Гъалибвилин 75 йис чи халкь патал еке вакъиа я. Вучиз лагьайтIа миллионралди инсанрин чанар къурбанд авур, балаяр етим, дидеяр хендеда авур ахьтин мусибатар, дявеяр чилин винел мад тикрар хъхьун тавун лазим я.
И 75 йис дуьньядал дяве алачиз (куьлуь-шуьлуь акьунар квачиз) алатна. И карда, гьелбетда, СССР-дин роль екеди я. Адахъ ва гила Россиядихъ гужлу яракьлу къуватар авачиртIа, империалистри низ чида шумудра дяведик цIай кутунвайтIа. Оборонадин месэлайриз чи гьукуматди иллаки кьетIен фикир гузва, армиядин жергейра агъзурралди аскерри, офицерри къуллугъзава. Ихьтинбурукай сад запасда авай полковник Сефербегов Мавулудин Къазибегович я. Яшар 75-далай алатнавай, чина берекатдин нур авай, хъсан буй-бухахдин сагьиб тир касдиз дамах, фурс чидач. Умун къилихрин инсан тир ада акьул-насигьат гуда,чарадан дердиникай хабар кьада.
М.Сефербегов1942-йисан 1-февралдиз Кьасумхуьруьн (Сулейман-Стальский) райондин Хутаргъарин хуьре дидедиз хьана. Хайи хуьре юкьван школа куьтягьайдалай кьулухъ ам Уз. ССР-дин Чирчик шегьердин танкарин училищедик экечIна. Ам агалкьунралди куьтягьай лейтенант Грозныйдин учебный полкуниз взводдин командирвиле ракъурна. 1972-йисуз капитандин чинда аваз Москвадин Р.Я.Малиновскийдин тIварунихъ галай танкарин кьушунрин академиядик экечIна. Анаг куьтягьай майор Венгриядин Веспрем шегьерда авай частуниз полкунин командирдин заместителвиле рекье туна. И къуллугъдални жегьил офицерди вичин алакьунар къалурна. 1977-йисан октябрдиз Сефербеговакай полкунин командир хьана.
Полк и макъамда чкIанвай гьалда авай, техпарк, танкар ремонтдай мастерскояр къайдадиз хкун, часть алай чка михьун ва дуьзарун, офицерриз ва абурун хизанриз яшайишдин къулай шартIар тешкилун — ибур жегьил командирдин хиве гьатнавай везифаяр тир.Са тIимил вахт арадай фейила, полкуниз кьиле Кьилин политуправленидин начальник, армиядин генерал Епишев авай комиссия атанай.Частунин къенепата къекъведайла, генералди Мавлудинавай жузуна:
— Ина тамам къайда тун патал ваз гьикьван вахт герек къведа, майор?
— Са йис кьван, юлдаш генерал, — атIай жаваб гана майорди.
Генерал хъвер кваз, командирдиз килигна ва ада алава хъувуна: — Эгер вавай 1985-йисалди вири кIвалахар куьтягьиз хьайитIа… — галачир хъвернай генералди, — вун халис офицер я.
Гила Мавлудиназ кьарай авачир йикъар, ахвар авачир йифер гзаф хьана. Сифтени-сифте ада низам-къайдадилай башламишна,гьар са касдиз вичин тайин тир везифаяр гана, ахпа абур кьилиз акъудзавай гьалар ахтармишиз хьана. Гьахъвал, дуьзвал гвай командирдин истемишунар вирида кьилиз акъудзавай. Акваз-акваз частунал чан акьалтна, казармаяр ремонтна куьтягьна, столовойдин цIийи дарамат эцигна, технический парк гуьнгуьниз гъана, паркуна тротуарар туькIуьрна, къерехра эквер туна… Полк дивизияда сад лагьай чкадал экъечIна.
1978-йисан 17-майдиз частуниз оборонадин Министр Д.Устинов са кьадар генераларни галаз атанай. Абурухъ Епишевни галай. Частуна къекъведайла, дивизиядин командирди адаз суал гана:
— Куь рикIел аламани, юлдаш генерал, Квез и крар 1985-йисалди куьтягь тежез кичIезвай.
Генералдай гафни акъатначир.
Полкунин командирдин рикIелай гьа и арадани лезгийрин мугьманар кьабулунин адет алатнавачир: столовойда офицеррин папарикай тешкилнавай кIеретI кардик квай. И кар Устинова кьатIана.
— Вун гьинай я, юлдаш майор? — жузуна ада.
— Зун Дагъустандай я, — юлдаш министр, — жаваб гана ада.
— Дагъустанда миллетар пара ава.Вун гьибурукай я?
— Зун лезги я.
Министр са легьзеда кис хьана. Ахпа ада давамарна: — Лезгийрикай заз кас чидач, амма “Лезгинка” чида. — Гьавиляй я ман вуна дагъвийрин адет кьиле тухузвайди, — сивик хъвер акатнай адан.
Министрди частуна амаз Сефербеговаз вахт жедалди подполковниквилин чин гунин приказдал къул чIугуна.
1981-йисуз полковниквилин чинда аваз ам Калининградский областдин Гусев шегьердиз полкунин командирвилин къуллугъдал рекье туна, ахпа ам Таллиндин педуниверситетдин школаяр патал НВП-дин муаллимар гьазурдай военный кафедрадин начальниквиле тайинарна.
Гьелбетда, полковник Сефербегован уьмуьрда вири шегьре рекьер хьанач. Адал четинвилер гьалтна. Мавлудинан фикир Генштабдин академиядиз гьахьун тир, амма хьанач. Чархара лашар твадайбур гьалтна.
Яшлу полковник секиндиз ацукьнавач. Адахъ къизилдин гъилер, кьетIен зигьин-кьатIунар ава. Ада вичин гьаятда хсуси кархана кардик кутунва, ана лазим тир станокар, алатар ва маса затIар ава. КIвале герек къвезвай гьар са затI вичин гъилералди гьазурзава. Уьмуьрдин юлдаш Сержанханумни галаз сал-бустандихъ гелкъвезва.
Къуй Квехъ, гьуьрметлу полковник, мадни мягькем сагъламвал хьурай. Вун хьтин викIегь, къени инсанар чешне къачуниз лайихлу я!
Мирземет Салманов
