Юбилей
“Бубайрин крариз вафалу, абурун баркаллу рехъ давамардай хва хьурай!” — лугьуда лезгийри хизанда эркек велед хьайила. Гьахьтин рухваяр хьун гьар са диде-бубадин мурад я. Зи фикирдалди, мукьвара вичин 60 йисан юбилей къейдзавай Халид Ризаевич Гьамидов гьа ихьтин кьегьалрикай сад я. Ша чун саналди адан уьмуьрдин рекьихъ галаз таниш жен.
Халид Гьамидовал чIехи бубадин — Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчидин тIвар эхцигнава. Душманди Ватандал гьужумайла хпитIарви Халид, кьуд велед чIехи жезвай къалин хизандин кьил, гзафбур хьиз, фронтдиз рекье гьатна. А чIавуз Халида вичиз хайи веледар, мукьва-кьилияр, багърияр эхиримжи сеферда аквазвайди гьич фикирдизни гъизвачир. Къаст душман тергун, гъалибвал гваз элкъвена хайи хуьруьз хтун тир. Амма кьисмет масад хьана: 1943-йисуз Гьамидоврин хизандив Халид фашистрихъ галаз кьиле фейи женгера кьегьалвилелди телеф хьана лагьай чIулав хабар агакьнай…
Са кьадар йисар арадай фейила, 1987-йисуз, “Лезги газетдин” редакцияда чарарин ва яшайишдин месэлайрин отделдин редактор яз кIвалахзавай Халид Гьамидован гада Алаудин Гьамидов вичин бубадин сур алай чка жагъуриз кIвачин хьана. Ам вичин мураддивни агакьна: хейлин документар, чарар-цIарар тупIалай авуна, архивра къекъвена ада буба фаракъатнавай чка тайинарна (Туладин областдин Арсеньевский районда авай стхавилин сурар) ва дяведа телеф хьайи 500-далай виниз аскеррин тIварар кхьенвай гуьмбетдал фена.
Гьа ихьтин женгчидин, Ватандин азадвал патал чан къурбанд авур кьегьалдин тIвар алай хтул 1961-йисан 15-январдиз Риза Гьамидован хизанда дидедиз хьана. 1966-йисуз хьайи залзаладилай кьулухъ гзаф кьадар дагъвияр арандиз эвичIна. Ахьтинбурун арада хпитIарвиярни авай. Гилан Эминхуьре абуру чпин цIийи кIвалер эцигна. Куьч хьанвай чкада къайгъуяр, тамамарна кIанзавай кIвалахар пара авай. Ихьтин шартIара веледриз чирвилер къачуз четин жезвайди фикирда кьуна, Риза Гьамидова вичин гада Халид Каспийск шегьердин школа-интернатдик кутуна. Ина кIелзавай йисара хуьре чIехи хьанвай жавандиз хъсандиз урус чIални чир хьана. Юкьван мектеб ада Эминхуьре акьалтIарна. РикIе кьакьан кукIушар муьтIуьгъардай къаст авай жегьил Дагъустандин хуьруьн майишатдин институтдин экономикадин факультетдик экечIна.
Кьилин образование къачурдалай кьулухъ Халид Ризаевич Гьамидова вичин зегьметдин рехъ “Аламишинский” совхозда тракторрин бригададин бригадирвилелай гатIунна. Са кьадар вахт алатайла ам армиядин жергейриз къуллугъиз фена. Йисни зура Ростовдин областдин Новочеркасск шегьерда Ватандин вилик намуслувилелди вичин хивевай буржи кьилиз акъудна.
Армиядилай гуьгъуьниз Халид Гьамидов Махачкъала шегьердин Кировский райондин администрациядин финансрин отделда хуьруьн майишат пулдин такьатралди таъминарунин рекьяй ревизор-инспектордин везифайрив эгечIна. Райондин администрацияда ада жуьреба-жуьре йисара гьукуматдин дуллухрал гуьзчивал тухудай старший инспектор, инспекциядин отделдин начальник яз кIвалахна.
Девирар дегиш хьунихъ галаз уьмуьрдин вири хилерани цIийивилер арадал къвезвай. Гьа икI, Кировский райондин администрациядин финансрин отделдани налогрин инспекция кардик акатна. Инспекциядиз регьбервал гун чи ватанэгьли Халид Ризаевичал ихтибарна. 1990-йисуз налогрин инспекциядикай, финансрин министерстводикай хкудна, кьилдин къурулуш — налогрин къуллугъ хьана. ЦIийи къурулушда хейлин йисарин тежриба хьанвай Халид Гьамидова жуьреба-жуьре карханайри гьукуматдихъай чуьнуьхзавай къазанжияр винел акъудна, республикадин бюджетдиз алава пулдин такьатар хкидай отделдин начальник яз кIвалахна.
А йисар рикIел хкидайла чи макъаладин кьилин игитди къейдзавайвал, а чIавуз республикада чпин къазанжияр чуьнуьхзавай карханаяр пара авай. Кьилди къачуртIа, налогрин къуллугъда отделдин начальник яз кIвалахзавай вахтунда Халид Ризаевичан алакьунар ва алахъунар себеб яз республикадин ва меркездин бюджетриз налогар гуникай кьил къакъудзавай жуьреба-жуьре карханайрай 800 миллиондив агакьна алава пулар хканай.
— Карханайрин чIехи паюни тагькимарайдалай кьулухъ налогар гузвайтIани, и кардикай кьил къакъудзавайбурни авачиз тушир, — къейдзава Халид Гьамидова. — Абуру пул чпин хсусиди я лугьуз, гафунал кIевивалдай. Ихьтинбурун гьакъиндай серенжемар кьабулзавай кьилдин отдел кардик квай. А отделдиз са шумуд йисуз зани регьбервал ганай. Налог гун тийизвайбурув чна, сифте нубатда, къанунрал асаслу яз, налог гана кIанзавайдакай хабардарзавай чарар агакьарзавай. Идалди месэла туькIуьн тавур дуьшуьшра чна Арбитражный суддиз арза кхьизвай ва и къурулушдин куьмекдалди налогар тагузвай карханаяр банкрот ийизвай.
Къейдна кIанда, Халид Гьамидов гьамиша кIвалах пайгардик кухтун патал гьалар зайиф хьанвай отделрин кьиле акъвазарзавай. Нубатдин отдел тенбекдинни ичкидин суьрсет маса гунал гуьзчивалдай кIвалахдихъ галаз алакъалуди тир. Асул гьисабдай, отделдин кIвалах МВД-дин органрин къуллугъчийрихъ галаз санал кьиле тухузвай, Дагъустандин сергьятра къанунсуздаказ ички ва тенбек маса гузвай чешмеяр винел акъудзавай. Къалп суьрсет (самопал) гьасилзавай карханаяр агалай дуьшуьшарни тIимил хьаначир.
2010-йисуз налогрин органрин рекьяй Урусатда кьиле тухвай реформайрин нетижада Махачкъалада районрин уртах (межрайонный) налогрин инспекция тешкилна. Халид Ризаевича инспекцияда гьахъ-гьисабдинни анализдин отделдин начальник яз кIвалахна. Отделдин кIвалах меркездинни республикадин бюджетриз къвезвай пулдин такьатрал гуьзчивал тухуникай, гьар йисуз бюджетдиз къведай налогрин пулдин такьатрин тахминан прогноз гуникай ибарат тир.
Хейлин йисара налогрин къуллугъда намуслувилелди зегьмет чIугунай Халид Ризаевич 2005-йисуз “Дагъустан Республикадин лайихлу экономист” лагьай тIварцIиз, хейлин шабагьризни багьа пишкешриз лайихлу хьана. Ам государстводин гражданвилин къуллугъдин III классдин советник я.
2017-йис. Махачкъала шегьердин администрацияда жуьреба-жуьре вакъиаяр, дегишвилер кьиле физвай. А вахтунда меркездин администрацияда кIвалахдай савадлу ва тежриба авай пешекарар герекзавай. И чIавузни Халид Гьамидов такуна амукьнач. Адаз ина экономикадин рекьяй вилик тухунин, инвестицийрин ва къецепатан экономикадин алакъайрин управленида кIвалах теклифна. Алай вахтунда ада и управленида кьилин пешекардин везифаяр тамамарзава.
Халид Гьамидов хъсан пешекар хьиз, чешнелу хизандин кьилни я. Вичин уьмуьрдин юлдаш Элеонора Куйбышевнадихъ галаз санал абуру кьве велед чIехи авуна. Абуруни чпин бубадин рехъ давамарзава. Гада Эльдара ДГУ-дин финансринни кредитрин факультет агалкьунралди акьалтIарна. Гуьгъуьнлай ада, Ростовдин университетдин Махачкъалада авай филиалда юридический факультет куьтягьуналди, кьилин кьвед лагьай образованини къачуна. Исятда Эльдар Гьамидова налогрин федеральный къуллугъдин Дагъустанда авай Управленида (УФНС) гьакъисагъвилелди зегьмет чIугвазва. Руш Наидадини ДГУ акьалтIарна ва алай вахтунда Махачкъалада авай банкарикай сада кIвалахзава.
Къейд ийин хьи, алатай йис Халид ва Элеонора Гьамидоврин уьмуьрда кьетIенди — шадвалдайди хьана: Эльдаран свас Саимади абуруз санал картар хьтин кьве хтул (Халидни Далгат) — кьветхверар багъишна.
Чна чIехи бубадин дережадиз акъатнавай Халид Ризаевичаз и вакъиадихъ галаз санал и йикъара къейдзавай 60 йисан юбилейни рикIин сидкьидай тебрикзава. Уьмуьр яргъиди, сагъламди, бахтлуди хьурай! Амин!
Баркалладин таж ала ви уьмуьрдал…
Вилик макьсад, рикIени къаст авай хва.
Дамахзавай багърийри ви гьуьндуьрдал,
ЧIехи буба Халидан тIвар алай хва.
Гьар камуна къалурзавай зиреквал,
Вахъ кIвалахда агалкьунар мад хьурай!
Сагълам чан хьуй, артух хьурай викIегьвал,
Уьмуьрдани гьар легьзеда шад хьурай!
Мегьамед Ибрагьимов
