Дербент район Дагъустанда виридалайни чIехибурукай сад я. Республикадин хуьруьн майишат патал и муниципалитет кар алайбурукай сад яз гьисабзава. Райондин экономикадин бине арадал гъизвайдини гьа и хел я.

Дербент районда хуьруьн майишатдин рекьяй кардик квай государстводин программаяр кьилиз акъудзавай ва и хиле кIвалах тешкилнавай гьалар чирун патал и йикъара чун муниципалитетдин администрациядин АПК-дин управленидин начальник  Юсиф  Муслимович  Герейхановахъ  галаз гуьруьшмиш хьана.

— 2019-йисуз райондин агропромышленный комплексдин вири жуьрейрин майишатри, санлай  къачурла, 12 миллиардни 222,8 миллион манатдин кьадардин суьрсет гьасилна. Кьилди къачуртIа, набататрин — 11 миллиардни 261,2 ва малдарвилин­ суьрсет 961,6 миллион манатдин. Суьр­сетдин 78 процент ЛПХ-рин зегьметдин не­тижа я. ГьакI ятIани, ЛПХ-риз куьмек гузвай­ государстводин са программа кьванни кардик квач, — лугьузва Юсиф Герейханова.

• Районда хуьруьн майишатдин метлеб авай гьикьван чилер ава? — хабар кьуна чна.

— Санлай къачурла, ахьтин чилерин кьадарди  29768 га  тешкилзава. Абурукай 23300 га гьялзавай мулкар я: 12300 га — цанвай никIер,1050 га — багълар, 7751 га — ципицIлухар, 357 га — векьер язавай мулкар ва 2465 га уьруьшар я.

• Райондин майишатра гад агудунин, техил кIватI хъувунин кIвалахар гьикI кьиле физва?

— Эхиримжи пуд йис лап кьурагьбур хьана. Райондин аграрийри цанвай затIар пуч тахьун патал пара алахъунар авуна. 2019-2020-йисара Самур вацIа цин кьадар са шумуд сеферда агъуз аватна. И кардихъ галаз алакъалу яз, зулун магьсулрин ва маса культурайрин бегьер лап тIимил хьана.

Алай йисуз чи аграрийри гьар са гектардай 31 центнер техил вахчуна. Вири санлай 10453 тонн техил кIватIна.

• Юсиф Муслимович, Дербент район республикада хъсан майваяр, емишар битмишарзавай макан хьизни машгьур я. И хиле алай йисуз гьихьтин агалкьунар хьанва?

— Эхь, салан майваяр гьасилунай чи район республикада гьамиша кIвенкIвечи чкадал алайди я. Алай йисузни и кIвалах гьа дережада аваз кьиле тухванва. Хуьруьн майишатдин агрофирмайра зегьмет чIугвазвай рабочийри, хсуси майишатрин иесийри, йисан сифте кьилелай гатIунна, шегьерэгьлийрин столар витаминар квай салан майвайралди таъминарна.

Суьрсет гьасилзавай хуьруьн майишатдин вири жуьрейрин карханайри  297990 тонн салан майваяр, 5040 тонн картуфар, 18369 тонн емишар кIватIна.

“Менфятлу АПК” проект кьилиз акъудунин мураддалди Дербент районда 2019-йисуз 54 гектарда интенсивный  багълар кутуна. Им чна план 100 процент­дин ацIурна лагьай чIал я. И кIвалахда “Виноградарь” ( 28 га), “Юг-Агро” (6 га) ООО-яр, ДСОСВИО (Дагестанская селекционная опытная станция виноградарства и овощеводства) ( 5 га) тафаватлу хьана. ЛПХ-ярни гуьгъуьна акъвазнавач. Абуру 15 га майданра багълар кутуна.

ТIугъвалдихъ галаз алакъалу яз кардик кутур къадагъайри райондин майвачийриз еке зиянар гана. 80 агъзур тонндив агакьна келемар гьакI  никIера амукьна. Им неинки са майвачийриз хьайи зиян я. Чкадал кIвалах авачиз, патарал фейибурузни, никIера зегьмет чIугур лежберризни са хийирни хьанач.

Арадал атанвай гьалариз килигна, РД-дин хуьруьн майишатдин ва недай-хъвадай суьрсетдин министерстводи, са га чи­ле майваяр цана, зиянар хьайибуруз 25 агъзур манатдин кьадарда аваз субсидия чара ийидай къарар кьабулна. Гьайиф хьи, чилин документар авачирвиляй чи майвачийривай а субсидияр къачуз жезвач.

• Райондин хуьруьн майишатдин кьилин хел уьзуьмчивал я. Алай вахтунда ам гьи гьалда ава?

— Райондин хуьруьн майишатдин кьилин хел тир уьзуьмчивилиз, ам вилик тухуниз кьетIен фикир гузва. 304 гектарда чна ципицIрин цIийи багълар кутунва. 2019-йисуз 65044 тонн ципицIар  кIватIна. Им, са гектардин бегьерлувал юкьван гьисабдалди, 99 центнердиз барабар я ла­гьай­ чIал я. Уьзуьмчивал вилик тухунин махсус прог­рамма туькIуьрнава. ИкI, ци­пицI­лухрин майданар 9 агъзурдав  кьван агакьнава.

Чна гьукуматди куьмек гунин мураддалди 10-далай гзаф ЛПХ-яр сад авуна, хуьруьн майишатдин  производственный кооперативар  (СПК) арадал гъидай программа кьилиз акъудзава. ИкI, кьуд СПК — “Мир”, “Приоритет”, “Дар”, “Терекеме” — арадал атанва. “Дар” СПК-див, государстводин патай куьмек яз, 2 млн. манат субсидия агакьнава.

• Районда инвесторрив вуганвай инвестмайданар кардик квани?

— Дербент райондин чилерал инвес­тициядин муьжуьд майдан кардик ква. Абурун арада  “Агрофирма “Татляр” МУП (50 га), Алиеван тIварунихъ галай АО (65 га),  “Юг-Агро” (25 га), “Сад” (9 га) ООО-яр, А.Алиеван тIварунихъ галай колхоз (60 га), “ДКК-СТ” (47 га),  КФХ-ярни  ва ЛПХ-яр (48 га) ава.

• Малум тирвал, районда парникрин майишатарни кардик ква. Абурун кьадар гьикьван я? Алай аямдин интенсивный технологийрал амална, суьрсет гьасилзавайбур авани?

— Гзаф чкайра хьиз, чи райондани парникрин майишатар ава. Абуру 35 га майдан кьунва. Парникрин майишатар арадал гъун патал инвесторри 175 млн. манат харжнава. ИкI, парникдин са га чилиз саки 5 млн. манат серфнава. Парникрин майишатра помидорар, афнияр, келемар, брокколи ва маса майваяр гьасилзава.

Районда, интенсивный технологийрал амална, суьрсет гьасилзавай хилезни кьетIен фикир гузва. И рекьяй кьве карчиди кIвалахзава. Э. Исаев хъуьтIуьн ва фад жедай чичIекар цунал машгъул я. А. Абакарова гьар жуьредин сортарин келемар, кабачокар ва “Айсберг” салат (келемдин са жуьре) гьасилзава. Санлай къачурла, кьве карчиди агъзур тонндив агакьна бегьер кIватIнава. Чи райондин АПК-дин управлениди абуруз кьведазни жедай вири куьмекар гузва.

• Районда хуьруьн майишатдин хиле кIвалахдай цIийи чкаяр арадал гъиз хьанани?

— И жигьетдай районда кьабулзавай серенжемрин нетижада 2019-йисуз чавай  кIвалахдай цIийи 896 чка арадал гъиз алакьна. Чи хиле кIвалахзавайбурун зегьметдиз гьакъи гунин фондунин кьадар 120 млн. манат я. Юкьван гьисабдалди гьар садан мажиб 12964 манатдив агакьзава. Райондин агропромышленный комплексдин работникар зегьметдал рикI алайбур я. Абур, вири къуватар эцигна, чIехи агалкьунар къазанмишиз гьазур я.

• Юсиф Муслимович, чи суалриз тамам жавабар гунай куьн сагърай. Чи мурадни куь управленидихъ ва чилел зегьмет чIугвазвайбурухъ мадни еке агалкьунар, къазанжияр хьун я.

— Виридахъ агалкьунар хьурай!

Къагьриман Ибрагьимов