Дагъустандин агьалийрин чIехи пай мусурманар ятIани, ички гузвай туьквенар республикада гзаф ава. Къазанжияр артухарунин мураддалди карчивилел маш­гъул­ жезвай гзафбуру гьатта яш тамам тахьанвай жаванризни ички маса гузва.

Нетижада жегьилрин арадани ичкибазрин кьадар артух жезва. Ичкибазвал, наркомания алай аямдин тIегъуьнрикай я. Адахъ галаз женг тухун патал уьлкведин дережада аваз серенжемар кьабулзава. Амма, гьайиф хьи, абуру аквадай хьтин нетижаяр арадал гъизвач. Лагьана кIанда, Ислам динда инсан пиянарзавай, акьул квадарзавай хъвадай ва чIугвадай гьар са затI къадагъа, гьарам я. И макъалада чун гьа и месэладикай гегьеншдиз рахада.

Имам Муслима агакьарнавай гьадисда къейднавайвал, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана: “Пиянарзавай гьар са затI хамр (ички квай хъвадай затIар ва тиряк) я, хамр лагьайтIа, гунагь я”. И гьадисдай якъин жезвайвал, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) инсан пиянарза­вай хъвадай гьар са  затI (эрекь, пиво, че­хир­, коньяк, шампанское, тиряк ва мсб.) иш­­лемишун къадагъа тирдакай хабар ганва­.

И жигьетдай диндин алимрин арадани фикир сад я. Амма гьа са вахтунда ички квай затI нажас (кьацIай затIар, чиркер) яни, тушни тайинарунин жигьетдай гьар жуьредин фикирар ава. Имам аш-Шафиидин мазгьабдалди, ички нажас я. Нажасдик лагьайтIа, цвар, иви, ламран нек ва масабур акатзава. Аишади (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана: “Инсан пиянарзавай хъвадай гьар са затI къадагъа я”. Аллагьди Къуръанда лугьуз­ва, (мана): “Эй иман гъанвайбур! Гьакъи­къатда, хамр (акьул кIевдай — кефли ийидай, пиянардай затIар: чехир, эрекь ва…), “майсир” (къизгъин къугъунар, къумар) ва мушрикри чпин къурбанд-гьайванар эцигна тукIвадай къванер (ва я бутар), хьелералди (нацIаралди) фал вегьиз чирун шейтIандин амалрикай тир мурдарвал я, (гьавиляй) абурукай яргъа (къерехдиз) хьухь куьн, квез агалкьунар хьун патал”. “Гьакъикъатда, шейтIандиз  “хамр”- далди ва “майсир”-далди куь арада душманвал ва такIанвал тваз кIанзава анжах, ва куьн (куьне) Аллагь рикIел ва мецел гъунивай (Къуръандивай…) ва кпIу­нивай къакъудиз кIанзава. (Бес) акъва­зарзавачни куьне?! (акъвазара а гунагь крар — гила къадагъа авунва квез)” (Сура “Аль-Маидагь”, 90-91-аятар).

Абдуллагь ибн Умара (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана: “Аллагьди чехир, ам хъвазвайди, ам маса­бу­рув хъваз тазвайди, ам маса къачузвайди, маса гузвайди, емишар чехир хкудун па­тал кIватIзавайди, чехир ни ва низ тухуз­ва­тIа лянетламишнава” (Абу Дауд, Агьмад).

Мукьвал-мукьвал чпик ичкидин лап тIи­мил кьадар квай хъвадай затIарикай ле­зет хкудзавай жегьилар аквада. Абуру ихьтин затIар хъвайила, ички, чехир хъвайи­ла хьиз пиян тежедайди кьатIузва ва гьавиляй ички тIимил квай затIар хъвадай ихт­ияр ава лагьана фикирзава. Амма абур гъа­латI жезва. Ички гьам гзаф, гьамни тIи­мил кьадардани къадагъа я. Жабир ибн Абдуллагьа (къуй адалай ва адан бубадилай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана: “Куь гзаф кьадарда пиянарзаватIа, гьам тIимил кьадардани къадагъа я” (Абу Дауд).

Абу Малик аль-Ашариди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) ахъайзвайвал, адаз Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) икI лугьу­дайла, ван атана: “Зи уьмметдай тир инсанри, маса тIварар гуз, чехир хъвада” (Абу Дауд, ибн Мажа).

И макъалада чна ички квай хъвадай затIар мусурманриз къадагъа тирди тестикьарзавай са шумуд гьадис, Къуръандин ая­тар гъана. Ахьтин келимаяр лагьайтIа, мадни ава. Чи буржи абурал амал авун я.

Садра фикир це, ички гьикьван зулумрин себеб жезватIа? Пияндиз улакь­дин рулдихъ ацукьзавайбуру са тахсирни квачирбур чархарик кутазва ва я тахьайтIа чеб, авария хьана, телеф жезва, хи­занар чкIизва, къалма­къалар, кьиникьар арадал къвезва… И сиягь мадни давамариз жеда. Инсан гьайвандилай ­акьулдалди тафаватлу жезва. Ички квай хъвадай затIари инсан акьулдикай магьрумзава. Ша чна и кардин вилик пад кьан ва акьалтзавай несилриз дуьз чешне къа­лурин.

Салам  Мурадалиев