Милли проектар

2019-йисан  нетижайрай Дагъустан Республикадин муниципалитетра юкьван ва гъвечIи бизнес-карчивал артмишунин ва инвестицияр желбунин карда Буйнакский, Ногъай районрихъ галаз санал Ахцегь районни тафаватлу хьана (2-чка). Разивилелди къейд ийин, кьиле тухванвай инвестпроектрай ихьтин агалкьун къазанмишиз им кьвед лагьай йис я. Гьелбетда, им, сифте нубатда, кьиле Ахцегь муниципалитетдин регьбер Осман Абдулкеримов аваз, райондин активдин чIехи агалкьун я. Вучиз лагьайтIа, гьар са проектда иштиракун патал тешкилатчивилин, гьазурлухвилин чарар-цIарар туькIуьрунин, конкурсрай акъатунин дережаяр фена кIанзава эхир.    

Ахцегь районда кьетIен фикир “Хуьрерин мулкар комплекснидаказ вилик тухун”, “Зи Дагъустан — шегьердин къулай­ шартIар”, “Зи Дагъустан — зи рекьер”, “Алай аямдин школа”, “Михьи яд”, “Здравоохранение”, “ЖКХ. Ерилу къуллугъралди таъминардай шартIар яратмишун”… хьтин важиблу милли проектриз гузва. Кьилди къачуртIа, алай вахтунда “Хуьрерин мулкар комплекснидаказ вилик тухун” программадай (хуьруьн майи­шатдин министерстводин къаюмвилик кваз кьиле тухузвай ам республикада кар алайбурукай сад я) райадминистрацияда, заказчик “Спецгазстройсервис” кархана яз, “Ахцегь-Къурукал-Смугъул” (яргъивал 17 км) ва “Ахцегь-Хуьруьг-Рутул” (яргъивал 13 км) газопроводар ва “Лекье дере-Ахцегь” (яргъивал 28 км) водопровод тухун патал проектар туькIуьрнава, чил тайинарнава. 2021-йисуз кIвалахар башламишун патал документар республикадин экспертизадиз рекье тунва. Ахцегьа “Самур” комплексдик кваз гьайванар тукI­вадай ва як гьялдай цех кардик кутунва. Гьа и программадай гъилевай йисуз, коронавирусдин тIугъвалдин четин шартIаризни килиг тавуна, Ахцегьа 60 аялдиз чкаяр авай бахча эцигиз башламишнава. Эцигунрин заказчик ГКУ “Дагсельхозстрой” ва пудратчи “Бетон” ООО я. Икьрардин къиметди 54 455 684 манат тешкилзава.

Иллаки еке агалкьун яз, лугьуз жеда хьи, “Хуьрерин мулкар комплекснидаказ вилик тухун” программадай Ахцегьа кьве мертебадин зурба спорткомплекс эцигзава. Спортмайданар, ял ядай, улакьар акъвазардай кьилдин чкаяр, столовой, подстанция, хсуси коммуникацияр, гьар сад агъзур кубометрдин цин кьве гьавиз, кьилин ва тренажёррин залар галай спорткомплексдин умуми майданди 8000 квадратдин метр чил кьазва. Проектдин заказчик ГКУ “Дагсельхозстрой” яз (къимет — 150 миллион­ манат), эцигунрин кIвалахар ЗАО “Амириус” карханади тамамарзава. Къведай йисуз республикадин спортдинни физкультурадин министерстводи “Чкадин кьил кутунар (инициативы)” программадай мад са спорткомплекс эцигун, Луткунрин хуьре футболдин адетдин къайдадин майдан туькIуьрун фикирдиз къачунва. Проектдинни сметадин документация туькIуьрнава, пудратчи тайинарун патал аукцион кьиле тухванва.

Къейд ийин, алатай асирдин 60-йисара Ахцегьа дагълух маса районра авачир хьтин тарифлу спортдворец кардик акатна. Алай вахтунда ана А.Гъаниеван тIва­рунихъ галай ДЮСШ ава. Гьакъи­къат­да­, гьадан бинедаллаз хуьруьн чкада гьатта­ уьлкведин ва дуьньядин дере­жадин пагь­ливанар гьазурнай. Гуьгъуьнай спорт­дал рикIивай машгъул хьунин шар-тIар, материалринни алатрин база зайиф­ жердавай республикадин дережадин акъажунар тухуз техжез, спортдин агалкьунарни зайиф хьана. Гила районда девирдин истемишунрив кьур чIехи спорткомплекс эцигна, мумкинвилер ачух хьуникди районда жегьилар спортдал желбунин, гьар жуьре рекьерай пагьливанар тербияламишунин месэлаяр аквадайвал вилик фида.

Республикадин “Зи Дагъустан — шегьердин къулай шартIар” милли прог­раммадай Хуьруьга игит хва Мамед Гьажиеван тIварунихъ янавай (къимет 2,5 млн манат) ва Калукрин хуьре “Гъалибвилин” (кьимет 1,5 млн манат) ял ядай паркар туькIуьрнава. “Зи Дагъустан — зи рекьер” программадай пудратчи “Югагропромстрой” ООО фирмади Ахцегьа В.Ленинан, А.Байрамован, Ю.Герейханован тIварарихъ галай куьчейра къир цанва. Икьрардин къимет 6763 175 манат яз, адакай ишлемишна амукьнавай 371 976 манатдин цIийи икьрар кухтIуну­нал­ди мад са куьче къайдадиз хкизва. 2020-йисуз и проектдай республикада 250 далай артух общественный чкаяр къулайдиз дуьзмишуниз федеральный ва республикадин бюджетрин са миллиард манатдилай гзаф такьатар серфзава.

“Алай аямдин школа” программадай цIи 9 хуьруьн (Цуругърин, Калукрин, Фиярин, ЦIийи Усуррин, Гъуьгъвезрин, Чеперин, Хинерин, Гутумрин, Ялахърин) школайра санлай 26 миллион манатдин къиметдин ремонтарна. Шаз и проектдай райондин амай вири школаяр вижевайдаказ ремонтна. Образованидин “Точки роста” проектдай Ахцегьрин 1-нумрадин юкьван школада кьве кабинет тадаракламишна (шаз гьахьтин кабинетар 2-нумрадин АСОШ-да туькIуьрна, кардик кутуна). Алай вахтунда Ахцегьа 2-нумрадин АСОШ-дин патав 60 чкадин бахча ва юннатрин станциядин участокда кIелдай 120 чкадин школа эцигиз эгечIнава.

“Здравоохранение” проектдай шаз ва виликан йисара Ахцегьа ЦРБ-дин куьгьне дарамат капитальнидаказ ремонт хъувунатIа, цIи РД-дин инвестпрограммадай 250 миллион манат пул гуникди, 10 йисан яргъал эцигунриз элкъвенвай ЦРБ-дин цIийи комплексдин эцигунар давамар хъийизва. Къведай йисан зулухъ ам ишлемишиз вахкун лазим я. Адалайни гъейри, Чепени Цуругъа модульный цIийи ФАП-ар эцигнава, райондин “Тади куьмекдиз” цIийи кьве реанимобиль ганва, инфекциядин корпус туькIуьр хъувуникди ана коронавирусдик азарлуяр сагъар хъийидай госпиталь кардик кутунва, компьютерный томограф (КТ) эцигун патал больницадин кьилин корпусда махсус кабинет туь­кIуьр­зава.

“Михьи яд” милли проектдай (ам ­Да­гъустанда уьмуьрдиз кечирмишун па­тал 2 миллиард манатдилай артух пул чара авунва) 2021-йисуз “Лекье дере-Ахцегь” цин линия цIийи хъувун ва “Маза-Сму­гъул” хъвадай цин цIийи линия тухун­ планламишнава.

Районэгьлийриз культурадин рекьяй къуллугъ авун хъсанарунин мураддалди шаз “Дагъустан Республикада культура вилик тухун” программадай  “Набережный” чIехи цIийи парк туькIуьр­на тадаракламишна, РДК-да тIебии газдин пичерин къазанхана, чимдай цIийи къурулуш арадал гъана. 2022-йисуз РДК-дин дара­матдин къав дегишардай, ам капитальнидаказ ремонтдай фикир ава. Культурадин маканар оргтехникадалди, Гутумрин, Хинерин ва Фияринбур квачиз, амай вири хуьрерин ктабханаяр интернетдик квай компьютерралди таъминарнава ва икI мад.

Дашдемир Шерифалиев