Им 1933-йисан гатуз хьайи кар я.
— Вужар я зи мугьманар? — гьуьрметдивди хабар кьуна шаирди ва гьасятда кьве чIалалди (къумукь ва туьрк) рахаз уьтквемдиз чалишмиш хьанвай юлдашди атанвайбурун арада урусрин кьве шаирни авайди лагьана.
— Куьне кхьизвани, тахьайтIа манияр лугьузвани? — хабар кьуна ада мугьманривай.
— Чна кхьизва, — жаваб гана абуру.
— Зи фикирдалди, гьар вуч хьайитIани, кхьиз жеда, амма а вахтунда рикI кудач, рикIик гъалаба акатдач. За, мани туькIуьриз кIан хьайила, вири крар гадарзава. Эгер за никIе кIвалахиз хьайитIа, гьамни акъвазарзава, мани туькIуьриз эгечIзава. Ахпа за гьасятда къуншийриз гьарайзава: ша, яб акала, мани бегьем хьана!
Ада яваш сесиналди мугьманривай чпин шиирар кIелун тIалабна.
Сифте Луговскойди “Муаллим” тIвар алай шиир кIелна. Сулеймана, яваш-яваш вичин кьурай яргъи тупIаралди пIапIрус ацIуриз ва вилер са тIимил агажна, шиирдихъ галаз кьадай гьалда са жизви пIузарни юзуриз, яб акална.
Ахпа адаз таржума хъувуна.
— Гзаф хъсан мани я, — лагьана ада, ван хкаж тавуна, ахпа вичи яб акалай шиирдин везин тикрар хъийизвай тегьерда са секундда фикир авуна, рацIамар хкажна, алава хъувуна: — Хъсан я, лап хъсан я.
Кьвед лагьайди яз Николай Тихонова шиир кIелна. Сулеймана гзаф дикъетдалди, атIугъна яргъаз килигзавай тегьерда яб акална ва таржума хъувурдалай гуьгъуьниз лагьана: — И манини лап хъсанди я. Кьезилдиз акъатзава, вични гужлуди я.
Къацу тIулал нянин ракъинин эхиримжи нурар аватнавай. Тарарал пешер зурзазвай. Чун къацу чIурал цуквал ацукьна, чи къваларивни агъастIалвияр кIватI хьанвай.
Чна манийрикай, искусстводикай, Дагъустандикай рахунар авуна. Сулеймана жавабар гунин чкадал гагь суьгьбет авуна, гагь шиирар кIелна. Вучиз лагьайтIа, уьлкведа хьанвай вири чIехи крарикай ада манияр туькIуьрнава. Ада кIелзавай манидин цIар лугьун са тIимил ленг ийизмазди, шаирдиз кIватI хьанвайбуру хълагьзавай.
— Ингье зи ктабар, — лагьана ада, жемятар къалурна. — За туькIуьрнавай вири манияр абурун кьилера кхьенва. Завай гъалатI ахъайизни жедач, абуруз вири чида…
Адан маниди виридаз таъсир ийида, вучиз лагьайтIа ам халкьдиз мукьва я ва ана гьар са инсандин рикIе фадлай гьатнавай крарикай лагьанвайди я.
А вахтунда зи кьиле къариба са фикир гьатна: хайи дагъларай садрани экъечI тавунвай, савадлу тушир и аламатдин кьуьзуь касди вич Маяковскийди хьиз тухузва. Ам шиирдив кIвалахдив хьиз, женгчивилелди, яб акалзавайбурухъ галаз жанлу алакъада аваз эгечIзава.
Чна Сулейманахъ галаз Максим Горькийдикай, нафт хкудзавай цIийи чкайрикай суьгьбетар авуна. Чакай кьудакай гьич садани, чун Москвада гуьруьшмиш жеда ва и карни Вирисоюздин писателрин Сад лагьай съезддал кьиле фида лагьана, гиман авуначир. Сулейман Алексей Максимовичахъ галаз танишарунин бахт заз кьисмет хьана…
1935-йис.
(“Лезги газетдин” 2009-йисан
14-майдин нумрадай)
Петр Павленко
