Гзаф дуьшуьшра иллаки хуьруьн чкада куьчедай фидай чIавуз хъсандиз дигмиш хьанвай ичер, чуьхверар, маса емишар алай тарарин хилер аквада. Темягьни фида, атIана, дад аквазни кIан жеда. Амма суал арадал къвезва: ихтияр авани? Шариатдин къанунралди — ваъ! Чара касдин багъда, сала авай тарарилай, жугъундилай куьчедихъ акъатнавай хилерилай, анин иесидин разивал авачиз, емишар атIун къадагъа я.
И кар тестикьарзавай делилни ава. Ибн Аббаса (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарайвал, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана: “Гьич садазни вичин стхадин эменнидикай, ада багъишнавай затIар квачиз, къачудай ихтиярар авач” (аль-Бейхаки).
Эгер еке игьтияж аваз хьайитIа, инсандивай маса касдин тарарилай емишар атIуз жеда. Анжах са шартIуналди: мумкинвал пайда хьайила, ада багъдин иесидив бурж вахкана кIанда.
Тарарилай аватнавай емишарни, эгер абур багъдин къенепата аватIа, иесидивай хабар такьуна, недай ихтияр авач. Эгер емишар багъдилай къецепатаз аватнаватIа, абур иесидивай хабар такьуна къачудай ихтияр ава, эгер а чкада абур маса инсанрини къачузватIа ва багъдин иеси и кардиз акси туштIа.
Эгер багъ дустунинди ва я мукьва-кьилидинди ятIа ва адавай хабар кьун тавуна емишар тIуьртIа, ам рази жедани, жедачни чизвачтIа, емишар къачун къадагъа я. Амма инсан вичин дуст ва я мукьва-кьили и кардилай нарази тежедайдахъ инанмиш ятIа, адавай багъдин иеси акси тежедай кьван кьадар къачуз жеда.
(Макъала кхьидайла, “аль-муътамад фи аль-фикхи аш-шафиий” чешмедикай менфят къачунва. Мугьаммад аз-Зухейлий).
Салам Мурадалиев
