Бахтлу кас я ам, нин пеше рикIин эвердихъ, къилихдихъ галаз кьадайди ятIа. Ихьтин касдивай неинки хсуси мумкинвилер тамамдаказ ва хушвилелди кьилиз акъудиз жеда, гьакIни адакай халкьдиз, жемятдиз еке хийир ава. ГьикI ла­гьайтIа, рикIивай ийизвай кIвалахдив къведай маса затI авач.

— Физкультурадин муаллимдин хва тирвиляй, гьелбетда, спортдал зи гьамиша  рикI алай,  заз вири жуьреярни хуш ва итижлу тир, иллаки — волейбол. Гьаниз ки­лигна, школа акьал­тIара­далай кьулухъ, уьмуьрдин пеше хкягъунин месэ­ла вилик акъвазайла, за, са шакни алачиз, бу­ба­дин­, яни физкультурадин ва спортдин муаллимдин ре­кьяй фидай къарар кьабулнай. Белки и кардиз­ гьакIни муаллимар тир дидедихъ ва бу­бадихъ хуьруьнбурун арада авай еке гьуьрметди, я та­хьайтIа секинсузбур тир 90-йисарин истемишунри таъсирнайтIа… — чидач. Гьар гьикI ятIани, за­кай хайи хуьруьн — Агълабрин юкьван школадин физкультурадин муаллим хьана, — башламишзава суьгьбет  Адрид  Мегьамед­агъаева.

Амма, хуьруьн школадин муаллимдин, лугьудайвал, якъиндиз аквазвай рехъ гьич гуьзлемиш тавур патахъ аламатдин жуьреда дегиш хьана —  къе ам полициядин подполковник,  Россиядин МВД-дин Самарадин областда авай Кьилин Управленидин экономикадин рекьяй хатасузвилин ва ришветбазвилин вилик пад кьунин (экономикадин хилера ийизвай тахсиркарвилер винел акъуддай) отделдин начальникдин заместитель я. Дуьз лугьузва халкь­дин мисалди —  кьисметдикай кьил къа­къудиз жедач. Амма кьисметдихъ ялун­ни гала лугьуда. Чи дуьшуьш тамамдаказ и мисалриз жаваб гузвайди я ла­гьай­тIа, зун ягъалмиш жедач.

Мегьамедагъаев Адрид Иминулагьо­вич Дербент райондин Агълабрин хуьре 1979-йисан 9-ав­густдиз дидедиз хьана. Буба Иминулагь Абдулгьамидовичан (Аллагьдин рагьмет хьурай вичиз) ва диде Рафизат Магьарамовнадин — абур кьведни РД-дин лайихлу муаллимар я — ери-би­­не­ Кьурагь райондин Цилингрин хуьряй я. Инал къейд ийин, гьеле са шумуд йис ида­лай­ вилик, Ци­лингрин хуьруьн тарихдикай кIелдай­ла, заз ил­­лаки екез таъсир авур ажайиб са кьисмет хьанай.­ Дядведай набут яз хтай ам руьгьда­й ават­­начир, къастунал кIевивилелди, гьакъисагъ зегьметдалди, адалатлувилелди ада еке ва гьуьр­метлу хизан арадал гъана, халкьдин арада­ гьуьрмет къазанмишна. Малум хьайи­вал, и кас — Ханвердиев Магьарам Шевердиевич — Ад­ридан дидедин патай чIехи буба тир. Адрид Иминулагьовичахъ галаз суьгьбет авурла заз якъин хьайивал, чIехи бубадин тарсар хтулрини лап хъсандиз кьунва.

Хайи хуьруьн юкьван школа акьалтIа­райдалай кьулухъ Адрид Дагъустандин государстводин педагогвилин университетдин физкультурадин ва спортдин факультетдик экечIна. 2001-йисалай ада Агълабрин мектебда пешекар муаллим яз кIвалахиз башламишна.

— Гьар са аялдиз хьиз, зазни гьеле гъве­­­чIи чIавалай рикI алай, жуван къилихдин кьетIенвал яз чидай крар авай: гьахълувал кьилиз акъудун­, гьар са карда цIийи ва авайдалай хъсан ре­кьер жа­гъуриз ала­хъун ва икI мад. Гьа са вахтунда заз тахсиркарар кьун, абурухъ галаз женг ва си­­лисар тухун, субутардай шейэр жагъурун хьтин крарни иллаки итижлу тир. Жуван къуват ва мумкинвилер и рекьихъ элкъуь­рунин фикирдини зун санал тазвачир. Гьа икI, алишвериш ийиз Самарадиз нубатдин сеферда акъатайла за жуван кьисмет МВД-дин къурулушдихъ галаз­ алакъалу­ авунин гьакъиндай жув патал муракаб­ къарар кьабулна. Зун тамамдаказ инанмиш тир — им зи рехъ я. Къарар важиблуди­ тир ва, гьелбет­да, зун жуван багърияр чIа­лал гъиз яргъалди­ алахъна — чи хизанда диде-бубадихъ галаз меслятдай ва гьар са къарардиз абурун разивал къачудай адет ава. Нетижада, завай и кар кьилиз акъудиз хьана. Виридалайни хуш ва рикIелай тефидай легьзе  заз сад лагьай звание — “милициядин лейтенант” — гайи вахт тир. Буба разивилелди ва­ дамахдивди акI килигнай хьи. Чна ри­кIин сидкьидалди суьгьбетнай ва ада заз уьмуьр­дин насигьа­тар ганай. И гафарикай заз рикIелай­ тефидай тарс хьана. Хи­ве кьан, зи буба, Кавказ­да адет тирвал кIеви­вал­дай, истемишунардай, гьа са вахтунда намуслу кас тир. Адалай жегьи­лар спортдал желб ийиз алакьдай. Чи хуьруьн же­гьил­ри — сагърай абур! — бубадин къамат рикIел хкуниз та­лукьарна, футболдай, волейболдай тур­­нирар гилани­ тухузва ва чнани и мярекатра иштиракзава.

2003-йисалай Адрида МВД-дин жергейра, патрулдинни постовой ротадин милиционер яз кIвалахиз башламишна ва Самарадин областдиз­ куьч хьана. Са куьруь вахтунда ам къуллугъдин­ рекьяй виниз хкаж хьана. 2005-йисалай Самара­дин Ленинский райондин ОВД-дин муьштерийрин базаррин хиле рехъ гузвай тахсиркарвилерихъ галаз женг чIугунин отделдин инспектордин­, гуьгъуьнлай старший инспектордин везифаяр тамамариз башламишна. Са шумуд йисалай, хкянавай рекье чирвилер артухарун патал, ам Толь­яттидин экономикадин, гуманитарный илимрин, управленидин ва праводин Шаркь патан институтдик экечIна, юриспруденциядин рекьяй пеше­карвал къачуна. 2011-2019-йисара Адрид Имину­лагьовича Россиядин МВД-дин Самарадин областдин Ленинский райондин мулкунал хьанвай экономический ва ришветбазвилихъ галаз ала­къалу тахсиркарвилер винел акъудунин отделдин оперуполномоченный яз кIвалахна.

— Гьеле и рекье кIвалах башламишзавай йисара заз Самара шегьердин гьуьрметлу ксарикай садахъ галаз таниш хьун кьисмет хьанай. Жуьреба-жуьре насигьа­тар гайи адан гафар зи рикIелай садрани физвайди туш: эгер ваз руководитель жез ва вини дережайрив агакьариз кIанзаватIа, вун гьамиша адалатлу, дуьз ва намуслу ин­­сан хьун лазим я. КIвалах лап агъадилай башламишна, вини дережадихъ яваш-яваш хкаж хьана кIанда. Адан меслятдикай за менфят­ къачуна — за саки вири подразделенийра кIвалах­на ва алай вахтунда жуван къилихдиз мукьва тир эконо­ми­ческий тахсиркарвилерихъ ва ришветбазвилихъ галаз женг чIугунин рехъ хкяна.­

Исятда за кIвалахзавай отдел, амайбурни хьиз, акьалтIай муракабди ва 3-оперативный отделди гуьзчивалзавай рекьер иллаки гегьеншбур я: промышленностдин, транспортдин, алакъадин, муьштерийрин базардин, интеллектуальный хсусиятдин, дарманар, багьа ракьар, къашар, биоресурсар законсуздаказ маса гунин хилера, госкорпорацийрин къурулушдик акатзавай экономикадин объектрал, агро­про­мышленный комплексда рехъ гузвай тахсиркарвилер винел акъудун. Кьил­ди­ къачуртIа, къейд ийин, чи отделди тIвар-ван акъатай гзаф тахсир­карвилериз талукь силисар тухвана ва винел акъудна. Месела, чна автомашинрин къалп запчастар гьазурунин ва маса гунин уголовный делодай Россия 24 телеканалдин корреспондентдихъ галаз санал силис тухванай. Гзаф йисара и рекье­ кIвалах­за­ватIани, квелай хьайитIани хийир къачуз алахъзавай луту-путуйрин инсафсузвили тажубардай вахтарни тIимил туш, гьайиф хьи. Иллаки дарманрихъ га­лаз ала­­къалу месэлайра…, — давамарзава суьгьбет Адрид Иминулагьовича.

• Экономикадин рекье ийизвай тахсиркарвилерихъ галаз гзаф йисара женг чIуг­вазвай кас яз, Квевай чи жегьил несилдиз гьихьтин насигьат гуз жеда? — хабар кьазва за.

— МВД-дин къурулушда кIвалахзавай йисара заз инсанар гьикьван фад дуьз ре­кьелай алатзавайтIа, “кьезил” пулар къведай рекьер жа­гъайла, абуру кардин а кьиликай, мумкин тир не­тижайрикай, гьакIни  чпин хизанрикай, багърийрикай, мукьва-кьилийрикай вучиз фикирза­вач­тIа акурла, гьамиша тажуб жеда. Жуван хуьруьнвийрихъ, гьакIни вири жегьил несилдихъ элкъвена заз лугьуз кIанзава: къазанжияр “кьезилбур” жедайди туш! Бес чун чи чIехибуру чIуру крарал тербияламишначир хьи. Гьина аваз хьайи­тIани, гьамиша адалатлу ва намуслу хьун лазим я инсан. Намуслу рекье аваз къазанмишайдак я берекат жезвайди. Садрани жуван миллет, ватан виляй аватдайвал ийимир. Жезмай кьван гзаф къени крар ая. ГьикI лагьайтIа, чун чи аялар патал чешне я.

Къейд ийин, Адрид Имунулагьовичан ва адан уьмуьрдин юлдаш Стелла Хейрулловнадин жегьил хизанда кьве руш — Аиша ва Аида чIе­хи жезва. Диде-бубади абур хайи ерийрал кьару яз, лезги чIалал ва ата-бубайрин та­рихдал дамах ийиз тербияламишзава. Хизанда хайи чIалал рахазва. Абур инанмиш тирвал, чIехи хьайила ва Кавказдин кьегьалрикай чир хьайила, аялри чпин ерийрал мадни дамахда.

• Куьн Самара шегьерда яшамиш жез гзаф йисар я. Хайи хуьруьхъ галаз алакъаяр авани?

— Чи тухум гъвечIиди туш, чахъ хуьре мукьва-кьилияр ва ярар-дустар гзаф ава. Алай аямдин технологияр себеб яз, абурухъ галаз чна рафтарвал хуьзва. Иллаки, гьатта хуьруьз хъфей кьван шад жеда, мукьвабур ва я ху­ь­руьн­вияр Самарада чи патав мугьман хьайила. Гьелбетда, чи хизанда лезги адетар рикIе­лай алудза­вач. Ина чи патарай тир лезгияр гзаф ава, абурухъ галаз чна алакъаяр хуьзва, мукьвал-мукьвал гуьруьш жезва. Гьелбетда, хайи хуьруьхъ зи рикI акъатзава, иллаки сува­рар, мяре­катар авайла. Мукьвал-мукьвал хъфидай мумкинвал авачтIани, зи фикирда и месэла гьамиша авайди я, гьелбетда. Идалайни гъейри, захъ жуван хизанни галаз ата-бубайрин хайи хуьр тир Цилингдиз (ана исятда са касни амач) фи­дай, абуру яшайиш кьиле тухвай­ чкайриз килигдай, сурарал дуьа кIелдай ният ава. ГьикI ла­гьайтIа, гьар са касди вичел диде-бубадилай атай тарих вичин веледривни агакьарун лазим я.

• Квевай Магьарам бубадикай вуч лугьуз жеда? Заз ван хьайивал, ам аламатдин алакьунрин инсан тир?

— Эхь, чIехи буба Магьарам са шумуд дяведин иштиракчи тир. Ватандин ЧIехи дяведай ам кьве кIвачни атIанваз хтанай. Амма, вичин набутвилиз килиг тавуна, ада муьжуьд аял тербияламишна, образование къачудай, абурукай хуьруьн лайихлу векилар жедай вири шартIар таъминарна. Заз дидеди чIехи бубадикай, адан къастунал кIевивиликай, адалатлувиликай къени суьгьбетарзава. Зи рикIел аламайди ам я хьи, адаз чун, хтулар, гзаф кIан­дай.

Чна Адрид Иминулагьовичаз и йикъара алукьнавай пешекар сувар мубаракзава ва мадни еке агалкьунар хьун алхишзава.

Жасмина  Саидова