Алай йисан апрелдин вацралай чун карантинда ава. Чаз чизвай девирда ихьтин къадагъаяр вилериз акурди тушир. Школаяр, аялрин бахчаяр, культурадин, искусстводин, спортдин идараяр, паркар агална. Пудкъанни вад йисалай виниз яшар хьанвайбуруз кIвалахдал фидай ихтияр ганач. Абурукай гзафбуру гилани вахт кIвалера акъудзава. Карханайрин, идарайрин, майишатрин, ведомствойрин гзаф кьадар къуллугъчияр удаленкадиз акъудна, яни абуру чпин къуллугъдин везифаяр кIвале тамамарзава…

Августдин вацран сифте кьилерилай карантиндин къадакьар са тIимил бушарна. Чаз республикадин шегьерра, хуьрера аквазвайвал, чинал маска алукIнавай инсанар сад-кьвед я. Винидихъ тIвар кьунвай хейлин чкаярни ачухнава. Агьа­лийри паркара ял язава, туьквенрал, базаррал кьил чIугвазва, гьуьлуьн ятара чуьхуьнагар ийизва… Роспотребнадзордин векилри чинрал маскаяр алукIунин, гзаф инсанар авай чкайриз тефинин, санитариядинни эпидемиологиядин жигьетдай жуван михьивал хуьнин гьакъиндай тагькимар­заватIани, инсанри игьтият квадарзава, герек истемишунрал амалзавач. Коронавирусдикай хабар гайи гьа сифте йикъара, гьафтейра хьиз, тIугъвал-ди лап чIуру нетижайрал гъизвайди кваз кьазвач.

Чаз малум тирвал, Роспотребнадзорди ва республикадин гьукуматди банкетный залар ачухнавайдан гьакъиндай малумарай чка авач. Амма гьам меркезда ва гьам республикадин маса шегьеррани, районрани банкетрин залра худда мехъерарзава, анриз вишералди инсанар кIватI жезва.

Гъавурда акьазва, мехъерар къурмишиз гьазур­ хьанвай жегьилриз чпин мехъерар шадбур, гурлубур, гьамишалугъ рикIел аламукьдайбур хьа­­на кIанзава. Виликамаз авунвай гьазурвилер, карантиндиз килигна, акъвазардай жуьрэтни жезвач. Хизандин шадвилин, кьве жегьил эвленмиш хьунин мярекат алай чIуру девирдин шартIара гзаф мугьманар кIватI тавуна кьиле тухун лазим я.

И йикъара кьиле фейи гьукуматдин совещанидал Махачкъала шегьердин администрациядин кьил Салман Дадаева малумат гайивал, Роспотребнадзордин истемишунар кьилиз акъудзавай ва чпиз кIвалахдай ихтияр гун тIалабзавай 72 ресторан, алишверишдин 11 центр, 15 фитнес-зал, банкетдин 27 зал ава. Амма ахтармишунар кьиле тухвайла, малум хьана хьи, вири истемишунрал амал авуна кIвалахдайвал гьазур хьанва: 17 ресторан, алишверишдин 7 центр ва банкетдин 16 зал. Эхь, абуруз ихтиярни ганва. Чун шагьидар тирвал, меркездин банкетдин залра августдин сифте йикъарилай худда мехъеррин межлисар къурмишзава.

Хийирдинбуру хьиз, шийирдин мярекатрини гзаф инсанар санал кIватIзава. Эхиримжи пуд гьафтеда зунни хийирдин ва шийирдин мярекатриз финиз мажбур хьана. Хаталу вирус акат тавун патал гьар сада Роспотребнадзордин истемишунрал амал авуна кIанзаватIани, саки вири, гъилер кьаз, къужахламишиз алахъзавай. И кар къадагъа тирди рикIел хкайла, абур хъуьрез, “яда са затIни авайди туш. Ваз вун начагъ жез кичIезвани?” лугьуз, ваз килигиз акъваздай. Маскаярни садани алукIнавачир.

ТIугъвалдин месэла зарафатдинди туш. Гьа жув хьайи мярекатра иштиракай са шумуд мукьва-кьили коронавирусдик начагъ хьана. Садбур гилани больницада ама. ГьакI жуван танишрикай, чирхчиррикай, мукьвабурукай тIугъвалдикди рагьметдиз фейибурни ава. Ида чаз са кардин гьакъин­дай малумарзава: чун мукъаят, игьтиятлу хьана кIанзава. Сагъламвилихъ галаз алакъалу месэла зарафатриз вегьин, ам кваз такьун дуьз туш.

Делилри успатзавайвал, июлдин юкьварилай Кьиблепатан Дагъустандин районра вирусдик начагъбурун кьадар артух жезва. Вучиз икI я лагьай­тIа, уьлкведин хейлин регионра карантиндин сергьятар бушар авурла, Тюмендин областдай, Москвадай, Санкт-Петербургдай, къецепатан уьлквейрай ва масанрайни вишералди ватанэгьлияр хтана. Абурукай гзафбур ахтармишни авунач. Абурукай са бязибуру вирус чукIуруник чпин пайни кутуна. Эхиримжи кьве гьафтеда масанрай республикадиз 735 кас хтана.

Идалайни гъейри чи инсанри, са игьтиятни авачиз, хийир-шийирдин мярекатрани иштиракзава. ТIугъвалдихъ ахьтин кьетIен­вилер ава хьи, бязи инсанриз чпик и азар акатнавайдакай хабар жезвач. Амма абурукай вирус акатайбур кIевиз начагъ жезва. Гьавиляй маскаяр алукIун, куьчейриз, мярекатриз фена хтайла, гъилер, чин запундалди чуьхуьн, гъилериз герек дарман ягъун чарасуз я.

Дуьньядани гьихьтин гьалар аватIа, чун хабардар я. США-да, Бразилияда, Испанияда, Германияда, Бельгияда, Африкадин уьлквейра вирусдик начагъбур гзаф жезва. Мисал яз, Бразилияда суткада 55 агъзур кас начагъ жезва. Дуьньяда начагъ хьайибурун кьадар 22 миллиондилай алатнава. Кьейибурун кьадар — 800 агъзурдалай. Испанияда гьар са 100 агъзур касдин кьилиз 116 кас кьенва. Им, дуьньядин маса уьл­квейра телеф жезвайбурув гекъигайла, виридалайни чIехи ре­къем­ я. Грецияда, Германияда, Голландияда, Италияда мад кафеяр, ресторанар, паркар агалзава. Чинал маска алачиз куьчейриз экъечIун къа­да­гъа ийизва. Маса уьлквейрай къвезвайбур кьетIи­ви­­лелди ахтармишзава. Еврокомиссияди уьлквейрин кьилера авайбур сергьятар мад агал тавунин патахъай тагькимарзава.

Россияда гьар юкъуз 5 агъзурдав агакьна инса­нар начагъ жезва. Дагъустанни кьулухъ гала­мач­. Редукторный поселокда авай шегьердин больницада ачухнавай инфекционный отделенидиз “тади куьмекдин” автомашинри цIудралди начагъбур (55-60 кас) агакьарзава. Им тIимил туш.

Гьафте вилик Дагъустан Республикадин Гьукуматдин Председатель Артем Здунован регьбервилик кваз кьиле фейи совещанини республикада тIугъвалди арадал гъанвай гьалдиз талукьарнавай. Анал къейд авурвал, коронавирусдик республикада начагъбур яз гьисабнавай ксарин кьадар 10 агъзурдав агакьнава. Санлай къачурла, 319077 кас ахтармишнава. 2473 кас изоляцияда ава. 8819 кас сагъ хъхьанва. 470 кас кьена.

— Вири республикада гьалар пайгардик акатнава лугьуз жедач,- къейдна Артем Здунова,- вирусдик начагъ жезвайбур гьар са районда, шегьер­да гьалтзава. Чи духтурри виридаз куьмекни гузва. Ам­ма им игьтият квадара лагьай гаф туш. Чна маскаяр алукI тавунин гьакъиндай тапшуругъни ганвач. За, вири месэлаяр фикирда кьуна, шегьеррин, районрин администрацийрин жавабдар къуллугъчияр агьалийри маскаяр алукIунин, инсанар гзаф кIватI жезвай чкайра (базарар, туьквенар, банкетдин залар) санитариядинни эпидемиологиядин истемишунрал, нормайрал амал авунин гьакъиндай  тагькимарзава.

Роспотребнадзордин Дагъустандин управленидин руководитель Николай Павлова къейд авурвал, республикадин 20 районда гьалар пайгардик акатнава. Анра начагъбур тек-туьк я. Амма вирин­ра икI туш. Чи районрин больницайриз гьар юкъуз жигеррик синих акатнавайбур гъизва. КIевел алайбур Дербентдин ва Махачкъаладин больницайриз агакьарзава.

Россиядин алимри, пешекарри вирусдиз акси вакцина акъуднава лагьай хабарди чи ва гьакI вири дуьньядин агьалийрин умудар артухарнава. Амма жуван мукъаятвал, игьтиятлувал квадарна кIан­дач. ГьикI лагьайтIа, жергедин инсанрал нубат къве­дал­ди (сифте нубатда вакцинадин рапар духтурриз ва муаллимриз язава) хейлин вахт жеда. Жуван сагъламвилин къайгъуда гьар сад жув хьана кIанзава.

Нариман Ибрагьимов