин” кьилин редактор Мегьамед Ибрагьимоваз заз кьилди сагърай лугьуз кIанзава. Ада лагьай акьуллу келимайри, михьи ва дерин лезги чIала мярекатдин иштиракчийрик руьгь кутуна.
Зи фикирдалди, ихьтин мярекатар мукьвал-мукьвал тухвайтIа, хъсан я. Тек са юбилейрихъ галаз алакъалу яз тешкилун дуьз туш. Лезги эдебиятдин сергьятар гегьенш я. Чна чи шаирринни гьикаятчийрин тIварарал гьамиша дамахна, абурун девлетлу ирс акьалтзавай несилрив агакьарна кIанда. Гьелбетда, ихьтин межлисар насигьатдин тарсар хьизни кьабулиз жеда. Абур тешкилун, кьиле тухун асант кIвалах туш. Кьуьчхуьр Саиданни Етим Эминан, СтIал Сулеймананни Алибег Фатахован, Хуьруьг Тагьиранни Шагь-Эмир Мурадован, Къияс Межидованни Буба Гьажикъулиеван, Ибрагьим Гьуьсейнованни Алирза Саидован, Азиз Алеманни Байрам Салимован, Асеф Мегьмананни Айдунбег Камилован, Забит Ризванованни Къурбан Акимован, Межид Гьажиеванни Ханбиче Хаметовадин, Седакъет Керимовадинни Пакизат Гьуьсейновадин, чи милли литературадик лайихлу пай кутур ва кутазвай цIудралди шаирринни писателрин, драматургрин гьуьрметдай ихьтин мярекатар тухунихъ санлай вири халкь патал еке метлеб ава.
Фейзудин Нагъиеван межлисдал рахай бязи юлдашри кIватI хьанвайбурун фикир хайи чIал чир хьунин, ам чирунин месэлайрални желбна. Иллаки рикIел алумукьдай ихтилатар чи гьуьрметлу Азедин духтурди авуна. Азедин Мурадовича межлисдин эхирдай авур ихтилатарни, гъайи мисаларни лап дерин мана авайбур, камаллубур тир. Ада межлисда кIватI хьанвайбурун фикир хайи чIал чирунин, адан къадир хьунин месэлайрал желбна.
Гьелбетда, чIалан рекьяй тухузвай илимдин дерин ахтармишунарни чаз герек я. Амма гьи жуьреда? Сада-садан намусдик хуькуьр тийидай жуьреда! Садаз-садан къадир жедай жуьреда! Гагь-гагь и месэлайри чи шаирринни писателрин, алимринни чIалал рикI алай стхайрин арада гьуьжетар арадал гъизва. Бязибур месэлайрив эгечIзавай тегьерри чи арада къал твазва. Гзаф дуьшуьшра интернетдин майданра гьуьжетар, намусдик хкIадай къайи гафар урус чIалал кхьизва. Чун, са патахъай, кьве патал пай хьанвай са халкьдин уькIуь кьисметдикай рахазва, муькуь патахъай — са пата хьайитIани чи садвал хуьзвач. Гагь-гагь акI жезва хьи, чи садвилиз бязи стхайри кьасухдай кьецI гузва, садвал зайифарзава. Зи фикирдалди, лезги чIалай илимдинни тежрибадин чIехи конференция тешкилун лазим я. И кардиз, гьелбетда, суьрсетар, такьатар герек я. Гьавиляй чIалан месэлайриз талукьарнавай кьилдин фонд арадал гъана кIанда. Адан куьмекдалди неинки илимдин конференцияр, медениятдин межлисар, гьакIни жегьил шаиррин, алимрин ктабар акъудиз жеда. Фондуниз, гьелбетда, вичин къаюмвилин (попечительский) советни герек я. Заз чиз, и карда “Лезги газет”, Лезги радио, Дагъустандин писателрин Союздин лезги секция вилик жергейра хьун герек я. Зун инамиш я, пулдин ва маса такьатрин куьмек гуз алакьдай ва гудай стхаяр чахъ хейлин ава, абур кьулухъ акъваздач.
Мад са тIал алай месэла. Ам халкьдин тарихдиз талукь я. Чаз аквазвайвал, и рекьяйни гьялна кIандай месэлаяр гзаф ава. Гзаф дуьшуьшра чавай чи тарих хуьз жезвач. Ам дериндай чидай ва адакай, сес хкажна, лайихлудаказ рахаз алакьдай алимарни публицистар, тарихчияр бес кьадар авач. Авайбуруни я кагьулвал ийизва, я чпи чпихъ галаз гьуьжетарзава.
Са кьве гаф радиодикай, адан мумкинвилерикай лугьуз кIанзава. И макъаладин авторди 15 йисуз Дагъустандин радиода урус чIалал акъатзавай передачайрин редакцияда зегьмет чIугуна. Радиодин тарихдикай “Рахазва Махачкъала” тIвар ганвай ктабни акъудна. Зун, авайвал лугьун, гьамиша Лезги радиодихъ, адан передачайрихъ, манийрихъ цIигел тир. Мукьвал-мукьвал редакциядиз мугьман жедай, абурухъ галаз дуствал хуьзвай. Гьайиф хьи, къе лезги чIалал акъатзавай передачайрин кьадар тIимил хьанва. Гзаф лезги хуьрера а передачайрин сесни амач. Чаз, лезгийриз, жуван чIалал рахазвай Лезги радио неинки са чи районра, гьатта Урусатдин вири шегьеррани герек я. А радиодиз сергьятар чир тахьун хъсан я. Вилик физвай илимдини техникади килиг садра гьихьтин мумкинвилер, майданар ачухзаватIа! КIанзавайди кар алай месэлаяр гьялунив эгечIун я. Чаз чи къадир чир хьайитIа, кьилиз акъуд тежедай са месэлани авач!
Алюсет Азизханов,
Махачкъала шегьер
